Mówiąc o senniku, na myśli trzeba mieć zbiór sennych symboli i ich interpretacji, mający pomóc w lepszym zrozumieniu snów. Już starożytni Sumerowie, twórcy prawdopodobnie najstarszej cywilizacji, zastanawiali się nad znaczeniem symboli pojawiających się w snach. Dowodzą tego zapiski glinianych tabliczkach, sporządzone około pięć tysięcy lat temu. Nie można jednak traktować ich jako pełnoprawnego sennika. Zatem której cywilizacji należy przypisać opracowanie pierwszej księgi snów?

Kto opracował najstarszy sennik świata? Babilończycy nie byli pierwsi

Kolejne ludy Mezopotamii przejmowały swoje wierzenia. Należy więc przyjąć, że właściwie każda tamtejsza cywilizacja, która ukształtowała się po sumeryjskiej, przywiązywała dużą uwagę do snów i interpretowała pojawiające się w nich symbole. Nie wiadomo, który ze starożytnych ludów jako pierwszy spisał je w formie księgi. 

Najstarszy sennik, który został odnaleziony na obszarze Mezopotamii, pochodzi z Babilonii. Zbiór opisów snów sporządzony na glinianych tabliczkach jest datowany na VII wiek p.n.e. Czyli na czas, kiedy cała Mezopotamia znajdowała się pod panowaniem asyryjskim. 

Sny króla Gilgamesza

O tym, jak dużą uwagę do interpretacji snów przywiązywali mieszkańcy Mezopotamii, świadczy choćby fragment Eposu o Gilgameszu. Władcy Unug śnił się spadający z nieba topór. Sumeryjski król położył go pod stopami swojej matki, po czym „objął ją jak żonę”.

Rodzicielka Gilgamesza miała widzieć w sennej wizji syna pomyślną wróżbę na przyszłość. W jej interpretacji topór miał symbolizować potężnego mężczyznę, którego Gilgamesz początkowo potraktuje jak wroga, a który okaże się jego przyjacielem.

Najstarszy sennik świata spisali Egipcjanie

Czy mieszkańcy starożytnej Mezopotamii spisywali senne symbole przed siódmym stuleciem? To możliwe, zwłaszcza jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, że starożytny poemat o królu Unug jest zlepkiem utworów pochodzących najprawdopodobniej z końca trzeciego tysiąclecia p.n.e. Jednak to nie na obszarze dorzecza Tygrysu i Eufratu, a w dolinie Nilu odnaleziono najstarszy sennik świata. 

Najstarszy odnaleziony sennik pochodzi z okresu, kiedy krainą nad Nilem władał Ramzes II, trzeci faraon z XIX dynastii (od 1279 do 1213 roku p.n.e.). Archeolodzy odkryli to znalezisko w osadzie Deir el-Medina, którą w starożytności zamieszkiwali rzemieślnicy i budowniczowie królewskich grobowców. Starożytna księga dziś znajduje się w zasobach londyńskiego British Museum.

Co zawiera najstarszy sennik świata?

W spisanym na papirusie starożytnym kompendium znalazło się 108 interpretacji sennych symboli. Większość z nich to najbardziej typowe motywy (m.in. zwierzęce), ale w senniku znalazły się też opisy i interpretacje wykonywanych w snach czynności, jak choćby jedzenia i picia. Warto wspomnieć, że Egipcjanie opisywali nie tylko wyśnione motywy, ale także emocje towarzyszące nocnym projekcjom, których doświadczali. 

Mieszkańcy krainy nad Nilem dzielili swoje sny na dobre (będące pomyślną wróżbą) i złe (czyli niepomyślne). Drugie z wymienionych spisywali czerwonym kolorem. Bardzo charakterystyczna jest konstrukcja zdań. Każdemu symbolowi lub motywowi towarzyszą dwa zdania wyjaśnienia. Pierwsze rozpoczyna się słowami: „Jeżeli widzisz we śnie...”. W dalszej części zapiski wyjaśniają, jak należy interpretować dany symbol. Drugie zdanie stanowi coś w rodzaju dopełnienia interpretacji. Wskazuje, czy określony motyw stanowi pomyślną, czy raczej złą wróżbę.

Znaczenie niektórych symboli

Jak starożytni Egipcjanie rozumieli swoje senne wizje? Najstarszy sennik świata zawiera interpretację aż 108 symboli. Nie sposób wymienić wszystkich w jednym artykule. Przyjrzyjmy się zatem kilku najpopularniejszym motywom, które analizowali mieszkańcy krainy nad Nilem.

Kot

Jeżeli śni się mężczyźnie, odzwierciedla wewnętrzną potrzebę emocjonalnej bliskości z kobietą. Nie jest to jednak symbol jednoznaczny, bo może ostrzegać też przed fałszywymi ludźmi. Głaskany kot jest z kolei symbolem niewdzięczności.

Pies

Niejednoznaczna jest też egipska interpretacja snu o psie. Zabawa z psem lub szczekający pies to zwiastun radości i zgody. Natomiast łaszący się pies wróży złe wydarzenia. Symbolizuje osobę, która próbuje wpędzić śniącego w pułapkę.

Szczur

W biegnącym szczurze Egipcjanie dopatrywali się wróżby zagrożenia. Szczur w pułapce to natomiast zwiastun zdrady. Jeżeli śniący zabija szczura, może spodziewać się problemów w miłości. Obawa przed szczurem symbolizuje niepewność.

Woda

Czystą wodę mieszkańcy Egiptu traktowali jako symbol wewnętrznego spokoju i ładu. W zmąconej widzieli natomiast symbol chaosu. 

Krew

Świeża, czerwona krew to symbol radości lub szczęścia. Czarna lub zakrzepła wróży chorobę. Kąpiel w krwi zapowiada utratę majątku, a krew płynąca z nosa – poprawę stosunków z osobą, z którą śniącego łączy trudna relacja.

Zęby

W egipskiej interpretacji, utrata zębów we śnie zwiastuje śmierć bliskiej osoby. Jeżeli sen dotyczy lewych zębów, śmierć czeka kobietę, jeżeli prawych – odejdzie mężczyzna. Siekacze zwiastują śmierć młodej osoby, z kolei zęby trzonowe – kogoś starszego. Górne zęby dotyczą członków najbliższej rodziny, dolne – dalszej.

Geneza egipskiego sennika

O ile dzisiejsze senniki mają wymiar przede wszystkim rozrywkowy, to należy podkreślić, że spisana przez starożytnych Egipcjan księga snów nie miała z tym nic wspólnego. Interpretacja sennych projekcji była wpisana w wierzenia starożytnego ludu znad Nilu.

Egipcjanie wierzyli, że w snach mogą komunikować się z istotami z zaświatów – ze swoimi zmarłymi przodkami, a nawet z bogami. Poprzez senne wizje najwyżsi mieli przekazywać im swoje żądania, ale także ostrzeżenia.

Mieszkańcy Egiptu wierzyli w kontakt z bóstwami do tego stopnia, że niektórzy z nich udawali się do świątyń, by wywołać wizję nocną i skomunikować się z konkretną nadistotą. Spędzali tam noc, a żeby mieć pewność, że w trakcie projekcji nawiedzi ich konkretny bóg, zapisywali jego imię na fragmencie płótna, który następnie spalali w specjalnej lampie. Materiał miał płonąć przez cały czas pobytu Egipcjanina w świątyni.

Senniki w innych kulturach

Nie tylko Egipcjanie i Babilończycy spisywali i starali się zrozumieć motywy, które nawiedzały ich w snach. Swoją księgę snów mieli także antyczni Grecy. Najstarsza pochodzi z V wieku p.n.e., a spisał ją Antyfon z Ramnus. dla Hellenów, sny były połączeniem ze światem bóstw.

Takie przekonanie wyrażali także Rzymianie. Nie wiadomo, czy autorem pierwszego rzymskiego sennika był Artemidor, ale jego dzieło Oneirokritika stanowi jeden z najlepiej zachowanych starożytnych senników.

Dużą wagę do snów i ich znaczenia przywiązywali także starożytni Chińczycy. Na tyle dużą, że władcy nierzadko podejmowali kluczowe decyzje polityczne na podstawie analizy sennych projekcji.