Reklama

W tym artykule:

  1. Czym są ssaki?
  2. Rodzaje ssaków
  3. Cechy charakterystyczne ssaków
  4. Czym żywią się ssaki?
  5. Rozmnażanie ssaków
  6. Budowa ssaków
  7. Ciekawostki o ssakach
Reklama

Najwięcej gatunków można spotkać na lądzie, ale żyją też w gruncie, wodzie, a nieliczne gatunki zyskały nawet zdolność do aktywnego lotu. Mowa o ssakach – zwierzętach żyjących we wszystkich ekosystemach, które zdołały opanować wszystkie strefy klimatyczne naszej planety.

Czym są ssaki?

Mówiąc o ssakach (Mammalia), na myśli trzeba mieć gromadę zaliczaną do podtypu kręgowców, reprezentowaną przez ok. 8 tys. żyjących gatunków. Charakteryzują się szerokim zasięgiem występowania, obejmującym wszystkie ziemskie środowiska, i zróżnicowaną morfologią. W gromadzie ssaków można znaleźć niewielkie gatunki, klasyfikowane w rzędzie gryzoni, i prawdziwych gigantów z rzędu trąbowców i Cetartiodactyla.

Rodzaje ssaków

We współczesnej systematyce ssaków, zaproponowanej w 2020 roku przez autorów Illustrated Checklist of the Mammals (Burgina, Wilsona, Mittermaiera, Rylandsa, Lachera i Sechresta), występują dwie podgromady, określane na podstawie formy rozrodu: prassaki i ssaki żyworodne. Druga z wymienionych dzieli się na dwie infragromady: ssaki niższe i ssaki wyższe.

Naukowcy zrekonstruowali genom najstarszego przodka wszystkich ssaków. Wyglądał dość niepozornie

Analizując genom 32 współczesnych ssaków, naukowcy podjęli próbę zrekonstruowania genomu ich wspólnego przodka. Zwierzę to żyło ok. 180 mln lat temu. Mogło wyglądać jak morganukodont:...
Naukowcy zrekonstruowali genom najstarszego przodka wszystkich ssaków. Na grafice morganukodont (fot. Funkmonk, Wikimedia Commons, CC-BY-SA-4.0)
Naukowcy zrekonstruowali genom najstarszego przodka wszystkich ssaków. Na grafice morganukodont (fot. Funkmonk, Wikimedia Commons, CC-BY-SA-4.0)

Prassaki to zwierzęta jajorodne. Ssaki żyworodne wykształcają łożysko żółtkowo-kosmówkowe (ssaki niższe) lub łożysko kosmówkowo-omoczniowe (ssaki wyższe).

W podgromadzie prassaków występuje tylko jeden rząd: stekowce. Bardziej rozbudowana jest infragromada ssaków niższych, w której występuje 7 rzędów:

  • dydelfokształtne,
  • skąpoguzkowce,
  • torbikowce,
  • kretoworokształtne,
  • niełazokształtne,
  • jamrajokształtne,
  • dwuprzodozębowce.

Najbardziej rozbudowaną grupę stanowią ssaki wyższe. W tej infragromadzie występuje 19 rzędów, sklasyfikowanych w 4 nadrzędach:

  • afrosorkowce,
  • ryjkonosowe,
  • rurkozębne,
  • góralkowce,
  • trąbowce,
  • brzegowce,
  • pancernikowce,
  • włochacze,
  • wiewióreczniki,
  • latawce,
  • naczelne,
  • zajęczaki,
  • gryzonie,
  • owadożery,
  • nietoperze,
  • Cetartiodactyla,
  • nieparzystokopytne,
  • łuskowce,
  • drapieżne.

Cechy charakterystyczne ssaków

Podobnie jak pozostałe gromady kręgowców, także ssaki wyróżniają się szeregiem charakterystycznych cech. Najbardziej typową dla nich jest metoda karmienia – młode odżywiają się wydzieliną wytwarzaną w gruczołach mlekowych matki. Wszystkie ssaki mają cztery kończyny, przy czym należy podkreślić, że w przypadku gatunków zdolnych do aktywnego lotu (rząd nietoperzy), przednie przekształciły się w skrzydła, a u niektórych ssaków morskich tylne uległy zanikowi.

Skórę ssaków porastają włosy, których zadaniem jest utrzymywanie ciepłoty ciała. Element ten jest charakterystyczny dla większości gatunków lądowych. U niektórych gatunków włosy uległy znacznej redukcji, a w przypadku gatunków morskich – zanikowi lub występują tylko w postaci szczątkowej (zwłaszcza w okresie prenatalnym). Niektóre gatunki wykształciły także włosy czuciowe, czyli wibrysy. Oprócz włosów, w skórze ssaków wykształciły się też gruczoły potowe i łojowe, a u niektórych gatunków – także wonne.

Ssaki nie były pierwszymi stałocieplnymi. Afrykańskie skamieniałości rozwiązały zagadkę paleontologii

Ssaki dominują w wielu ekosystemach na świecie. Pomogła im w tym stałocieplność. Najnowsze badania wskazują jednak, że endotermia wykształciła się u pewnych gatunków jeszcze przed pojaw...
Ssaki nie były pierwszymi stałocieplnymi. Afrykańskie skamieniałości rozwiązały zagadkę paleontologii
fot. Edwin Remsberg/Getty Images

Współcześnie żyjące ssaki są zwierzętami stałocieplnymi. Należy jednak podkreślić, że niektóre gatunki wykształciły zdolność okresowego obniżania temperatury ciała w niesprzyjających warunkach.

Ssaki oddychają płucami, czyli pobierają tlen z powietrza atmosferycznego.

Czym żywią się ssaki?

Jako zwierzęta stałocieplne, ssaki zużywają znaczną część wytworzonej energii na ogrzanie ciała. Z tego względu potrzebują znacznie więcej pokarmu niż zwierzęta zmiennocieplne. Czym żywią się przedstawiciele tej gromady?

Wśród ssaków występują gatunki mięso-, roślino- i wszystkożerne. Pierwsze z wymienionych to drapieżniki i padlinożercy, żywiący się w przyswajalnym w ok. 90 proc. pokarmem zwierzęcym. Roślinożercy pobierają pokarm roślinny, który charakteryzuje się mniejszą przyswajalnością. Większość gatunków cechuje się wszystkożernością. Ta cecha wykształciła się pod wpływem różnej dostępności pokarmu w poszczególnych porach roku.

Rozmnażanie ssaków

Większość ssaków to zwierzęta żyworodne. Jedynym wyjątkiem są stekowce, które zachowały wiele gadzich cech, w tym jajorodność.

Zaplemnienie następuje wewnętrznie. Tuż po tym procesie dochodzi do zapłodnienia. Czas trwania ciąży jest różny u poszczególnych gatunków i zależy przede wszystkim od wielkości. Samice drobnych gryzoni wydają potomstwo na świat po ok. 3 tygodniach, natomiast samice słonia indyjskiego – po ok. 22 miesiącach.

Budowa ssaków

Poszczególne ssaki charakteryzują się różnym pokrojem, ale u wszystkich można wyróżnić szereg wspólnych cech, charakterystycznych dla tej gromady. W ciele ssaka można wyróżnić głowę, tułów i dwie pary kończyn. Poza wspomnianymi włosami, skóra ssaków wytwarza także inne formy rogowe. U niektórych gatunków są to rogi, poroże i kopyta, u innych paznokcie lub pazury i kolce. Łuski zachowały się tylko u nielicznych gatunków.

U wszystkich ssaków odcinek szyjny kręgosłupa składa się z siedmiu kręgów. Także u wszystkich występują też dwa kłykcie łączące czaszkę z kręgosłupem, a żuchwa składa się z jednego elementu kostnego. W czaszce ssaków występują zęby umieszczone w zębodołach, zróżnicowane morfologicznie i funkcjonalnie. Mowa o siekaczach, kłach, przedtrzonowcach i trzonowcach. Zęby nie występują tylko u fiszbinowców, łuskowców i u niektórych stekowców i włochaczy.

Wargi występują u większości ssaków. Jedynymi wyjątkami są stekowce i walenie.

Ciekawostki o ssakach

Powyżej wymieniliśmy kluczowe cechy wyróżniające gromadę ssaków. Na zakończenie mamy dla was kilka intrygujących ciekawostek na temat tych zwierząt.

Naukowcy odkryli zadziwiającego prehistorycznego ssaka. Wyglądał jak tłusta jaszczurka i prowadził tryb życia jak hipopotam

Paleontolodzy twierdzą, że stworzenie jest pradawnym przodkiem ssaków, ale przypomina pulchną jaszczurkę. Co więcej – badacze sądzą, że zwierzę prowadziło ziemnowodny tryb życia.
nowy gatunek przodka ssaka
fot. Frederik Spindler
Reklama
  1. Ssaki funkcjonują w powszechnej opinii jako zwierzęta żyworodne. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że gatunki zaliczane do stekowców, tzw. prassaki, są jajorodne.
  2. Przeglądając ciekawostki o gadach, można natknąć się na informacje, według których gatunki reprezentujące tę gromadę są najniebezpieczniejszymi zwierzętami świata. To nieprawda. We wszystkich środowiskach, w których występuje, najniebezpieczniejszym gatunkiem jest Homo sapiens.
  3. Nie gady, a ssaki są zaliczane do największych zwierząt, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały Ziemię. Absolutnym rekordzistą w tej kategorii jest żyjący współcześnie płetwal błękitny. Ogromny waleń może osiągać 33 m długości i masę dochodzącą do 190 t!
  4. Wiemy już, jaki jest największy ssak. Który gatunek dzierży miano najmniejszego? W tej kategorii króluje ryjówek etruski. Niewielki owadożerca z rodziny ryjówkowatych mierzy od ok. 3 do ok. 5 cm i osiąga masę dochodzącą do 2,5 g.
  5. Nietoperze są jedynymi ssakami zdolnymi do aktywnego lotu. Jednak nie można zapomnieć, że niektóre gatunki posiadły zdolność do poruszania się lotem ślizgowym.
  6. Wspólne cechy ptaków i ssaków? Tych jest wiele, ale wskazując najważniejsze, trzeba wymienić pochodzenie – obie gromady pojawiły się na Ziemi w wyniku ewolucji gadów.
  7. W kontekście gatunkowym, najliczniejszym rzędem ssaków są gryzonie.
  8. Nie tylko gady i płazy zdołały wykształcić jad. Jadowite są też niektóre ssaki. Do tej grupy zaliczają się nieliczne gatunki ryjówek i almików oraz samce dziobaka.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.
Reklama
Reklama
Reklama