Hieroglify egipskie – jak starożytne pismo egipskie zapoczątkowało alfabet?

W tym artykule:

1. Mityczne i praktyczne początki hieroglifów egipskich
2. Co nam pozostawiła starożytna literatura egipska?
3. Trzy rodzaje pisma egipskiego – jak i kiedy odszyfrowano hieroglif?
4. Co łączy hieroglify egipskie z alfabetem?
5. Jak czytać hieroglify egipskie?
6. Jak najprościej zapisać swoje imię pismem hieroglificznym?

Niewiarygodne początki hieroglifów egipskich. Do czego one służyły? Kto umiał je pisać i czytać? Zapomnienie i ponowne odkrycie znaczenia hieroglifów – jak i kto do tego doszedł? Co wspólnego ma współczesny alfabet z hieroglifami? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się poniżej. Polecamy też artykuł o symbolach egipskich.

Mityczne i praktyczne początki hieroglifów egipskich

Egipcjanie wierzyli, że mowa pochodzi od bogów. Dla przykładu, w jednej wersji mitu o stworzeniu świata to bóg Ptah nadał mu obraz wyrażany w hieroglifach. Owo pismo hieroglificzne nie tylko opisywało świat, ale było sprawczą magią (heka), zaklęciami mającymi nad nim władzę.

Okazuje się, że początki pisma starożytnego Egiptu wyglądały zupełnie inaczej. Jego rozwój nie trwał tak długo, jak w przypadku pisma klinowego na Bliskim Wschodzie. Powstanie pisma egipskiego było prawdopodobnie dość nagłym wynalazkiem.

Jednak jego początki do dziś są niejasne. Wiadomo, że działo się to w końcu IV tysiąclecia. Jednak dopiero w czasach III–VI dynastii nastąpił wielki rozwój piśmiennictwa. Trzeba też pamiętać, że hieroglif nie musi się zawsze odnosić do pisma starożytnego Egiptu. Znacznie później swoje hieroglify zaczęli stosować np. Hetyci.

Co zapisywano pismem hieroglificznym w piramidach?

• formuły ofiarne,
• apele do żywych,
• zaklęcia czy też wypowiedzenia.

Egipskie mumie przemówiły. Rozwikłano zagadkę śmierci sprzed 2600 lat

Koniec stycznia obrodził ciekawymi wydarzeniami dla miłośników historii. Dzięki dociekliwym naukowcom dwie egipskie mumie przemówiły. Jedna dosłownie, własnym głosem poprzez model 3D jej ...

Co nam pozostawiła starożytna literatura egipska?

W okresie Średniego Państwa (chodzi zwłaszcza o okres panowania XII dynastii) obserwujemy rozwój form literackich. Niestety, większość dzieł pozostaje anonimowa. Niemniej jednak odnajdziemy wiele różnorodnych form, czasem podobnych do tych nam współczesnych.

Uprawiane przez Egipcjan pisarstwo:

• legendy i bajki,
• epickie opowiadania,
• wydarzenia fantastyczne,
• relacje historyczne,
• nauki, pouczenia i maksymy moralizatorskie,
• senniki,
• papirusy prawnicze.

Prawdziwą rewolucję w pisaniu spowodowała reforma faraona Amenhotepa IV w okresie już Nowego Państwa. Dopiero od wtedy zaczęto pisać w rzeczywistym języku mówionym (nowoegipskim, w odróżnieniu od poprzedniego pisma staroegipskiego). Dzięki temu literatura nabrała więcej realizmu.

Wraz z podbojem Egiptu przez Rzymian w 30 r. p.n.e pismo hieroglificzne traciło na znaczeniu. Ostatecznie rozwój chrześcijaństwa i języka koptyjskiego spowodował nagły spadek jego użytkowania. Najpóźniejszy znany nam zapis pochodzi z V w.

Trzy rodzaje pisma egipskiego – jak i kiedy odszyfrowano hieroglif?

Należy pamiętać, iż hieroglifami umiała posługiwać się jedynie wąska grupa najzdolniejszych z elity. Z czasem wyłonił się prostszy zapis dla kapłanów, zwany pismem hieratycznym. Trzecie i najbardziej praktyczne pismo egipskie jest zwane demotycznym. Przeznaczone było do użytku codziennego.

Odczytanie tego całego systemu zajęło Europejczykom wieki. Ze względu na symboliczny wyraz znaków staroegipskiego pisma uważano niesłusznie, że hieroglify egipskie przedstawiają idee. Niemiecki językoznawca Athanasius Kircher w połowie XVII w. zaproponował inne założenie. Znaki, podobnie jak w wielu innych pismach, związane mają być raczej z fonetyką poszczególnych dźwięków.

Dopiero jednak po odkryciu kamienia z Rosetty w 1799 r. nadarzyła się wspaniała okazja rozwikłania wielkiej zagadki starożytności. Spisany na kamieniu tekst sporządzono w trzech wersjach: w języku greckim oraz egipskim w zapisie hieroglificznym i w zapisie demotycznym.

Rozpoczął się wielki wyścig w odszyfrowaniu starożytnego pisma. Ostatecznie całościowego odszyfrowania dokonał Francuz Jean-François Champollion w 1822 r. O rok szybciej od równolegle zajmującego się tematem Anglika Thomasa Younga.

Co łączy hieroglify egipskie z alfabetem?

Odkodowanie hieroglifów egipskich oraz późniejsze znaleziska archeologiczne miały, jak się okazało, znaczący wkład w poszukiwanie źródeł pochodzenia alfabetu. Choć przypisywano mu rozpowszechnienie w Europie przez Fenicjan, to pytanie o pochodzenie budziło niemałe kontrowersje.

Osobą, której udało się w 1859 r. znacząco rozjaśnić tę zagadkę był francuski egiptolog Emmanuel de Rougé. Rozwinął on argument o reorganizacji pisma egipskiego przez Semitów (potomków Fenicjan) w pierwszy znany nam alfabet. Ową obserwację znacząco rozwinął dopiero brytyjski uczony Isaac Taylor w 1899 r.

Zabytki Egiptu – najważniejsze obiekty i miejsca zachowane z czasów starożytnych

Zabytki Egiptu należą do najcenniejszych artefaktów antycznej historii. Które z nich warto zobaczyć na własne oczy? Poniżej wymieniamy najciekawsze zabytki Egiptu.

I tak oto wiemy dziś, że litera A, czy też alfa była przekodowaniem egipskiego aleph. Przedstawiano go w postaci hieroglifu głowy byka itd. Alp po fenicku znaczy wół.

Nie bez przyczyny mówi się, że pismo jest największym wynalazkiem ludzkości. Europejczycy, Amerykanie i wielu innych mieszkańców współczesnego świata dzisiaj używa w życiu codziennym zapisu, którego korzenie ocierają się o hieroglify egipskie.

Jak czytać hieroglify egipskie?

Często się mówi, że hieroglify w Egipcie czyta się od prawej do lewej. Tak naprawdę pismo egipskie odczytywano różnie. Generalnie wszystko zależało od tego, w którą stronę „patrzyły” znaki ludzi czy zwierząt. Trudno sobie wyobrazić, że Egipcjanie pisali i czytali aż w czterech różnych kierunkach.

Oprócz wersji od lewej do prawej i prawej do lewej, dochodziły tryby o podwójnym kierunku. Z prawej na lewo i na dół oraz z lewej do prawej i na dół. Czytanie tekstów nie było więc linearnie poziomą czynnością, lecz czasem trzeba było czytać na dwa kierunki.

Jak najprościej zapisać swoje imię pismem hieroglificznym?

Jednym z popularniejszych programów z informacjami na temat hieroglifów jest Fabricius. Po niedługim kursie, który oferuje Fabricius, można łatwo przejść do translatora z angielskiego na hieroglify egipskie. Nie jest to wielce skomplikowany proces, więc każdy może z niego korzystać. Już teraz możesz sprawdzić, jak wygląda zapis twojego imienia w piśmie egipskim.

Źródła: Andrzej Ćwiek 2022 „Hieroglify Egipskie. Mowa Bogów”, Red. Jadwiga Lipińska 2005 „Tajemnice papirusów”, Johanna Drucker 1995 „Alphabetic Labyrinth. The Letters in History and Imagination”, archeologia.com.pl