Zwierzęta drapieżne budzą fascynację i lęk. Najwięksi drapieżcy na Ziemi mogą być śmiertelnie niebezpieczni

W tym artykule:

1. Jak definiujemy zwierzęta drapieżne?
2. Ewolucja drapieżników
3. Drapieżne bezkręgowce
4. Ryby drapieżne
5. Gady drapieżne
6. Ptaki drapieżne
7. Ssaki drapieżne

Chyba każdego miłośnika przyrody fascynują zwierzęta drapieżne. Zwłaszcza ich siła i inteligencja, przekładająca się na strategie łowieckie. Drapieżniki regularnie pojawiają się w zestawieniach najgroźniejszych zwierząt świata. Warto jednak przy tym pamiętać, że ujęciu biologicznym obecność drapieżców jest niezbędna do utrzymania równowagi ekosystemu, w którym bytują. Jakie są zwierzęta drapieżne? Gdzie występują? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.

Jak definiujemy zwierzęta drapieżne?

Zacznijmy od tego, że zwierzęta drapieżne to organizmy cudzożywne. Nie potrafią wykorzystywać energii słonecznej, jak rośliny. Ani chemicznej, jak część mikrobów. Uzyskują ją zatem, zjadając inne stworzenia.

Są to również zwierzęta mięsożerne, czyli zoofagi. Jednak, w odróżnieniu od padlinożerców i pasożytów, pokarm zdobywają bardzo aktywnie. Drapieżnik bowiem to zoofag, którego sposób odżywiania doprowadza do śmierci ofiary.

W wielu opracowaniach zwierzęta drapieżne są utożsamiane ze ssakami. Systematyka wyróżnia nawet ich rząd o nazwie drapieżne (Carnivora). Warto jednak podkreślić, że drapieżnictwo jest znacznie bardziej rozpowszechnione w przyrodzie.

Ewolucja drapieżników

Pierwszy drapieżnik na Ziemi znany nauce żył 560 milionów lat temu. To stworzenie o nazwie łacińskiej Auroralumina attenboroughii. Było bezkręgowcem spokrewnionym ze współczesnymi koralowcami, meduzami i ukwiałami. Auroralumina miała szkielet z gęsto upakowanymi mackami, które falowały w wodzie, chwytając przepływające jedzenie.

Pierwsze drapieżniki pojawiły się w okresie prekambryjskim. Kambr zaczął się około 543 mln lat temu. Na prekambr przypadają pozostałe 4 mld lat dziejów Ziemi. Żyjące wówczas zwierzęta nazwano „fauną z Ediacara” albo ediakarską. W kambrze natomiast pojawili się drapieżcy uzbrojeni w potężne szczęki i chwytne odnóża. Np. olbrzymie „krewetki” z rodzaju Anomalocaris.

Drapieżne bezkręgowce

Zwierzęta bezkręgowe jako pierwsze opanowały drapieżnictwo. Wiele z nich wciąż prowadzi taki tryb życia, np.:

• rozgwiazdy – pod pewnymi względami mogą konkurować z niedźwiedziami polarnymi. Te szkarłupnie zdobywają pokarm na taką samą skalę, jak niedźwiedzie robią to na lądzie.
• ośmiornice – jedyna twarda część w ich ciele to dziób podobny do papuziego. Łapią nim i zjadają ostrygi, kraby i ryby. Słyną ze swej inteligencji, potrafią nawet odczuwać ból emocjonalny.
• pająki – słyną z wyrafinowanych technik polowań, m.in. budując skomplikowane sieci. Najgroźniejszy pająk na świecie to australijski atraks. Jego ukąszenie może zabić dorosłego człowieka, a szczękoczułki przebiją nawet paznokieć.
• modliszki – jedne z największych owadów na świecie. Samice modliszki są znane z niezwykłego apetytu na swych partnerów.

Ryby drapieżne

Drapieżnictwo często występuje u kręgowców. Oto przykłady drapieżnych ryb:

• rekiny – cieszą się złą sławą z powodu ataków na ludzi. Żarłacz biały (Carcharodon carcharias), zwany też ludojadem, jest największą dziś żyjącą rybą drapieżną. Osiąga 6 m długości i ponad 3 tony wagi. Wymarłe megalodony mierzyły ponad 16 metrów.
• piranie – to wyposażone w ostre zęby wszystkożerne ryby. Żyją w niemal całej Ameryce Południowej. Zdarza się, że atakują rybaków, ale robią to rzadko.
• płaszczki – mają tępe zęby przystosowane do miażdżenia pokarmu. Niektóre potrafią wytwarzać prąd elektryczny. Gigantyczna płaszczka słodkowodna (Urogymnus polylepis lub Himantura chaophraya) to największa ryba słodkowodna na świecie. Poluje na małe ryby i bezkręgowce.

Gady drapieżne

Z ryb w drodze ewolucji powstały gady. Poniżej przedstawiamy przykłady drapieżców z tej grupy, zarówno wymarłych, jak i współczesnych:

• dinozaury – wiele z nich było świetnymi myśliwymi. Najbardziej znane to tyranozaury, welociraptory czy karnotaury. Niektóre gatunki miały tak potężne szczęki, że nie potrzebowały „rąk”.
• mozazaury – wymarłe wielkie drapieżne gady morskie. Stałocieplność dawała im przewagę ewolucyjną nad innymi zwierzętami. Mogły dopaść zdobycz – głowonogi, ryby oraz swoich mniejszych krewniaków – szybko ją pożreć. A potem popłynąć na inne, nawet bardzo odległe żerowiska.
• krokodyle – są wyposażone w potężne szczęki. Krokodyl różańcowy to obecnie największy drapieżnik lądowy. Dorosły samiec osiąga średnio 4,3–5,2 m długości. Waga takich osobników zamyka się w przedziale od 400 do 1000 kg. Rekordowo wielkie wymarłe krokodyle Gunggamarandu manuala mogły mieć nawet 7 m długości!
• węże – lęk budzą gatunki jadowite, takie jak kobry czy żmije. Drapieżcy to także dusiciele, np. boa czy anakonda. Największy wymarły wąż – Titanoboa – osiągał 15 metrów długości i ważył więcej niż tonę.

Ptaki drapieżne

Ptaki to ewolucyjni krewni gadów. Większość ptaków drapieżnych uśmierca swoje ofiary nie dziobem, a ostrymi jak brzytwa szponami. Poniżej kilka przykładów:

• sokół wędrowny – jedno z najszybszych zwierząt na Ziemi. Ten drapieżnik potrafi pikować z prędkością znacznie przekraczającą 300 km/godz.
• harpia wielka – najsilniejszy drapieżny ptak świata. Osiąga masę nawet 12 kg. Poluje na wiele zwierząt, ale najczęściej na leniwce.
• orzeł Haasta – wymarły ptak z Nowej Zelandii. To największy znany do tej pory orzeł. Dorosłe osobniki ważyły do 15 kg. Mogły być zagrożeniem nawet dla ludzi.
• bocian – ptak mięsożerny, którego dieta jest mocno zróżnicowana. Poluje na płazy, owady, dżdżownice, małe ssaki, ryby, mięczaki i skorupiaki.
• sóweczka – najmniejsza ze wszystkich sów występujących w Polsce. Potrafi upolować zdobycz dorównującą jej wielkością.

Ssaki drapieżne

Ze ssakami drapieżnymi mamy do czynienia bardzo często. Wszak nasze psy i koty to typowe zwierzęta drapieżne. Także wśród dzikich gatunków nie brak przykładu takiego trybu życia:

• wilk – waży do 60 kg. Osiąga długość do 130 cm, a wysokość do 85 cm. Poluje na dużych roślinożerców. Potrafi dopaść zdobycz po pogoni nawet na dystansie 21 km. Zjada jednorazowo do 10 kg mięsa.
• niedźwiedzie – samce niedźwiedzi brunatnych ważą około 400 kg. Gdy się wyprostują, mogą mieć nawet trzy metry długości. Największe na świecie są niedźwiedzie polarne. Mogą ważyć nawet tonę. Wymarły Arctotherium angustidens mógł być nawet dwukrotnie masywniejszy.
• lew – waga dorosłych samców wynosi nawet 230 kg, a długość ciała dochodzi do 310 cm. Najczęściej jego ofiarami są zebry, antylopy, żyrafy, guźce, młode słonie i bawoły afrykańskie.
• tygrys – jeden z największych współczesnych drapieżników. Dorosłe samce ważą do 300 kilogramów przy 3 metrach długości ciała, ale mogą być znacznie większe. Biega z prędkością do 60 km/godz. Jest w stanie skoczyć na 5 metrów wzwyż i aż 8-9 metrów w dal.
• lampart – czwarty największy kot świata. Potrafi upolować ofiarę kilkukrotnie od siebie większą i cięższą. Długość jego skoku sięga ośmiu metrów.
• delfiny – te z pozoru łagodne walenie są niezwykle sprawnymi myśliwymi. Polują głównie na ryby i kalmary. Dorosły delfin potrafi zjeść nawet 16 kg ryb na dobę, połykając je w całości.