7 najważniejszych odkryć archeologicznych 2024 roku według National Geographic

Spis treści:

1. LiDAR odkrywa ukryte miasta na całym świecie
2. Grobowce, amulety i inne odkrycia w Egipcie
3. Pustynny grobowiec w Petrze
4. Sztuczna inteligencja odczytuje zwoje spalone przez Wezuwiusza
5. Najstarsze siodło na świecie
6. Jadeitowa maska i znaleziska z grobów Majów
7. Pochodzenie „ołtarza” w Stonehenge

Wiele z najbardziej znaczących odkryć archeologicznych dokonanych w ostatnim czasie dokonano, badając z wykorzystaniem nowych technik już znane artefakty i szczątki ludzkie. Ten rok nie był inny. W 2024 roku nowoczesne metody, takie jak analiza DNA i technologia teledetekcji, ujawniły nowe informacje na temat istnienia dawnych kultur i struktur społecznych. Ale chociaż archeologia często rozwija się dzięki zaawansowanym narzędziom, to nadal niezbędne są wykopaliska, które dostarczają nowych danych.

Oto niektóre z najważniejszych odkryć archeologicznych z ostatnich 12 miesięcy.

LiDAR odkrywa ukryte miasta na całym świecie

Urządzenia typu LiDAR (ang. Light Detection and Ranging) wykorzystują technikę polegającą na emisji w stronę powierzchni ziemi impulsów laserowych z nadajnika podwieszonego pod np. samolotem. Kolejno mierzone są echa, które po odbiciu od napotkanych przeszkód wracają ku odbiornikowi. W skrócie to laserowy skaner. Chociaż technologia ta istnieje od dziesięcioleci, jej zdolność do wykrywania rozległych struktur pod warstwami roślinności i mapowania subtelnych zmian starożytnych krajobrazów ostatnio zrewolucjonizowała archeologię.

Lecąc małym samolotem ze sprzętem lidarowym, archeolodzy mogą skanować duże obszary. Technika ta była szczególnie przydatna, aby zobaczyć struktury pod gęstymi dżunglami w Ameryce Środkowej i Południowej. Tegoroczne znaleziska obejmują osady Majów w Campeche w południowym Meksyku, ogrody, drogi i rzeki w ekwadorskim lesie deszczowym Amazonii, starożytne ruiny na wyspie Tonga na Pacyfiku oraz pozostałości dwóch średniowiecznych miast wzdłuż Jedwabnego Szlaku w Uzbekistanie.

Grobowce, amulety i inne odkrycia w Egipcie

Badanie egipskich artefaktów przyczyniło się do rozwoju współczesnej archeologii. Naukowcy ciągle prowadzą wykopaliska w kraju faraonów. Tego lata ogłosili odkrycie 33 grobowców w południowym Egipcie i 63 w delcie Nilu, wraz z oszałamiającymi złotymi amuletami, monetami i ceramiką. Wiele z nowych znalezisk, mających około 2000 lat, pochodzi z późniejszych okresów w historii Egiptu. Naukowcy mają nadzieję, że ujawnią one więcej informacji na temat praktyk pogrzebowych.

Badacze udokumentowali również niszczącą zdrowie postawę egipskich skrybów przy pracy. Wykryli też dawno zaginioną gałąź Nilu, obecnie w większości wyschniętą, która była używana tysiące lat temu do transportowania kamienia do budowy piramid w Gizie.

Pustynny grobowiec w Petrze

Jednym z najbardziej niezwykłych znalezisk tego roku było odkrycie 12 starożytnych szkieletów w grobowcu pod Skarbcem Faraonów w Petrze, pustynnym stanowisku archeologicznym w Jordanii, znanym z wyszukanych struktur wykutych w skałach z czerwonego piaskowca. Archeolodzy uważają, że koczownicy zwani Nabatejczykami zaczęli grzebać swoich zmarłych w Petrze w IV wieku p.n.e. W II wieku p.n.e. Petra stała się stolicą Nabatejczyków, a złożony system cystern zaopatrywał ją w wodę.

Rzeźbione skalne kolumny Skarbca lub Al-Khazneh w języku arabskim, tworzą najbardziej charakterystyczną strukturę Petry. Nazwa pochodzi od legendy, według której duża urna nad fasadą miała kryć cenny skarb. Chociaż legenda okazała się fałszywa, archeolodzy twierdzą, że grobowiec pod Al-Khazneh jest bezcennym odkryciem, które pomoże im dowiedzieć się więcej o tej dawnej społeczności.

Sztuczna inteligencja odczytuje zwoje spalone przez Wezuwiusza

W lutym naukowcy ogłosili, że wykorzystali system sztucznej inteligencji do odczytania części liczącego 2000 lat zwoju spalonego podczas erupcji Wezuwiusza w 79 r. n.e. Podczas tej samej erupcji zniszczone zostały Pompeje. Zwój jest jednym z około 1800 zwojów papirusu odkrytych w XVIII wieku wśród pozostałości Herkulanum, starożytnego rzymskiego miasta położonego kilkanaście kilometrów od Pompejów, które według archeologów zostało zniszczone przez podmuch popiołu, skał i gazu z wulkanu.

Erupcja zwęgliła zwoje i uważano je za nieczytelne. Teraz naukowcy zeskanowali jedną z tych brył za pomocą promieni rentgenowskich i wykorzystali sztuczną inteligencję do rozszyfrowania tego, co udało się zarejestrować. Wstępne odkrycie obejmuje 15 kolumn tekstu i ponad 2000 znaków. Są to teksty napisane zapewne przez ucznia greckiego filozofa Epikura na temat tego, jak cieszyć się życiem.

Najstarsze siodło na świecie

To liczące 2700 lat siodło zostało odkryte w grobie kobiety na cmentarzu Yanghai na skraju pustyni Taklamakan w północno-zachodnich Chinach. Chociaż ludzie udomowili konie tysiące lat wcześniej, starożytne rzeźby pokazują, że zwykle były one dosiadane na oklep lub tylko z matą lub kocem.

Siodła były późniejszym wynalazkiem, który pozwolił jeźdźcom podróżować na dłuższe dystanse bez ranienia siebie i swoich wierzchowców.

Naukowcy uważają, że jazdę konną wprowadzono do Chin z północnych części Azji Środkowej, ale siodło z Yanghai jest najwcześniejszym znaleziskiem archeologicznym. Wykonane jest z kawałków skóry zszytych razem i wypchanych słomą i sierścią zwierzęcą. Takie przedmioty wykonane z surowców organicznych zwykle szybko się rozkładają, ale w tym przypadku zachowało się dzięki suchemu klimatowi.

Jadeitowa maska i znaleziska z grobów Majów

Ozdobna jadeitowa maska, wykonana z zazębiających się kawałków jadeitu z muszelkami zamiast oczu, została odkryta w grobowcu króla Majów w Chochkitam w Gwatemali. Datowanie radiowęglowe wskazuje, że maska pochodzi z około 350 r. n.e. Odkrywcy uważają, że przedstawia ona boga burzy Majów. Takie maski były często wykonywane na pogrzebach rodziny królewskiej Majów.

Inne odkrycia Majów ogłoszone w tym roku obejmują wyniki analiz genetycznych ofiar znalezionych w pobliżu starożytnego miasta Chichén Itzá w Meksyku oraz depozyt spalonych szczątków ludzkich w innym miejscu w Gwatemali.

Pochodzenie „ołtarza” w Stonehenge

Neolityczny megalit Stonehenge w południowo-zachodniej Anglii po raz pierwszy zyskał sławę w średniowieczu, ale nowe techniki ujawniają więcej szczegółów na temat jego budowy. W sierpniu naukowcy odkryli, że kamień ołtarzowy znajdujący się w pobliżu centrum konstrukcji wykonano z piaskowca pochodzącego ze Szkocji, setki kilometrów od równiny Salisbury, na której obecnie się znajduje. Taka podróż była dużym przedsięwzięciem około 4600 lat temu, kiedy kamień sprowadzono. Waży on ponad sześć ton, a budowniczowie prawdopodobnie nie używali kół do jego przywleczenia.

Poprzednie badania wykazały, że gigantyczne pionowo ustawione kamienie sarsenowe w głównym kręgu zostały wycięte z lokalnego piaskowca, ale mniejsze kamienie przetransportowano z południowo-zachodniej Walii, oddalonej o ponad 100 km. Najwcześniejsze elementy Stonehenge pochodzą sprzed około 5000 lat. Naukowcy uważają obecnie, że początkowo w Stonehenge składano zmarłych, ale przez kolejne tysiąclecia było rozbudowywane i zmieniło swoją funkcję.

Źródło: National Geographic

Opracował: Szymon Zdziebłowski