Artemida to grecka bogini, którą spopularyzowała NASA. Była mściwa i sprowadzała szybką śmierć

W tym artykule:

1. Jak wyglądała Artemida?
2. Czy Artemida miała męża?
3. Ciekawostki na temat Artemidy
4. Kult Artemidy, a później Diany
5. Dlaczego program NASA nazywa się Artemis/Artemida?

Artemida (gr. Ártemis) to grecka bogini. Była córką Zeusa i Leto. Jej bratem był Apollo (Apollin). Łatwo poznać ją w sztuce po atrybutach, którymi były łuk i strzały. Wiązano ją z taki zwierzętami jak łania, jeleń i niedźwiedź. Uważana jest za jedną z najważniejszych postaci wśród bogów greckich. W mitologii rzymskiej identyfikowno ją z boginią Dianą.

Jak wyglądała Artemida?

Artemidę przedstawiano w sztuce greckiej jako wiecznie młodą dziewicę. Była typem „dzikiej” dziewczyny, która miała bzika na punkcie polowań. W ręku najczęściej dzierżyła łuk i strzały.

Czy Artemida miała męża?

Artemida była dziewicą i nigdy nie związała się z nikim. Homer opisywał ją jako piękną kobietę, opiekującą się młodymi chłopcami i dziewczętami. Była dość wybuchowa i ceniła swoją niezależność. Uważa się, że patronowała Amazonkom. Podobnie jak one, Artemida była wojowniczką i łowczynią niezależną od mężczyzn.

Ciekawostki na temat Artemidy

Artemida była jedną z ulubionych bogiń na terenach wiejskich. Zapewne jest to związane z tym, że patronowała dzikiej przyrodzie. Tam, w górach, lasach i pośród bagien tańczyła. Ceniła sobie towarzystwo nimf.

Bogini ta występowała w wielu mitach greckich. Na przykład wspólnie ze swoim bratem, Appolinem, zabiła dzieci mitologicznej królowej greckich Teb, Niobe. Appolon zabił sześciu jej synów, a Artemida sześć córek z pomocą swojej ulubionej broni – łuku. Niobe znieważyła matkę Appolina i Artemidy. To była bezpośrednia przyczyna mordu. Artemida opisana jest też w mitach, w których zabiła gigantów, m.in. Grationa i potwory. Wśród nich byli Bufagos (pożeracz byków) i Aloadzi (synowie Posejdona).

Artemidę szczególnie irytowało zabijanie przez innych jeleni, nad którymi sama roztaczała opiekę, ale też polowała na nie. I tak heros Herakles miał za zadanie złapanie jelenia o złotych rogach. Nie chciał go jednak zabić, tylko pojmać żywcem. Po roku gonitwy – poddał się i zabił szlachetne zwierzę. Rozsierdziło to Artemidę, którą jednak ostatecznie udało się Heraklesowi udobruchać.

Inny mit opowiada o myśliwym z Teb, Akteonie. W czasie polowania przypadkiem natknął się na kąpiącą się nagą Artemidę. Za karę zamieniła go w jelenia. Po chwili rozszarpały go jego własne psy myśliwskie.

O tym, że Artemida była złośliwa świadczy mit z Agamemnonem w roli głównej. Gdy w Aulidzie oczekiwał ze swoim okrętem na sprzyjające wiatry, aby wyruszyć na Troję, zorganizował polowanie. Ustrzelił jelenia, co skomentował następującymi słowy: „Sama Artemida nie potrafiłaby go tak zabić!”. Oczywiście bogini usłyszała te słowa i zesłała ciszę morską. Jedyną opcją na jej przebłaganie było złożenie córki króla w ofierze. Mimo że została złożona w ofierze, to w ostatniej chwili bogini podmieniła ją na łanię, a córkę Agamemnona porwała i umieściła w świątyni, jako kapłankę kultu swojej osoby.

Greccy myśliwi stawiali na cześć Artemidy kapliczki i jej wizerunki w celu zapewnienia sobie pomyślnych łowów. Po udanym polowaniu składali jej głowę lub skórę zabitego zwierza. Jeden z miesięcy w starożytnych Atenach poświęcony był Artemidzie. Był to Elafebolian.

Kult Artemidy, a później Diany

Artemidę czczono we wszystkich górzystych obszarach starożytnej Grecji, m.in. w krainie Sparty, w Arkadii, Lakonii czy w Elidzie. Najsłynniejszym miejsce jej kultu był Efez, gdzie znajdowała się świątynia poświęcona azjatyckiej bogini płodności identyfikowanej właśnie z Artemidą. Wewnątrz znajdował się jej posąg kultowy o wielu piersiach.

Kult Artemidy rozkwitał prawdopodobnie już na Krecie lub na kontynencie greckim przed IV wiekiem p.n.e. W starożytnym Rzymie czczono ją jako Dianę.

Bogowie rzymscy nie byli po prostu „kopiami” greckich bóstw. Wielu miało zupełnie inne korzenie

Bogowie rzymscy wpływali na każdą dziedzinę życia mieszkańców Wiecznego Miasta, ale nie spoufalali się z ludźmi w takim stopniu, jak ich greccy odpowiednicy. Mało tego, u podstaw rzymskie...

Dlaczego program NASA nazywa się Artemis/Artemida?

NASA, czyli Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej postanowiła nazwać nowy program powrotu astronautów na Księżyc imieniem starożytnej bogini – Artemis. Stało się to dlatego, że Artemida jest mitologiczna grecka boginią Księżyca i siostra bliźniaczką Apolla.

Nazwa programu ma na celu powiązanie tego programu z misjami Apollo, w ramach których ponad 50 lat temu ludzie po raz pierwszy wylądowali na Księżycu.

Co ciekawe, statek kosmiczny, w którym znajdzie się załoga astronautów nazywa się Orion. W mitologii greckiej Orion jest towarzyszem łowów Artemidy, którego ostatecznie bogini przeszywa strzałą i zabija. Po śmierci umieściła go na sklepieniu niebieskim i można go do dzisiaj podziwiać w postaci jednego z zimowych (na naszej półkuli) gwiazdozbiorów.

Źródła:

• Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987
• Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985
• Piszczek Z. (red.), Mały słownik kultury antycznej, Warszawa 1966

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.