Bardzo wczesne i bardzo ścisłe relacje neandertalczyków z ludźmi. Dowody z Lewantu

Spis treści:

1. Jaskinia kluczem do poznania interakcji
2. Skąd wynikają podobieństwa?
3. Najstarsze pochówki na świecie

Od dekad naukowcy badają relacje łączące ludzi współczesnych (Homo sapiens sapiens) i neandertalczyków (Homo neanderthalensis). Długo sądzono, że ci drudzy posiadali zdecydowanie słabsze zdolności poznawcze i bardziej przypominali małpoludy niż nas.

Dekady badań przyniosły sporo danych, które diametralnie zmieniły nasz obraz neandertalczyków. Okazało się, że ten gatunek człowieka tylko niewiele odbiegał od nas wyglądem. Również jego zdolności poznawcze i intelektualne okazały się porównywalne z ludzkimi. A teraz izraelscy naukowcy opublikowali artykuł o bardzo wczesnych interakcjach ludzi z neandertalczykami, co dodatkowo ukazuje relacje międzygatunkowe w nowym świetle.

Jaskinia kluczem do poznania interakcji

Na łamach czasopisma „Nature Human Behaviour” naukowcy przybliżyli wnioski płynące z wykopalisk w jaskini Tinshemet w Izraelu. Celem były nawarstwienia z okresu środkowego paleolit. Mają zatem około 130 000–80 000 lat.

Wykopaliska prowadzone są tam od 2017 roku przez prof. Yossi Zaidnera z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, prof. Israela Hershkovitza z Uniwersytetu w Tel Awiwie i dr Marion Prévost z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Głównym celem zespołu badawczego jest określenie charakteru relacji człowieka współczesnego i neandertalczyka w środkowym paleolicie Lewantu. Czy byli rywalami konkurującymi o zasoby, pokojowymi sąsiadami, a może ze sobą współpracowali?

Wewnątrz jaskini znajdowały się groby kilku osób. Kości nie zostały jeszcze przypisane do konkretnego gatunku. Badania są w toku. Jednak w ocenie badaczy, znalezione zabytki zarówno w jaskini Tinshemet i innych stanowiskach archeologicznych w tym rejonie sugerują zaskakującą jednolitość zachowań, która przejawia się w wykonywanych przedmiotach. A wiadomo, że wtedy w tym rejonie mieszkały różne gatunki ludzi. Eksperci w szczególności zwracają uwagę na technologię wykonywania narzędzi kamiennych – tzw. lewaluaską. Wykonane w ten sposób ostrza służyły do polowania na dużą zwierzynę.

Skąd wynikają podobieństwa?

Naukowcy uważają, że wyjaśnieniem podobieństw technologicznych neandertalczyków i ludzi współczesnych była intensyfikacja interakcji i krzyżowanie się między tymi grupami. Interakcje te sprzyjały wymianie kulturowej, innowacjom behawioralnym, takim jak formalne praktyki pochówku i symboliczne wykorzystanie ochry do dekoracji. Odkrycia te wskazują na wspólną tradycję wytwarzania narzędzi, zachowań symbolicznych (w tym rytuałów pogrzebowych). W ten sposób badacze zakwestionowali istnienie odrębnego stylu życia dla różnych grup ludzi w środkowym paleolicie, ale tylko w przypadku obszaru lewantyńskiego.

Naukowcy napisali we wnioskach, że to powiązania międzyludzkie, a nie izolacja, były kluczowymi czynnikami napędzającymi postęp technologiczny i kulturowy. Być może w takim postępie kluczowe znaczenie odegrał Lewant – skrzyżowanie, na którym spotkały się różne gatunki człowieka. Prof. Zaidner opisuje strefę swoich badań jako„tygiel”, w którym różne grupy ludzkie spotykały się, wchodziły w interakcje i ewoluowały razem. – Nasze dane pokazują, że powiązania międzyludzkie i interakcje między populacjami miały fundamentalne znaczenie dla napędzania innowacji kulturowych i technologicznych w całej historii – podkreśla. Neandertalczyk nie przetrwał jednak do naszych czasów. A teorii na temat jego wyginięcia jest sporo.

Najstarsze pochówki na świecie

To właśnie w jaskini Tinshemet odkryto jeden z najstarszych pochówków na świecie. Inne odkrywane w tym rejonie mają podobny wiek – ok. 110 tys. lat. Uderzającym odkryciem w tej pieczarze jest szerokie zastosowanie pigmentów mineralnych, zwłaszcza ochry, które mogły być używane do dekoracji ciała. Praktyka ta mogła służyć do definiowania tożsamości społecznej i różnic między grupami.

Badacze zastanawiają się, jaką rolę pełniły to wczesne miejsca pochówków. Czy jaskinia funkcjonowała jako cmentarz? Jeśli tak, sugerowałoby to obecność wspólnych rytuałów i silnych więzi społecznych. Umieszczenie cennych artefaktów takich jak kamienne narzędzia, kości zwierząt i kawałki ochry w jamach grobowych może dodatkowo wskazywać na wczesną wiarę w życie pozagrobowe.

Źródło: Nature Human Behavior

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.