Bolesław Wstydliwy był księciem piastowskim znanym z pobożności. Złożył śluby czystości

W tym artykule:

1. Książę Bolesław za młodu
2. Pora na tron! – władza Bolesława Wstydliwego nad dwoma dzielnicami
3. Dlaczego Bolesław Wstydliwy otrzymał taki przydomek?
4. Bolesław Wstydliwy i pora na… kredyt

Bolesław V Wstydliwy żył w czasach rozbicia dzielnicowego. W tym okresie poszczególnymi częściami Polski rządzili niezależnie od siebie książęta. Trwało to od śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138 roku do koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku. Był to okres licznych przetasowań na szczytach władzy, niepokojów politycznych i najazdów.

Książę Bolesław za młodu

Dzieciństwo Bolesława było traumatyczne. Urodził się w 1226 roku, ale już rok później zamordowano jego ojca, Leszka Białego. Tuż potem żądny władzy Konrad Mazowiecki porwał go i jego matkę i uwięził w jednym z klasztorów. Celem było zdobycie tronu krakowskiego. Wyswobodził go Klemens z Ruszczy, bardzo wpływowy możny z Małopolski. Kolejne lata Bolesław spędził w podkrakowskiej Skale, chociaż formalnie rządził księstwem sandomierskim.

Już w wieku trzynastu lat wziął ślub z pięcioletnią Kingą – węgierską królewną, córką Beli IV, króla Węgier. W związku małżeńskim pozostali przez całe życie. Jednak oboje złożyli śluby czystości i nigdy nie doszło do konsumpcji tego związku. Kinga ponoć dodatkowo złożyła ślub brudu i zobowiązała się do nie mycia twarzy.

Pora na tron! – władza Bolesława Wstydliwego nad dwoma dzielnicami

W 1243 roku – po tym jak Bolesław powrócił z Węgier, gdzie uciekł z Polski po najeździe Tatarów – wstąpił na tron krakowski. Od tej pory władał Małopolską i Ziemią Sandomierską. W bitwie pod Suchodołem dał łupnia wojskom swojego stryja, Konrada Mazowieckiego, który dalej marzył o władaniu Małopolską.

Konrad Mazowiecki był jednak nieustępliwy. Nie dał Bolesławowi władać całą dzielnicą. Kontrolował ciągle Sieradz, Łęczycę i część Małopolski. W 1246 roku znów zaatakował Bolesława, ale nie dotarł do Krakowa.

Bolesław Wstydliwy raczej nie przepadał za wojaczką. Na czas drugiego za jego życia najazdu Mongołów, który miał miejsce w latach 1259–1260, przemieścił się na Węgry lub do Sieradza. Obrona dzielnicy przypadła wojewodzie krakowskiemu. Książę był za to fanem porządnych zabezpieczeń. Wiemy, że w latach 1258 i 1265 znacząco wzmocnić fortyfikacje krakowskiego Wawelu.

Dlaczego Bolesław Wstydliwy otrzymał taki przydomek?

Książę był bardzo pobożny. Nigdy nie skonsumował swojego małżeństwa i dużą wagę w czasie swoich rządów przywiązywał do Kościoła. To uzasadnia jego przydomek związany z silną wiarą. Mamy na to dowody.

W 1254 roku razem z biskupem krakowskim przyczynił się do kanonizacji św. Stanisława. Wkrótce sten święty stał się patronem Królestwa Polskiego. Postać ta „promowała” tendencje zjednoczeniowe rozdrobnionej na dzielnice monarchii piastowskiej.

Spośród blisko 150 zachowanych do naszych czasów dokumentów z jego władania 85% stanowią nadania kościelne. To też świadczy o jego ścisłych związkach z klerem. Bolesław mocno wspierał krakowski kościół. Nadał mu przywilej immunitetowy, który zapewniał znaczną niezależność w kwestiach ekonomicznych.

Bolesław Wstydliwy i pora na… kredyt

Właśnie jeśli chodzi o sprawy finansowe, to Bolesław miał poważne problemy. Od początku panowania w skarbcu brakowało pieniędzy. Dlatego zapożyczył się u swojej żony Kingi. Długu nie oddał, zamiast tego przekazał jej ziemię sądecką.

Krucjata? Nie, dziękuję! Piastowie niechętnie ruszali na „świętą wojnę"

Książęta piastowscy niechętnie wyruszali na wyprawy krzyżowe do Palestyny, a krucjaty przeciw miejscowym poganom prowadzili nieudolnie. W końcu sprowadzili do brudnej roboty Krzyżaków.

Książę starał się usprawniać swoją władzę i aparat państwowy. Parunastu miastom, w tym Krakowowi, nadał prawa magdeburskie. Przyczyniło się to do wsparcia książęcego skarbca. Ale jednocześnie mieszczanie uzyskali przywileje ekonomiczne, co umożliwiające szybki rozwój gospodarczy. To za czasów jego panowania zreorganizowano kopalnię soli w Wieliczce i Bochni. Dochód z nich wsparł skarbiec książęcy.

Z tymi kopalniami związana jest legenda. Dotyczy Kingi – małżonki Bolesława – która opuszczając Węgry, miała wrzucić do szybu jednej z tamtejszych kopalń swój pierścień. Gdy dotarła do Małopolski, nakazała kopać w wyznaczonym przez siebie miejscu. W wydobytej grudzie soli, ku zaskoczeniu wszystkich, znajdował się klejnot księżniczki. Tyle legenda. Prawda jest taka, że zapewne wraz z Kingą do Polski przyjechali wysoce wykwalifikowani górnicy, którzy przyczynili się do unowocześnienia wydobycia w naszym kraju.

Bolesław Wstydliwy był ostatnim Piastem w linii małopolskiej. W ostatnich latach rządów stłumił bunt poddanych, ale był zmuszony do zmiany sojusznika. Wcześniej wspierał Węgrów w konflikcie z Czechami, potem zmienił stronę. Nie była to dobra decyzja. W bitwie pod Suchymi Krutami wojska małopolskie odnotowały spore straty, a król czeski Przemysł Ottokar II zginął.

Bolesław Wstydliwy zmarł w 1279 roku. Po nim rządy objął jego sprzymierzeniec, Leszek Czarny. Wówczas Kinga udała się do klasztoru klarysek w Starym Sączu, gdzie zmarła w 1292 roku. Beatyfikowano ją w 1690 roku, a kanonizowano – dopiero w 1999. Jest patronką górników.

Zmarły książę pozostawił swoje dzielnice w niezłej kondycji. Zabezpieczył wschodnie granice, pokonując Jaćwingów i sprzymierzonych z nimi Rusinów. Bolesław Wstydliwy spoczął w kościele Franciszkanów w Krakowie.

Źródła:

• Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki, M. Barański, S. Ciara, M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 1998;
• Historia:Poszukaj;
• Szlak Piastowski.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.