Niewielu turystów odwiedza Butrint. Tymczasem to prawdziwa skarbnica starożytnych i średniowiecznych zabytków

W tym artykule:

1. Butrint w mitologii
2. Historia Butrint
3. Jak upadł Butrint?
4. Odkrycia archeologiczne w Butrint
5. Kiedy można zwiedzać stanowisko archeologiczne?
6. Ciekawostki o Butrint

Butrint to starożytna osada, położona w odległości ok. 20 km od słynnego kurortu Saranda w Albanii. Wybudowane na wzgórzu wznoszącym się na niewielkim półwyspie, z trzech stron otoczone jest wodami jeziora o tej samej nazwie. To obszar o wyjątkowych walorach historycznych. Nic więc dziwnego, że w 1992 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.

Warto jednak pamiętać, że starożytne miasto oferuje coś więcej niż tylko wspaniałe zabytki (najstarsze obiekty w Butrint wzniesiono jeszcze przed nastaniem naszej ery). Ze względu na swoje położenie w okolicy jezior i bagien, obszar ten charakteryzuje się też wyjątkowymi walorami przyrodniczymi i dużym zróżnicowaniem flory i fauny.

Butrint w mitologii

Historia miasta Butrint rozpoczyna się w starożytności. Jak głosi legenda, jej założycielami mieli być uciekinierzy z Troi, których szeregi zostały rozbite przez Achajów. Wzmianka o Butrint pojawia się w „Eneidzie” Wergiliusza. Według rzymskiego poety, to właśnie tam miało dojść do spotkania Eneasza z Helenosem, synem króla Priama, i Andromachą, wdową po Hektorze.

Historia Butrint

Tyle mitów. Co wiemy na temat historii tego niezwykłego miejsca? Według badań archeologicznych, początki osadnictwa w Butrint przypadają na XII wiek p.n.e. W tamtym czasie istniała tam osada zasiedlona przez Ilirów – starożytny lud pochodzenia indoeuropejskiego, który pod koniec epoki brązu osiedlił się na obszarze zachodnich Bałkanów.

O ile początkowo Butrint było tylko niewielką osadą, to 500 lat później, gdy miasto stało się grecką kolonią, rozpoczął się jego gwałtowny rozwój. Jak wynika z zapisów Hekatajosa z Miletu, już w VI wieku p.n.e. Butrint (a właściwie Buthroton, jak wówczas nazywali je Grecy) miało status jednego z kluczowych portów i ważnego ośrodka handlu. Biorąc pod uwagę korzystne położenie geograficzne, nie jest to specjalnie zaskakujące. Mniej więcej w tym czasie wybudowano mur obronny.

W IV stuleciu p.n.e. w Butrint wzniesiono sanktuarium Asklepiosa (greckiego odpowiednika rzymskiego Eskulapa). Wówczas miasto stało się jednym z kluczowych miejsc kultu boga sztuki lekarskiej. Co pięć lat organizowano tam obchody święta bóstwa, a do miasta przybywali chorzy szukający uzdrowienia.

W III wieku p.n.e. Butrint zostało włączone do granic Imperium Rzymskiego. W tamtym czasie miasto było nazywane Colonia Iulia Buthrotum. Gdy po śmierci Juliusza Cezara władzę w Rzymie przejął Oktawian August, nastąpiła duża rozbudowa tego miejsca. Nazwa została zmieniona na Colonia Augusta Butrotium, a na bitych tam monetach pojawiła się podobizna pierwszego rzymskiego cesarza.

Rozwój miasta został na chwilę zahamowany w III wieku n.e., kiedy tamten obszar został nawiedzony przez trzęsienie ziemi. Zniszczenia szybko usunięto i do końca starożytności Butrint utrzymało status jednego z najważniejszych portów.

Jak upadł Butrint?

Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego miasto zaczęło stopniowo podupadać. W VI wieku wybudowano tam bazylikę i baptysterium, a Butrint stało się siedzibą biskupstwa chrześcijańskiego. Jednak w kolejnych latach zostało wielokrotnie splądrowane.

Znaczenie handlowe Butrint zmalało, do czego przyczyniła się też częsta zmiana przynależności państwowej. We wczesnej fazie średniowiecza miasto należało do Bułgarii. W IX wieku znalazło się w granicach Imperium Bizantyjskiego. W XIV stuleciu stało się własnością Republiki Weneckiej. Już w XV wieku Butrint zostało niemal całkowicie spustoszone. XVI-wieczne wojny Wenecji z Imperium Osmańskim położyły kres istnieniu starożytnej osady.

Odkrycia archeologiczne w Butrint

To właśnie bogata historia zadecydowała o współczesnej wartości tego miejsca. W kontekście historycznym i kulturowym, w całym basenie Morza Adriatyckiego trudno jest wskazać drugie stanowisko archeologiczne, które byłoby tak bogatym źródłem informacji o dawnych czasach.

W mieście do dziś zachowały się wspaniałe zabytki, nie tylko średniowieczne, ale także z czasów greckich i rzymskich. Już po przekroczeniu bram miasta w oczy rzucają się pozostałości rzymskich term z II wieku n.e. Oraz wieża wenecka, wzniesiona na przełomie XV i XVI stulecia.

Jednym z najbardziej imponujących zabytków archeologicznych Butrint jest pochodzący z III wieku p.n.e. amfiteatr. Ten niezwykły obiekt mógł zmieścić 1500 widzów. Amfiteatr jest położony na obszarze agory, która była nie tylko miejscem spotkań mieszkańców, ale także punktem handlowym.

Niezwykle cennym zabytkiem jest też baptysterium. Obiekt wybudowany w VI wieku n.e. był wspaniałym przykładem sztuki wczesnobizantyjskiej. Do dziś zachowało się jedynie 16 kolumn, a oprócz nich – chrzcielnica i kunsztowna mozaika pokrywająca podłogę.

W znacznie lepszym stanie zachowała się bazylika, wybudowana w tym samym czasie. Trójnawowy, monumentalny obiekt przetrwał aż do XVIII wieku.

Niewiele pozostało natomiast po pałacu biskupim, wybudowanym w V stuleciu. Obiekt, który został zniszczony podczas najazdu plemion słowiańskich, przetrwał zaledwie 100 lat.

Kolejne ważne znalezisko to gimnazjon, wybudowany w II wieku n.e. W założeniu, budynek był miejscem krzewienia kultury fizycznej, ale w późniejszych latach został przekształcony w kościół.

Wymieniając odkrycia archeologiczne w Butrint, nie można pominąć ruin świątyni Asklepiosa. Przez długi czas, miasto pozostawało jednym z najważniejszych ośrodków kultu tego boga.

Jednym z najlepiej zachowanych, a zarazem najmłodszych zabytków Butrint jest XVIII-wieczny wenecki zamek obronny, wybudowany na szczycie wzgórza. Obecnie znajduje się tam muzeum, w którym eksponowane są pozostałości po greckich i rzymskich posągach, odkrytych w toku prac archeologicznych.

Pozostałości po murach obronnych miasta zachowały się do dziś. W umocnieniach znajdują się dwie bramy, które w starożytności wieńczyły główny szlak, prowadzący do osady. Mowa o Bramie Morskiej i Bramie Lwa.

Kiedy można zwiedzać stanowisko archeologiczne?

W sezonie turystycznym, stanowisko archeologiczne w Butrint jest dostępne dla zwiedzających od godziny 9:00 do 19:00. Bilety można kupić na miejscu lub online. Dojazd nie stanowi problemu. Obiekt jest położony w odległości ok. 5 km od Ksamilu i ok. 20 km od Sarandy, gdzie rozpoczyna swoją trasę autobus miejski, którym można dotrzeć na miejsce. Nie ma też problemu, by dojechać do Butrint samochodem.

Ciekawostki o Butrint

Powyżej wymieniliśmy najważniejsze fakty o Butrint. Na koniec zostawiliśmy kilka interesujących ciekawostek na temat tej starożytnej osady.

1. Prace archeologiczne w Butrint rozpoczęły się w 1928 roku, z polecenia Mussoliniego.
2. W 2002 roku ustanowiony został Park Narodowy Butrint. To posunięcie miało na celu zachowanie tamtejszej bioróżnorodności poprzez ochronę występujących tam licznych gatunków flory i fauny.
3. Park Narodowy Butrint zajmuje obszar 94 kilometrów kwadratowych. Na jego terenie bytuje niemal 40 gatunków ssaków, ok. 100 gatunków ryb i ponad 240 gatunków ptaków. Równie bogaty jest tamtejszy świat flory, który obejmuje ok. 800 gatunków roślin, w tym 16 zagrożonych wyginięciem.
4. W mieście zachowały się zabytki z czasów greckich i rzymskich. Uważni zwiedzający odróżnią je bez większego problemu. Greckie budowle były wznoszone z pasujących do siebie kamiennych bloków, natomiast Rzymianie używali spoiwa do łączenia materiału budowlanego.
5. Grecka nazwa Buthrotum oznacza „raniony wół”.
6. W wybudowanym ponad 2 tysiące lat temu amfiteatrze do dziś odbywają się występy artystyczne.
7. Kolorowa mozaika, która pokrywa podłogę baptysterium, przez większość czasu jest przykryta grubą warstwą piasku. Dlaczego? Ze względu na okrojone fundusze na konserwację, takie działanie okazuje się najtańszym z najskuteczniejszych sposobów ochrony cennego zabytku.
8. Według legendy, w Butrint miał umrzeć Pan – bożek lasów, pól i pasterzy.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.