Caryca Katarzyna II Wielka była władczynią absolutną. Osadziła na polskim tronie swojego kochanka

Spis treści:

1. Tron Romanowów
2. Katarzyna II Wielka
3. Jedyny następca tronu
4. Katarzyna zostaje carycą
5. Kochanek na polskim tronie
6. Złoty wiek imperium rosyjskiego

Przyszła wszechwładna caryca Katarzyna II Wielka urodziła się 21 kwietnia 1729 roku w Szczecinie jako córka księcia Christiana Augusta von Anhalt-Zerbst z dynastii askańskiej i Joanny Elżbiety z dynastii holsztyńskiej. Na chrzcie, który odbył się 23 kwietnia, otrzymała imiona Zofia Augusta Fryderyk.

To matka przyszłej carycy najmocniej starała się o wydanie córki za możliwie jak najlepszą partię. W końcu odpowiedni mąż mógł wzmocnić pozycję rodziny w Europie. W tym celu Joanna Elżbieta wysyłała portrety Zofii na dwory i zacieśniała znajomości, licząc na zainteresowanie możnych. Szczęśliwie, Zofia zwróciła uwagę carycy Elżbiety Romanowej, poszukującej żony dla rosyjskiego następcy tronu.

Tron Romanowów

Elżbieta, córka Piotra Wielkiego, objęła władzę dopiero po śmierci wszystkich potomków jego wnuka, Piotra II, co świadczy o skomplikowanej sytuacji dziedziczenia w Rosji. Gdy już ją zdobyła, musiała zagwarantować jej sukcesję. W związku z tym, że była bezpłodna, zdecydowała się adoptować siostrzeńca – Karola Piotra Ulryka, znanego historii jako Piotr III. To właśnie jego żoną miała zostać Zofia.

Piotr był z pochodzenia Niemcem i nigdy nie opanował biegle rosyjskiego. Był też chorowity i nie wykazywał zainteresowania polityką. Mimo tych wad pozostawał najbliższym krewnym Elżbiety, co zaważyło na sprawie.

Katarzyna II Wielka

Dla odmiany Zofia, która po przybyciu do Rosji w 1744 roku zmieniła wyznanie na prawosławie oraz przybrała imię Katarzyna, biegle posługiwała się rosyjskim. Szybko związała się z nową ojczyzną.

Para stanęła na ślubnym kobiercu w 1745 roku, ale małżeństwo nie było udane. Katarzyna gardziła mężem, szczególną niechęć budziło w niej jego pijaństwo. Piotr III również nie pałał miłością do żony, bił ją i wyzywał. Tak naprawdę oboje żyli oddzielnie, umilając sobie czas w ramionach innych.

Jedyny następca tronu

Z tego powodu jedyne dziecko pary przyszło na świat aż dziewięć lat po ślubie. Choć wiele wskazuje na to, że biologicznym ojcem następcy tronu Pawła, nie był Piotr III, ale ówczesny kochanek Katarzyny – Sergiej Sałtykow. Nie miało to jednak znaczenia. Dla Piotra liczyło się, że dziecko gwarantuje utrzymanie rodziny na tronie.

Poród trał kilkanaście godzin i Katarzyna nie zniosła go dobrze. Co więcej, gdy tylko dziecko pojawiło się na świecie, zostało jej odebrane przez teściową, carycę Elżbietę. Katarzyna zobaczyła syna po raz pierwszy dopiero 40 dni po porodzie. Przez wiele lat nie miała do niego dostępu, co na zawsze zaważyło na jej relacjach z potomkiem.

Caryca Elżbieta zmarła na przełomie 1761 i 1762 roku. Ciało carycy nie zdążyło jeszcze dobrze ostygnąć, gdy jej adoptowany syn – Piotr III - już biegał po komnatach jak dziecko i wykrzykiwał: – Hurra, hurra! Jestem carem! Wreszcie nie muszę nikogo słu­chać!

Jego zachowanie po śmierci Elżbiety, jawne ignorowanie rytuałów religijnych i ogólna radość ze śmierci przybranej matki, zwróciły przeciwko niemu możnych. Jeśli doda się do tego wprowadzenie w armii porządków na wzór pruski, to łatwo zrozumieć, dlaczego przewrót był nieunikniony.

Katarzyna zostaje carycą

Na czele spisku stali bracia Orłowowie. Grigorij Orłow był kochankiem i faworytem Katarzyny. Bracia obstawili Petersburg lojalnymi sobie oddziałami i gdy wszystko było gotowe, posłali po Katarzynę. 8 lipca spiskowcy pojmali cara w letnim pałacu w Oranienbaumie. Pod presją żony podpisał akt abdykacji, a władzę przejęła Katarzyna II. Kilka dni później Piotr zmarł w niejasnych okolicznościach, prawdopodobnie zamordowany przez braci Orłowów.

Pierwsze lata panowania Katarzyny II upłynęły pod znakiem umacniania władzy i reform mających na celu modernizację Rosji. Caryca dążyła do wzmocnienia pozycji państwa na arenie międzynarodowej, jednocześnie dbając o poparcie arystokracji i armii, które pomogły jej zdobyć tron. Inspirowana ideami oświecenia, wprowadzała zmiany w administracji, gospodarce i edukacji, choć jej reformy miały głównie na celu zwiększenie efektywności rządów, a nie faktyczne ograniczenie autokracji. Katarzyna skutecznie tłumiła opozycję, eliminując przeciwników politycznych. Jej rządy szybko przekształciły Rosję w jedną z najpotężniejszych monarchii absolutnych w Europie.

Za panowania Katarzyny II Rosja prowadziła liczne wojny, które umocniły jej pozycję jako potęgi europejskiej. Najważniejsze były dwa konflikty z Imperium Osmańskim (1768–1774 i 1787–1792). Zakończyły się zdobyciem Krymu, aneksją terenów nad Morzem Czarnym i uzyskaniem prawa do swobodnej żeglugi przez Cieśniny Czarnomorskie. Rosja brała także udział w trzech rozbiorach Rzeczypospolitej (1772, 1793, 1795), co pozwoliło jej znacznie rozszerzyć granice na zachodzie. W czasie jej panowania Rosja toczyła również wojnę ze Szwecją (1788–1790), która zakończyła się bez większych zmian terytorialnych. Dzięki tym konfliktom imperium znacząco powiększyło swoje terytorium i stało się jednym z kluczowych graczy w Europie.

Kochanek na polskim tronie

A skoro mówimy o Rosji i rozbiorach Polski, warto zacząć od osobistych relacji Katarzyny ze Stanisławem Augustem Poniatowskim. Stanisław August nazywał Katarzynę „panią swoich losów”, a caryca przyznawała, że darzyli się miłością. Ich romans rozpoczął się, gdy Katarzyna była jeszcze żoną następcy tronu. Poniatowski trafił do Petersburga za sprawą rodziny, liczącej na wsparcie Rosji w walce o polski tron. Jako sekretarz brytyjskiego ambasadora poznał przyszłą carycę i zakochał się w niej, choć początkowo obawiał się konsekwencji.

Ich związek rozpoczął się w 1755 roku, a dwa lata później Katarzyna urodziła ich córkę Annę, która zmarła w niemowlęctwie. Mąż Katarzyny tolerował zdradę, sam bowiem miał kochankę. W 1758 roku cesarzowa Elżbieta nakazała Poniatowskiemu opuścić Petersburg. Po koronacji Katarzyny Poniatowski liczył na ponowne spotkanie, lecz caryca uznała ich relację za zakończoną i zamiast kochankiem, uczyniła Stanisława królem Polski.

Oczywiście dawna miłość nie przeszkodziła jej w dokonaniu rozbiorów Polski. W końcu miłość to jedno, a polityka – drugie.

Złoty wiek imperium rosyjskiego

Katarzyna II Wielka zapisała się w historii Rosji jako jedna z najwybitniejszych caryc, znacząco umacniając pozycję imperium na arenie międzynarodowej i przeprowadzając liczne reformy wewnętrzne. Jej rządy (1762–1796) przyniosły rozbudowę terytorium państwa. Wprowadziła reformy administracyjne, zmodernizowała sądownictwo i wzmocniła pozycję szlachty, jednocześnie zaostrzając ucisk chłopów. Mimo inspiracji filozofią oświeceniową stłumiła powstanie Pugaczowa, brutalnie rozprawiając się z buntem chłopskim.

Dzięki skutecznej polityce wewnętrznej i zagranicznej Katarzyna II uczyniła Rosję jednym z najpotężniejszych państw Europy. Jej rządy określane są mianem „Złotego Wieku Imperium Rosyjskiego”.

A co z legendą Katarzyny jako erotomanki? Wszystko wskazuje na to, że była tak szeroko głoszona, bo po prostu był to jeden z niewielu sposobów kompromitowania carycy. W swoim życiu faktycznie miała kilkunastu kochanków, ale to wcale nie było więcej, niż w ówczesnych czasach miał dowolny władca. Po prostu Katarzynie, jako kobiecie, nie uchodziło to na sucho.

Katarzyna II Wielka zmarła 17 listopada 1796 r. w Pałacu Zimowym w Petersburgu. Prawdopodobną przyczyną śmierci był wylew.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.