Znaleziska paleolityczne dotyczące obecności ludzi w Arktyce (na terenie Eurazji) są dość skąpe. W 2012 r. naukowcy z zespołu Aleksieja Tichonowa z Instytutu Zoologicznego Rosyjskiej Akademii Nauk wydobyli z wiecznej zmarzliny szczątki mamuta włochatego sprzed 30 tys. lat. Zwierzę znajdowało się w zmrożonych osadach urwiska na wschodnim brzegu Zatoki Jenisejskiej, w centralnej części Syberii.
Później, dzięki wykorzystaniu radiowęglowej metody datowania, naukowcy ustalili, że kość piszczelowa i sąsiadujące z nią zachowane tkanki mają 45 tys. lat.
Kości mamuta - żebra, prawy kieł czy żuchwa - noszą liczne ślady nietypowych skaleczeń - zauważyli również.
Ślady tych uszkodzeń, m.in. wgniecenia wykonane prawdopodobnie przez ostro zakończoną broń (taką jak np. włócznia), analizowali teraz Tichonow, a także współpracujący z nim Władimir Pitulko z Instytutu Historii Kultury Materialnej Rosyjskiej Akademii Nauk w St. Petersburgu i ich współpracownicy. Skupili się też na śladach uszkodzenia kła, które może nasuwać na myśl próby odcięcia jego zewnętrznej części przez ludzi.
Ich zdaniem wszystkie te ślady bez wątpienia wskazują na obecność ludzi w Arktyce, w centralnej części Syberii, już ok. 45 tys. lat temu.
Naukowcy sugerują, że coraz większa sprawność ludzi w zakresie polowań na mamuty pozwoliła im nie tylko przetrwać, ale też opanować nawet najbardziej na północ wysuniętą część arktycznej Syberii. Według nich proces ten nałożył się na ważną zmianę kulturową, która prawdopodobnie ułatwiła ludziom przedostanie się ku lądowemu mostowi Beringa (pasowi lądu, który w okresie zlodowaceń, przy obniżonym poziomie wód Oceanu Spokojnego, łączył dzisiejszą Syberię z Alaską). Z czasem most ten pozwolił ludziom przedostać się do Ameryki Północnej.
Śladami człowieka są zarysowania na kościach zwierzęcia, które mają świadczyć o tym, że został zaatakowany z użyciem broni, jaką posługiwać się mogą ludzie. Źródło: Shutterstock
","aspectRatio":0.907}]}},{"@type":"Content","@id":"/v5/.well-known/genid/553e48fc566922d15180","type":"html","data":{"value":""}}]],"promo":null,"userRatings":{"total":0,"isHalfStar":false,"commentCount":0},"isSaveable":false,"sponsor":null,"relatedItems":null,"plantOverview":null,"openWebSettings":null,"breadcrumbs":[{"label":"Strona główna","url":"https://www.national-geographic.pl:443"},{"label":"Historia","url":"https://www.national-geographic.pl/historia/"},{"label":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu"}],"seoMetadata":{"title":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","description":"Dotychczas sądzono, że w eurazjatyckiej części Arktyki - na Syberii, ludzie pojawili się 35 tys. lat temu. O tym, że mogło to być 10 tys. lat wcześniej, przekonują naukowcy na łamach \"Science\".","metaTitle":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","metaDescription":"Dotychczas sądzono, że w eurazjatyckiej części Arktyki - na Syberii, ludzie pojawili się 35 tys. lat temu. O tym, że mogło to być 10 tys. lat wcześniej, przekonują naukowcy na łamach \"Science\".","image":{"@type":"Image","@id":"/v5/.well-known/genid/2bbb12a7b4e95cd742a1","aspectRatio":0.6661290322580645,"height":3580,"width":5370,"alt":"Mamut","sourceName":"GEtty Images","title":"Mamut","url":"https://images.immediate.co.uk/production/volatile/sites/63/2024/08/mamut-1ef38fe.jpeg"},"type":"article","robots":"","canonicalUrl":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/"},"speedCurveLux":{"label":"article","data":{"layout-variant":"headline"}},"pageUrl":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/","canonicalUrl":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/","permutiveModel":{"category":["historia","national-geographic-site"],"subcategory":["article"],"channel":"historia","title":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","article":{"id":"36272","description":"Dotychczas sądzono, że w eurazjatyckiej części Arktyki - na Syberii, ludzie pojawili się 35 tys. lat temu. O tym, że mogło to być 10 tys. lat wcześniej, przekonują naukowcy na łamach \"Science\".","type":"article","author":"redakcja","tags":["Edukacja","historia","Kuchnia","Kultura","mamuty","syberia","Travel"]}},"socialShare":{"platforms":["facebook","twitter","email"],"emailSubject":"","emailBody":"","twitterHandle":"","fbAuthorizeCode":"","title":"Co%20mo%C5%BCna%20przeczyta%C4%87%20w%20ko%C5%9Bci%20mamuta%3F%20Na%20przyk%C5%82ad%20to%2C%20%C5%BCe%20ludzie%20byli%20na%20Syberii%20ju%C5%BC%2045%20tys.%20lat%20temu","tweet":"Co%20mo%C5%BCna%20przeczyta%C4%87%20w%20ko%C5%9Bci%20mamuta%3F%20Na%20przyk%C5%82ad%20to%2C%20%C5%BCe%20ludzie%20byli%20na%20Syberii%20ju%C5%BC%2045%20tys.%20lat%20temu","disabled":false,"imageUrl":"https://images.immediate.co.uk/production/volatile/sites/63/2024/08/mamut-1ef38fe.jpeg","url":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/"},"schema":{"@context":"https://schema.org","@id":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/#Article","@type":"Article","description":"Dotychczas sądzono, że w eurazjatyckiej części Arktyki - na Syberii, ludzie pojawili się 35 tys. lat temu. O tym, że mogło to być 10 tys. lat wcześniej, przekonują naukowcy na łamach \"Science\".","image":{"@type":"ImageObject","height":574,"width":768,"url":"https://images.immediate.co.uk/production/volatile/sites/63/2024/08/mamut-1ef38fe.jpeg?resize=768,574"},"mainEntityOfPage":{"@type":"WebPage","@id":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/"},"name":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","url":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/","author":[{"@type":"Person","name":"redakcja","url":"https://www.national-geographic.pl/author/redakcja"}],"dateModified":"2024-08-26T13:56:48+02:00","datePublished":"2018-09-21T09:25:54+02:00","headline":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","keywords":"Edukacja, historia, Kuchnia, Kultura, mamuty, syberia, Travel","publisher":{"@type":"Organization","name":"National Geographic","url":"https://www.national-geographic.pl","logo":{"@type":"ImageObject","height":110,"url":"https://images.immediate.co.uk/production/volatile/sites/63/2025/01/cropped-NG-2019-Poziom-264a375-0656366.png?resize=265,110","width":265}},"speakable":{"@type":"SpeakableSpecification","xpath":["/html/head/title","/html/head/meta[@name=\"description\"]/@content"]}},"targeting":{"gtm":{"cat":["historia","national-geographic-site"],"channel":"historia","format":"standard","pageid":"36272","primary_cat":"historia","subcat":"article","author":"redakcja","publish_date":"2018-09-21T07:25:54+00:00","template":"article","taxonomies":{"posttag":["edukacja","historia","kuchnia","kultura","mamuty","syberia","travel"]}},"dfp":{"configuration":"UAT","cat":["historia","national-geographic-site"],"channel":"historia","format":"standard","pageid":"36272","primary_cat":"historia","subcat":"article","posttag":["edukacja","historia","kuchnia","kultura","mamuty","syberia","travel"]},"piano":[{"key":"premiumContent","value":false},{"key":"primaryCategory","value":"historia"},{"key":"postType","value":"article"},{"key":"categories","value":["historia","national-geographic-site"]},{"key":"tags","value":["edukacja","historia","kuchnia","kultura","mamuty","syberia","travel"]}]},"postPreview":null,"affiliateMessage":null,"image":{"@type":"Image","@id":"/v5/.well-known/genid/2bbb12a7b4e95cd742a1","aspectRatio":0.6661290322580645,"height":3580,"width":5370,"alt":"Mamut","sourceName":"GEtty Images","title":"Mamut","url":"https://images.immediate.co.uk/production/volatile/sites/63/2024/08/mamut-1ef38fe.jpeg"},"ediplayer":null,"onnetworkplayer":null,"greenVideo":null,"hideComments":false,"suppression":{"@type":"Suppression","@id":"/v5/.well-known/genid/f0b98728ead8323c4a1a","disableAboveFooter":false,"disableAdsOnPictures":false,"disableAllAds":false,"disableBelowHeader":false,"disableBurdaffiInText":false,"disableBurdaffiWidgets":false,"disableEdiplayerAds":false,"disableEdiplayerAutoplay":false,"disableEdiplayerInjection":false,"disableEdiplayerPlaylist":false,"disableInTextAds":false,"disableRtbAds":false,"hidePromoLogoInHeader":false},"layout":"headline","taxonomies":[{"@type":"Taxonomy","@id":"/v5/.well-known/genid/ecbb481772ffec48025f","display":"Kategorie","terms":[{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/185f0f4df0b3503a0124","slug":"historia","display":"Historia","taxonomy":"category"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/c9f5db3c75721f0de2c6","slug":"national-geographic-site","display":"National Geographic Site","taxonomy":"category"}]},{"@type":"Taxonomy","@id":"/v5/.well-known/genid/38998bbaa6a391058c7b","display":"Tagi","terms":[{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/640ec0d024abe164d8a7","slug":"edukacja","display":"Edukacja","taxonomy":"post_tag"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/7fc8bdeb4a93b943cbf4","slug":"historia","display":"historia","taxonomy":"post_tag"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/9d5f9746e04676faf46a","slug":"kuchnia","display":"Kuchnia","taxonomy":"post_tag"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/908ff69f8821e23071c7","slug":"kultura","display":"Kultura","taxonomy":"post_tag"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/ed0a4176db24670fe1ba","slug":"mamuty","display":"mamuty","taxonomy":"post_tag"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/990bf782d7abb6020ff0","slug":"syberia","display":"syberia","taxonomy":"post_tag"},{"@type":"Term","@id":"/v5/.well-known/genid/bec2b5fa116bf694937e","slug":"travel","display":"Travel","taxonomy":"post_tag"}]}],"table":null,"postFormat":"standard","showHeroImageOverlayIcon":false,"gemius":{"id":".RzgG2_Yv7.IxGqMvf3w7LPpDotKx1s5UVS4lbJ4eJP.p7","url":"pro.hit.gemius.pl/gemius.js","parameters":{"content_identifier":"934837","content_title":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","content_type":"article","publication_date":"2018-09-21T07:25:54+00:00","player":1}},"c2cVars":{"contentId":36272,"contentName":"Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu","contentType":"ContentArticle","contentUrl":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/","pageType":"Content","siteCategory":"National Geographic/Historia","siteCategoryId":null,"siteCategoryName":"Historia","website":"national-geographic-pl"},"relatedEdiPlayer":{"postType":"article","playerType":"related","breadcrumbs":["Historia"],"keywords":["Edukacja","historia","Kuchnia","Kultura","mamuty","syberia","Travel"],"disablePlaylist":false,"disableAds":false,"disableAutoplay":false,"isAdult":false},"sponsorTracking":null,"postMeta":{"client":"national-geographic-pl","schemaId":"https://www.national-geographic.pl/historia/co-mozna-przeczytac-w-kosci-mamuta-na-przyklad-to-ze-ludzie-byli-na-syberii-juz-45-tys-lat-temu/#Article","entity":"post","source":"search-api","clientId":"36272"},"recommendedCards":null,"adSettings":{"unitName":"/22760503335/national-geographic.pl/","headerBidder":"none","headerBidderUrl":null,"headerBidderTimeout":1500,"adRefresh":{"enabled":true,"excludedOrderIds":[0],"durationInView":20,"percentageInView":50},"targets":{"configuration":["UAT"]},"lazyLoading":{"enabled":false,"renderMarginPercent":1000,"mobileScaling":0},"stitcher":{"disableAllAdvertising":false},"enableAdvertBeforeBodyOfContent":{"article":true,"recipe":false},"nativeAdvertiser":"none","promoPlacementId":"OeX1ugGDjb3tAIU_ZogyT34acM2hcQMWsNOzmjw2Z8H.w7","permutiveConfig":{"permutiveProjectId":"","permutiveApiKey":"","permutiveDomain":""}},"currentPage":1,"pockets":{"articleContentBottom":[],"articleHeader":[],"articleMeta":[],"aboveFooter":[{"componentId":"im_carousel_card_widget","props":{"data":{"title":"Magazyny","categoryLabels":"hide","categories":[],"tags":[],"tagsOperators":"","articlesType":["offer"],"contentType":"","aspectRatioOverride":"portrait","buttonText":"","buttonLink":"","showDescriptions":false,"showAdvertisingCooperationLabel":false,"showSponsorLabel":false,"showDotsNavigation":false,"numberOfCardsToInclude":4,"numberOfCardsToShowInViewport":4,"pinnedContent":[{"position":1,"content":{"source":"search-api","client":"national-geographic-pl","entity":"offer","clientId":"1029"}},{"position":2,"content":{"source":"search-api","client":"national-geographic-pl","entity":"offer","clientId":"1036"}},{"position":3,"content":{"source":"search-api","client":"national-geographic-pl","entity":"offer","clientId":"1030"}},{"position":4,"content":{"source":"search-api","client":"national-geographic-pl","entity":"offer","clientId":"1031"}}]},"widgetArea":"aboveFooter"}}],"articleActions":[{"componentId":"savePostButton","props":{}}],"articleBelowContent":[{"componentId":"tagCloud","props":{"data":{"taxonomies":["post_tag"]},"widgetArea":"articleBelowContent"}},{"componentId":"burdaffi_legal_notice_id","props":{"data":null,"widgetArea":"articleBelowContent"}}],"articleFooter":[{"componentId":"burdaffi_widget_id","props":{"data":{"widgetId":"f556253187c40d9ef5ec77558c2f6995","wrapperCssClass":"ecomm-boxd"},"widgetArea":"articleFooter"}},{"componentId":"dynamicRelatedContent","props":{"data":{"title":"Zobacz także","limit":8,"showCardLabels":null,"layout":"horizontal","hideOnMobile":false,"smallCardTitles":false,"categories":[],"type":[],"contentType":[],"aspectRatioOverride":"square","hidePublishDateOnCards":true,"hideAuthorNameOnCards":true,"displayCarousel":false},"widgetArea":"articleFooter"}},{"componentId":"im_carousel_card_widget","props":{"data":{"title":"Polecane","categoryLabels":"hide","categories":["wspolpraca-reklamowa"],"tags":[],"tagsOperators":"","articlesType":"","contentType":"","aspectRatioOverride":"square","buttonText":"","buttonLink":"","showDescriptions":false,"showAdvertisingCooperationLabel":true,"showSponsorLabel":false,"showDotsNavigation":false,"numberOfCardsToInclude":20,"numberOfCardsToShowInViewport":4,"pinnedContent":[]},"widgetArea":"articleFooter"}}],"articleSidebar":[{"componentId":"im_carousel_card_widget","props":{"data":{"title":"ZAPISZ SIĘ NA NEWSLETTER","categoryLabels":"hide","categories":[],"tags":[],"tagsOperators":"or","articlesType":"","contentType":"","aspectRatioOverride":"portrait","buttonText":"","buttonLink":"","showDescriptions":true,"showAdvertisingCooperationLabel":false,"showSponsorLabel":false,"showDotsNavigation":false,"numberOfCardsToInclude":1,"numberOfCardsToShowInViewport":1,"pinnedContent":[{"position":1,"content":{"source":"search-api","client":"national-geographic-pl","entity":"offer","clientId":"1028"}}]},"widgetArea":"articleSidebar"}},{"componentId":"burdaffi_widget_id","props":{"data":{"widgetId":"d76d0934e79c8039ec2b5b6f926c79d7","wrapperCssClass":"ecomm-narrow"},"widgetArea":"articleSidebar"}}],"pageBottom":[{"componentId":"text","props":{"data":{"title":"Legal notice","text":"
Jakiekolwiek aktywności, w szczególności: pobieranie, zwielokrotnianie, przechowywanie, lub inne wykorzystywanie treści, danych lub informacji dostępnych w ramach niniejszego serwisu oraz wszystkich jego podstron, w szczególności w celu ich eksploracji, zmierzającej do tworzenia, rozwoju, modyfikacji i szkolenia systemów uczenia maszynowego, algorytmów lub sztucznej inteligencji jest zabronione oraz wymaga uprzedniej, jednoznacznie wyrażonej zgody administratora serwisu – Burda Media Polska sp. z o.o. Obowiązek uzyskania wyraźnej i jednoznacznej zgody wymagany jest bez względu sposób pobierania, zwielokrotniania, przechowywania lub innego wykorzystywania treści, danych lub informacji dostępnych w ramach niniejszego serwisu oraz wszystkich jego podstron, jak również bez względu na charakter tych treści, danych i informacji.
\r\n
Powyższe nie dotyczy wyłącznie przypadków wykorzystywania treści, danych i informacji w celu umożliwienia i ułatwienia ich wyszukiwania przez wyszukiwarki internetowe oraz umożliwienia pozycjonowania stron internetowych zawierających serwisy internetowe w ramach indeksowania wyników wyszukiwania wyszukiwarek internetowych.\r\n
Co można przeczytać w kości mamuta? Na przykład to, że ludzie byli na Syberii już 45 tys. lat temu
Dotychczas sądzono, że w eurazjatyckiej części Arktyki - na Syberii, ludzie pojawili się 35 tys. lat temu. O tym, że mogło to być 10 tys. lat wcześniej, przekonują naukowcy na łamach "Science".
Ludzie byli obecni w arktycznej części Eurazji już 45 tys. lat temu, czyli 10 tysięcy lat wcześniej, niż sądzono - twierdzą naukowcy z Rosji. Dowodów na to dostarcza zamarznięty mamut, którego kości noszą ślady wskazujące na użycie wobec niego broni.
Reklama
Znaleziska paleolityczne dotyczące obecności ludzi w Arktyce (na terenie Eurazji) są dość skąpe. W 2012 r. naukowcy z zespołu Aleksieja Tichonowa z Instytutu Zoologicznego Rosyjskiej Akademii Nauk wydobyli z wiecznej zmarzliny szczątki mamuta włochatego sprzed 30 tys. lat. Zwierzę znajdowało się w zmrożonych osadach urwiska na wschodnim brzegu Zatoki Jenisejskiej, w centralnej części Syberii.
Później, dzięki wykorzystaniu radiowęglowej metody datowania, naukowcy ustalili, że kość piszczelowa i sąsiadujące z nią zachowane tkanki mają 45 tys. lat.
Kości mamuta - żebra, prawy kieł czy żuchwa - noszą liczne ślady nietypowych skaleczeń - zauważyli również.
Ślady tych uszkodzeń, m.in. wgniecenia wykonane prawdopodobnie przez ostro zakończoną broń (taką jak np. włócznia), analizowali teraz Tichonow, a także współpracujący z nim Władimir Pitulko z Instytutu Historii Kultury Materialnej Rosyjskiej Akademii Nauk w St. Petersburgu i ich współpracownicy. Skupili się też na śladach uszkodzenia kła, które może nasuwać na myśl próby odcięcia jego zewnętrznej części przez ludzi.
Ich zdaniem wszystkie te ślady bez wątpienia wskazują na obecność ludzi w Arktyce, w centralnej części Syberii, już ok. 45 tys. lat temu.
Naukowcy sugerują, że coraz większa sprawność ludzi w zakresie polowań na mamuty pozwoliła im nie tylko przetrwać, ale też opanować nawet najbardziej na północ wysuniętą część arktycznej Syberii. Według nich proces ten nałożył się na ważną zmianę kulturową, która prawdopodobnie ułatwiła ludziom przedostanie się ku lądowemu mostowi Beringa (pasowi lądu, który w okresie zlodowaceń, przy obniżonym poziomie wód Oceanu Spokojnego, łączył dzisiejszą Syberię z Alaską). Z czasem most ten pozwolił ludziom przedostać się do Ameryki Północnej.
Śladami człowieka są zarysowania na kościach zwierzęcia, które mają świadczyć o tym, że został zaatakowany z użyciem broni, jaką posługiwać się mogą ludzie. Źródło: Shutterstock
Jakiekolwiek aktywności, w szczególności: pobieranie, zwielokrotnianie, przechowywanie, lub inne wykorzystywanie treści, danych lub informacji dostępnych w ramach niniejszego serwisu oraz wszystkich jego podstron, w szczególności w celu ich eksploracji, zmierzającej do tworzenia, rozwoju, modyfikacji i szkolenia systemów uczenia maszynowego, algorytmów lub sztucznej inteligencji jest zabronione oraz wymaga uprzedniej, jednoznacznie wyrażonej zgody administratora serwisu – Burda Media Polska sp. z o.o. Obowiązek uzyskania wyraźnej i jednoznacznej zgody wymagany jest bez względu sposób pobierania, zwielokrotniania, przechowywania lub innego wykorzystywania treści, danych lub informacji dostępnych w ramach niniejszego serwisu oraz wszystkich jego podstron, jak również bez względu na charakter tych treści, danych i informacji.
Powyższe nie dotyczy wyłącznie przypadków wykorzystywania treści, danych i informacji w celu umożliwienia i ułatwienia ich wyszukiwania przez wyszukiwarki internetowe oraz umożliwienia pozycjonowania stron internetowych zawierających serwisy internetowe w ramach indeksowania wyników wyszukiwania wyszukiwarek internetowych.