Cywilizacja Moche: gdzie się rozwijała i co po niej zostało?

W tym artykule:

1. Kultura Mochica i jej osiągnięcia
2. W co wierzyła cywilizacja Moche?
3. Kultura Mochica: sztuka
4. Dlaczego cywilizacja Moche upadła?
5. Najważniejsze zabytki cywilizacji Moche

Cywilizacja Moche to starożytna cywilizacja preinkaska. Rozwijała się na północnym wybrzeżu Peru między 100 a 800 rokiem naszej ery. Jej przedstawiciele do dziś są znani z zaawansowanych technik budowlanych. Stawiali między innymi piramidy i rozbudowane kompleksy świątynne.

Piramidy Huaca de la Luna (Piramida Księżyca) i Huaca del Sol (Piramida Słońca) zostały wykonane z suszonych cegieł i ozdobione kolorowymi malowidłami ściennymi. W Huaca de la Luna znajdują się jedne z najbardziej imponujących malowideł ściennych obu Ameryk. Przedstawiają ceremonie religijne, bitwy i życie codzienne ówczesnych społeczności.

Kultura Mochica i jej osiągnięcia

Kultura Mochica została odkryta pod koniec XIX wieku. Wówczas archeolodzy zaczęli badać okolice współczesnego miasta Trujillo w północnym Peru. Badania wykazały, że ludy Moche współtworzyły wysoce zorganizowane społeczeństwo z hierarchicznym systemem klasowym. Budowali rozległe miasta, z których najbardziej znane to Chan Chan – jedno z największych miast w Ameryce prekolumbijskiej.

Ludzie Moche byli znani ze swoich umiejętności z zakresu obróbki metali i garncarstwa. Wytwarzali biżuterię i inne przedmioty ze złota, srebra i miedzi. Opracowali także unikalną formę ceramiki. Naczynia ozdobione wzorami były używane do rytuałów religijnych, picia i jedzenia oraz do transportowania płynów. Inne osiągnięcia cywilizacji Moche to opracowanie zaawansowanych technik rolniczych, w tym złożonych systemów irygacyjnych.

Ówcześni mieszkańcy dzisiejszego Peru mieli złożoną strukturę społeczną i rozwinęli odrębną kulturę. Archeolodzy badają ją od dziesięcioleci. Byli podzieleni na dwie odrębne klasy społeczne: elity i plebejuszy. Pierwszą tworzyli przywódcy polityczni i religijni, podczas gdy zwykli ludzie najczęściej byli robotnikami.

W co wierzyła cywilizacja Moche?

Moche wierzyli w wielu bogów. Najważniejsi w panteonie byli Ai Apaec i Wiracocha. Ten pierwszy był uważany za stwórcę. Odpowiadał też za przypływy oceanu, wiatr i deszcz. Wiracocha był z kolei bogiem płodności oraz obrońcą upraw i zwierząt. Bogów czczono w trakcie ceremonii. Składano również ofiary ze zwierząt i ludzi. Wszystko po to, aby zapewnić dobre zbiory i wyrazić swoją wdzięczność za otrzymane łaski.

Wierzono także w różne nadprzyrodzone stworzenia i duchy. Między innymi Pishtaco, ducha śmierci i zniszczenia, Chullachaqui, ducha dżungli i Tocori, ducha wojny i obrońcę ludu.

Kultura Mochica: sztuka

Cywilizacja Moche pozostawiła po sobie bogate dziedzictwo do dziś fascynujące archeologów, historyków i miłośników sztuki. Wytwarzane przez nich przedmioty dają wgląd w ówczesną kulturę i wierzenia oraz są świadectwem umiejętności i kreatywności Mochica. Przodkowie Peruwian używali różnych technik do tworzenia swojej sztuki, w tym malarstwa, grawerowania i inkrustacji. Wykorzystywali do tego takie materiały jak glina, kamień, złoto i srebro. Najczęściej tworzono maski, rzeźby i inne figurki.

Sztuka kultury Mochica jest dość charakterystyczna. Jednym z powtarzających się elementów są przedstawienia ludzkich postaci, najczęściej w ruchu lub podczas konkretnych aktywności (np. wędkowanie, polowanie czy taniec). Ludzie często byli ukazywani w wyszukanych nakryciach głowy, kostiumach i akcesoriach. Towarzyszyły im różne zwierzęta. Powtarzającym się motywem były również wzory geometryczne oraz bogowie i boginie panteonu Mochica.

Szczególnie ceniona była ceramika wytwarzana przez cywilizację Moche. Ówcześni kupcy handlowali nią z innymi cywilizacjami. Wieki później fragmenty ceramicznych przedmiotów znajdowano nawet w Panamie. Lud Mochica opracował również złożony system pisma, który pojawiał się na ich dziełach sztuki.

Dlaczego cywilizacja Moche upadła?

Po kilkuset latach cywilizacja Moche zniknęła, pozostawiając po sobie ruiny i artefakty, które mogą dostarczać wskazówek, jak wyglądało życie codziennych przodków Peruwian. Nie jest jasne, co doprowadziło do upadku cywilizacji. Historycy mają jednak kilka teorii. Według jednej z nich upadek Moche był spowodowany zmianami środowiskowymi i klęskami żywiołowymi. Ówczesne społeczności zamieszkiwały obszary narażone na powodzie, susze i inne katastrofy. Badania sugerują, że trwająca kilka lat susza mogła spowodować nieurodzaj, prowadząc do spadku produkcji żywności i spadku liczby ludności.

Inna teoria wskazuje, że upadek był spowodowany zastojem w handlu. Ludy Moche handlowały z innymi cywilizacjami w regionie. Kiedy zaczęły podupadać, mieszkańcy dzisiejszego Peru stracili ważnych partnerów, a tym samym napęd gospodarki.

Wyrywanie serc, kanibalizm i wielkie imperium. Dlaczego cywilizacja Azteków przegrała z konkwistadorami?

Cywilizacja Azteków zdołała stworzyć ogromne imperium, którego kres nastał dopiero wraz z przybyciem konkwistadorów. W historii zapisali się jako najkrwawszy ze wszystkich ludów prekolumbi...

Najważniejsze zabytki cywilizacji Moche

Huaca del Sol, Huaca de la Luna oraz Huaca de los Reyes to jedne z najważniejszych zabytków cywilizacji Moche, które (częściowo) stoją do dziś. Piramidy przypominają o zaawansowanej inżynierii i artyzmie ówczesnych mieszkańców Ameryki Południowej. Według historyków dwie pierwsze zostały wybudowane około 700 roku n.e. Są ozdobione skomplikowanymi fryzami i malowidłami ściennymi przedstawiającymi bogów i boginie Moche.

Huaca de los Reyes jest przykładem zdolności Moche do konstruowania dużych i imponujących budowli. Świątynia została zbudowana około 600 roku n.e. Uważa się, że chowano w niej ważnych przywódców Moche.

Nasz ekspert

Mateusz Łysiak

Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.