Czym zasłynął Galileusz? Odkrycia tego uczonego zmieniły w renesansie świat nauki

W tym artykule:

1. Galileusz – odkrycia i wynalazki
2. Rodzina i wykształcenie Galileusza
3. Luneta Galileusza
4. Obserwacje astronomiczne Galileusza
5. Spadanie ciał i zegar
6. Proces i śmierć Galileusza

Zamierzał zostać księdzem lub zakonnikiem. Potem matematykiem, co w tamtych czasach nie było zbytnio szanowaną profesją. Na szczęście dla potomnych nie zatrzasnął za sobą klasztornej furty. Za to szybko wsławił się kolejnymi wynalazkami i odkryciami.

We Florencji, nieopodal słynnej Galerii Uffizi, mieści się Muzeum Galileusza. I szerzej – samej nauki. To tam znajdują się oryginalne lunety Galileusza. Te same, których soczewki szlifował własnoręcznie. Pozwoliły mu badać geografię Księżyca oraz odkryć cztery największe księżyce Jowisza, do dziś zwane galileuszowymi. Nieduże, mierzące nieco ponad metr pra-teleskopy, pokazują, że czasami nie trzeba wiele, by zmienić bieg historii.

Galileo di Vincenzo Bonaiuti de Galilei ten bieg historii bez wątpienia zmienił. Bo tym, co odróżniało go od ówczesnych filozofów było stosowanie metody naukowej. Galileusz prowadził obserwacje, robił eksperymenty i dopiero na ich podstawie wysnuwał wnioski. Wnioski w wielu wypadkach przełomowe.

Galileusz – odkrycia i wynalazki

Galileusz do dziś jest uważany za jednego z największych astronomów wszech czasów. Jego odkrycie zrewolucjonizowało astronomię i pomogło przyspieszyć akceptację modelu kopernikańskiego. Jednak poza odkryciami natury astronomicznej i fizycznej, Galileusz jest również znany z licznych wynalazków naukowych, których dokonał za życia.

Obejmowały one jego słynny teleskop, ale także szereg urządzeń, które miały głęboki wpływ na:

• pomiary,
• użycie artylerii,
• rozwój zegarów,
• meteorologię.

Galileusz stworzył wiele z nich, aby zarobić dodatkowe pieniądze na utrzymanie swojej rodziny. Ale ostatecznie pomogły ugruntować jego reputację jako człowieka, który rzucił wyzwanie wielowiekowym pojęciom i zrewolucjonizował naukę.

Rodzina i wykształcenie Galileusza

Galileusz urodził się w Pizie 15 lutego 1564 roku. Był najstarszym synem zubożałego szlachcica Vincenzo Galilei – teoretyka muzyki, lutnisty i handlarza wełny. Wykształcenie pobierał w domu, następnie w klasztorze w Santa Maria di Vallombrosa. Tam został przyjęty jako nowicjusz do zakonu jezuitów.

Jednak ojciec, który uważał, że Galileo powinien zostać lekarzem, sprzeciwił się zakonnym planom syna i zapisał go na Uniwersytet w Pizie. Uniwersytet faktycznie wybił mu z głowy stan duchowny. Jednak zamiast medycyną, młody student zajmował się matematyką.

Już w wieku 22 lat opublikował pracę dotyczącą równowagi hydrostatycznej. Zyskała uznanie i otworzyła mu drzwi do świata naukowców. Kolejne lata życia spędził kolejno we Florencji, w Pizie, w Padwie i ponownie we Florencji. Nauczał astronomii, matematyki i geometrii. Samodzielnie zaprojektował i wykonał wiele przyrządów, które ułatwiały prowadzenie obserwacji i eksperymentów. A chociaż w powszechnym przekonaniu Galileusz był twórcą lunety, to jedynie udoskonalił cudzy wynalazek.

Luneta Galileusza

Galileo dowiedział się o lunecie w 1609 roku. Czyli rok po tym, jak Hans Lippershey – niemiecko-holenderski optyk i wynalazca – złożył wniosek o pierwszy patent. Pomysł tak się spodobał Galileuszowi, że zaczął eksperymentować ze szlifowaniem i polerowaniem własnych soczewek, które następnie odpowiednio ustawione w tubie służyły mu do obserwacji. Bez wątpienia udoskonalił pomysł Lippershey’a.

Jednak oddanie w tym względzie palmy pierwszeństwa Galileuszowi było spowodowane jeszcze czymś. A konkretnie – wyjątkowym talentem autoprezentacji uczonego. Galileusz organizował dla włoskich możnych wieczorki z oglądaniem gwiazd. Kilka własnoręcznie wykonanych teleskopów sprezentował najważniejszym przedstawicielom włoskich rodów, w tym Medyceuszom.

Obserwacje astronomiczne Galileusza

Nie zmienia to faktu, że to właśnie dzięki dopracowanej przez siebie lunecie o nawet dziewięciokrotnym powiększeniu, dokonał naprawdę przełomowych obserwacji. Wśród nich należy wymienić te najważniejsze:

1. Kratery i góry na Księżycu – Galileusz dostrzegł, że powierzchnia Księżyca nie jest doskonale gładka. Była szorstka, z górami i kraterami, których cienie zmieniały się wraz z położeniem Słońca. Galileusz był w stanie wykorzystać długość cieni do oszacowania wysokości gór księżycowych. Wykazał, że są one podobne do gór na Ziemi.
2. Fazy Wenus – obserwował Wenus. Ta planeta zmieniała się podobnie do faz Księżyca. Jednak geometrię tych faz można było wyjaśnić jedynie wtedy, gdyby Wenus poruszała się wokół Słońca, a nie Ziemi. Był to jeden z najpoważniejszych dowodów na prawdziwość modelu kopernikańskiego i podważenie teorii geocentrycznej.
3. Księżyce Jowisza – Galileusz długo obserwował Jowisza. Odkrył, że planecie towarzyszą cztery maleńkie, krążące wokół niej satelity. Są one obecnie znane jako księżyce galileuszowe: Io, Ganimedes, Europa i Kallisto. Ponownie pokazało to, że nie wszystko w niebie obraca się wokół Ziemi.
4. Gwiazdy Drogi Mlecznej – Galileusz zobaczył, że Droga Mleczna nie jest tylko pasmem mglistego światła. Składała się jego zdaniem z tysięcy pojedynczych gwiazd.
5. Neptun – Galileusz mógł również przeprowadzić pierwsze zarejestrowane badania Neptuna. Chociaż nie wiedział, że to planeta. Obserwując księżyce Jowisza w 1612 i 1613 roku, zarejestrował pobliską „gwiazdę”, której pozycji nie było w żadnym współczesnym katalogu.

Galileusz dzięki swojej biegłości matematycznej i skrupulatnym obserwacjom astronomicznym wyjawił wiele tajemnic otaczającego nas świata. Jednak pomylił się w kwestii Saturna. Obserwując tego gazowego olbrzyma uznał, że planeta ma… uszy. Na wykonanych przez Galileusza rysunkach Saturn przypomina wielki pękaty gar z uszami.

Spadanie ciał i zegar

Trzeba mu jednak przyznać, że po mistrzowsku zakwestionował pogląd Arystotelesa. Mówił on, że cięższe obiekty spadają szybciej niż lżejsze. To przekonanie było uznawane za pewnik w czasach Galileusza. Eksperymentując z piłkami o różnych rozmiarach i wadze, toczył je po rampach o różnych nachyleniach.

Jego eksperymenty ujawniły, że wszystkie kule miały takie samo przyspieszenie niezależne od ich masy. Zademonstrował również, że przedmioty rzucane w powietrze poruszają się wzdłuż paraboli.

Jakby tego było mało, Galileusz zaprojektował także główny komponent pierwszego zegara wahadłowego. Projekt ten został wykorzystany w budowie pierwszego działającego zegara wahadłowego, skonstruowanego przez Christiaana Huygensa.

Proces i śmierć Galileusza

Jego naukowe podejście, kwestionowanie autorytetów i skłonność do podważania utartych praw, w tym geocentryzmu, sprawiły, że w 1616 roku został wezwany do Rzymu. Ostrzeżono go, aby nie nauczał ani nie pisał o tej kontrowersyjnej teorii.

Ale w 1632 roku, wierząc, że może pisać na każdy temat jeśli tylko potraktuje go jako rozważania matematyczne, opublikował pracę o systemie kopernikańskim. Wytoczono mu proces. Został uznany za winnego herezji i umieszczony w areszcie domowym na pozostałe dziewięć lat swojego życia.

Zmarł we Florencji 8 stycznia 1642 roku, mając 77 lat. Został pogrzebany nieopodal bocznej nawy bazyliki Świętego Krzyża (Santa Croce). Wiele lat po śmierci jego nagrobek przeniesiono do wnętrza tego zacnego przybytku. Teraz jest upamiętniony obok innych wielkich synów Toskanii: Michała Anioła, Niccoli Machiavelliego i Dantego Alighieri.

Dziś Galileusz jest wreszcie doceniany za swoje przełomowe odkrycia. Mówi się o nim „ojciec nowoczesnej nauki”. W Muzeum Galileusza, w specjalnym szklanym „jaju”, przechowywany jest palec odjęty od ciała astronoma po jego śmierci. Taka relikwia po czasach, gdy nauka walczyła o prymat nad wiarą.

Nasz ekspert

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.