„Hobbit” z Flores mógł mieć jeszcze mniejszych przodków. Znaleziono kość ramienną jednego z nich

W tym artykule:

1. Niezwykłe odkrycia ze stanowiska Mata Menge
2. Najcenniejszy fragment kości przedramienia
3. Krewny Homo erectus z Jawy?

Flores to druga co do wielkości wyspa archipelagu Małych Wysp Sundajskich. Turyści odwiedzają ją głównie z powodu wygasłego wulkanu Keli Mutu. Górzysta, porośnięta lasami monsunowymi Flores zdobyła międzynarodową sławę dopiero w 2003 r. Wówczas w jaskini Liang Bua zespół archeologa Mike’a Morwooda odnalazł dobrze zachowane szczątki nieznanych ludzkich praprzodków.

Znaleziony na wyspie gatunek został nazwany Homo florensis. Jego nienaukowa, za to znacznie bardziej chwytliwa nazwa to „hobbit” z Flores. Porównanie do głównych bohaterów trylogii J.R.R. Tolkiena człowiek z Flores zawdzięcza swoim rozmiarom. Ten hominin, który żył na Ziemi jeszcze ok. 50 tys. lat temu, był drobniejszy i niższy nawet od Pigmejów afrykańskich. Miał niewiele ponad metr wzrostu.

Homo florensis uważany był dotychczas za najmniejszy znany gatunek praczłowieka. Jednak wczoraj w czasopiśmie „Nature Communications” ukazał się artykuł, który może to zmienić. Jego autorzy – m.in. prof. Yousuke Kaifu z Uniwersytetu Tokijskiego – donoszą o odkryciu szczątków nieznanego hominina mających aż 700 tys. lat. Zdaniem badaczy, mógł on być jeszcze mniejszy niż Homo florensis.

Niezwykłe odkrycia ze stanowiska Mata Menge

75 km na wschód od jaskini Liang Bua znajduje się stanowisko archeologiczne Mata Menge. To otwarty teren, fragment słabo zaludnionych tropikalnych łąk Flores. W 2016 r. prof. Kaifu wraz ze współpracownikami ogłosił znalezienie w Mata Menge szczątków nieznanego hominina sprzed aż 700 tys. lat. Fragment szczęki i sześć zębów były wyjątkowo małe jak na praczłowieka, nawet w porównaniu z rozmiarami Homo florensis.

Już wówczas pojawiał się teoria, że szczątki z Mata Menge mogą należeć do praprzodków „hobbita”. Jednak było ich zbyt mało, by można było to stwierdzić z całą pewnością. Brakowało również jakiejkolwiek części szkieletu poniżej głowy, która pomogłaby powiedzieć coś więcej o rozmiarach prehistorycznych mieszkańców Flores.

Najcenniejszy fragment kości przedramienia

Teraz zespół Yousuke Kaifu, Iwana Kurniawana z Centrum Badań Geologicznych w Indonezji i prof. Gerrita van den Bergha z Uniwersytetu Wollongong opisuje odkrycie nowych szczątków z Mata Menge.

Tym razem paleontolodzy natrafili na długo poszukiwany fragment szkieletu – kość ramienną. A dokładniej jej kawałek z odłamanym trzonkiem. Jest bardzo mały, jednak badania mikroskopowe pozwoliły ustalić, że należał do dorosłego osobnika.

Naukowcy wpierw oszacowali długość całej kości na 20-22 cm. Następnie na tej podstawie określili, że nieznany mieszkaniec Flores miał między 93 a 121 cm. Najprawdopodobniej – ok. 100 cm. To o sześć centymetrów mniej niż szkielet kobiety z gatunku Homo florensis znaleziony w Liang Bua. Badacze twierdzą, że tym samym znaleźli najmniejszą znaną kość ramienną należącą do hominina, jaką kiedykolwiek odkryto.

Krewny Homo erectus z Jawy?

Łącznie w Mata Menge znaleziono dotychczas dziesięć skamieniałości należących do przynajmniej czterech osobników (w tym dwojga dzieci). Wszystkie anatomicznie przypominają szczątki Homo florensis pochodzące z jaskini Liang Bua. Możliwe więc, że w Mata Menge znaleziono praprzodka „hobbita” – wcześniejszą, mniej wyspecjalizowaną „wersję” tego hominina. Szczątki dzieli jednak aż kilkaset tysięcy lat.

Naukowcy są zdania, że ich odkrycie potwierdza związek Homo florensis z człowiekiem wyprostowanym (Homo erectus). Homo erectus był pierwszym homininem, który żył poza Afryką. Dotarł nawet na Jawę. Niewielkie zęby z Mata Menge okazały się anatomicznie podobne do zębów H. erectusa znalezionych na Jawie.

Na tej podstawie badacze przypuszczają, że „hobbici” wywodzili się z niewielkiej populacji H. erectus, która dotarła na Flores. Mogło to się zdarzyć około miliona lat temu. Warunki panujące na wyspie – mała ilość żywności i brak dużych drapieżników – doprowadziły do drastycznej redukcji rozmiarów ciała.

Według tej teorii szczątki z Mata Menge należałyby do potomków H. erectus i praprzodków „hobbitów”. Na razie to jednak tylko hipoteza, której potwierdzenie wymaga zgromadzenia kolejnych dowodów (np. znalezienia na Flores szczątków H. erectusa).

Źródło: Nature Communications, New Scientist

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com