Jak wyglądał wiking? Wbrew mitom bardzo dbał o higienę i ubiór

W tym artykule:

1. Od kogo pochodzą wikingowie?
2. Wikingowie – między mitami a prawdą
3. Jakiego wzrostu byli wikingowie?
4. Jakie włosy mieli wikingowie?
5. Jaką odzież nosili wikingowie?
6. Broń wikingów
7. Łodzie wikingów
8. Jak długo żyli wikingowie?
9. Kim są potomkowie wikingów?

Nie tylko masowa kultura, ale także wiele źródeł historycznych przedstawia wikingów jako lud prymitywny i bezlitosny, który był zainteresowany tylko grabieniem, zabijaniem i gwałceniem. To ogromna niesprawiedliwość, którą współcześni historycy starają się wymazać z powszechnej świadomości.

To prawda, wikingowie rzeczywiście byli wytrawnymi wojownikami, którzy nie okazywali litości na polu walki. Niektóre ich działania bez wątpienia można uznać za barbarzyńskie. W tym miejscu warto jednak postawić istotne pytanie: czy tego samego nie można powiedzieć o dowolnym ludzie europejskim z tamtego okresu?

Od kogo pochodzą wikingowie?

Wikingowie to lud północnogermański, który odizolował się w surowych warunkach skandynawskich i stworzył własną kulturę. Z tego względu większość badaczy nie uważa ich za podgrupę ludów germańskich. Częściej są rozpatrywani w kategoriach całkowicie niezależnego narodu.

Wikingowie wciąż żyją w masowej wyobraźni. Czego nie wiemy o nich i ich krwawych wyprawach?

Po raz pierwszy wikingowie wylądowali na skalistych wybrzeżach położonych na północ od Szkocji jakieś 1200 lat temu, dławiąc opór mieszkańców i zajmując ziemię. Przez prawie siedem wi...

W tym miejscu wypada podkreślić, że samo słowo „wiking” nie odnosi się do grupy etnicznej, członka plemienia czy przedstawiciela narodu. To określenie odnosi się do grup, które prowadziły wyprawy o charakterze zbrojnym. Dowodzi tego fakt, że w czasach pokoju, gdy Normanowie przekraczali morze w celach nawiązania relacji handlowych, nazywano ich nie wikingami, a Duńczykami. Duńczycy byli grupą plemienną, która utrzymywała najbardziej ożywione kontakty z krajami Europy zachodniej i północnej.

Wikingowie – między mitami a prawdą

Stereotypowy obraz wikinga przedstawia wysokiego, potężnie zbudowanego i, mówiąc delikatnie, zaniedbanego mężczyznę o jasnych włosach i niebieskich oczach, odzianego w zwierzęce skóry. Na jego głowie obowiązkowo spoczywa charakterystyczny hełm zdobiony rogami, a w dłoni tkwi wielki miecz. Ów mężczyzna myślał tylko o zabijaniu, grabieniu i niszczeniu wszystkiego, co zastał na podbijanych ziemiach. Właśnie taki portret średniowiecznych Skandynawów był utrwalany przez długie lata. Portret wyjątkowo krzywdzący, bo mający niewiele wspólnego z faktami.

Tak, wikingowie byli wytrawnymi żeglarzami i zdobywcami, a na polu walki nie okazywali lęku. Faktycznie prowadzili wyprawy o charakterze zbrojnym. Trzeba jednak stanowczo podkreślić, że tak samo często wyruszali w rejs, by znaleźć nowych partnerów do handlu lub wolną przestrzeń do zamieszkania. Ludy skandynawskie prowadziły wojny najczęściej wtedy, gdy zmuszała ich do tego sytuacja – w okresach głodu. Gdy na ich ziemiach panował dobrobyt, woleli utrzymywać dobre relacje z sąsiadami.

Nie jest też prawdą, że wikingowie nie dbali o higienę. Przeciwnie, byli jednym z najczystszych ludów średniowiecza. Badacze nie mają wątpliwości, że korzystali z pęsety i grzebienia. Znali też brzytwę. Trzeba bowiem wiedzieć, że choć wikingowie nosili długie brody, to policzki mieli ogolone. Cechowała ich wręcz pedantyczna dbałość o zarost i fryzurę. Kąpali się raz w tygodniu i z taką samą częstotliwością prali swoje ubrania. Robili to więc często jak na „średniowieczną normę”. „Sobota” w krajach skandynawskich to „lordag”. To słowo wywodzi się od „laug”, co można przetłumaczyć jako „łaźnia”.

Jakiego wzrostu byli wikingowie?

Jak wyglądali wikingowie? Z całą pewnością nie byli „olbrzymami”, jak zwykło się ich przedstawiać. Faktem jest, że byli wyżsi niż przeciętny Europejczyk w okresie średniowiecza. Przeciętny mieszkaniec Starego Kontynentu mierzył wówczas ok. 165 cm wzrostu. Wikingowie byli wyżsi średnio o 5–6 cm.

Jakie włosy mieli wikingowie?

Czy rzeczywiście byli blondynami? Cóż, tak i nie. Jest prawdopodobne, że większość przedstawicieli szwedzkiej grupy plemiennej miała właśnie takie włosy. Jednak w przypadku pozostałych plemion najpewniej było inaczej. Włosy Duńczyków i Norwegów najpewniej były ciemne lub rude.

Jaką odzież nosili wikingowie?

Kwestia odzienia wikingów wciąż skrywa wiele pytań bez odpowiedzi, bo znaleziska archeologiczne w tym obszarze są raczej ubogie. Pewnej wiedzy na ten temat dostarczają źródła pisane i dzieła dawnej sztuki skandynawskiej.

Wikingowie żyli w trudnych warunkach klimatycznych, więc ich stroje miały być przede wszystkim praktyczne. Spodnią warstwę stanowiła lniana tunika i spodnie wykonane z tego samego materiału. Na to zakładali wełniane spodnie ściskane skórzanym pasem lub sznurem (zależnie od statusu społecznego) i wełniany płaszcz. Niektórzy owijali stopy lnianymi onucami. Głowę i dłonie chroniły wełniane rękawice i czapka. Zwierzęce skóry, impregnowane łojem, były używane przede wszystkim na morzu.

Broń wikingów

Wbrew powszechnej opinii, wikingowie nie nosili hełmów zdobionych rogami. Głowę skandynawskiego wojownika chronił prosty hełm, a tułów – kolczuga. Powszechną bronią, bo tanią i łatwo dostępną, był topór. Miecz, bogato zdobiony, o długości ok. 100 cm, był atrybutem bardziej majętnych wojów. W tym miejscu warto wspomnieć, że wikingowie mieli w zwyczaju nadawać imiona broni, która sprowadziła śmierć na wielu wrogów. Tarcze używane na polu walki były okrągłe i wykonane z drewna.

Łodzie wikingów

Łodzie wikingów były inżynieryjnym majstersztykiem w czasach średniowiecznych. Knary miały dość wysokie burty i otwartą konstrukcję. Za ich obsługę odpowiadało 8 wioślarzy. Niewielu, bo wiosła były używane najczęściej wyłącznie w porcie. 16-metrowe statki były używane najczęściej do przewozu towarów, ale mogły zabierać na pokład także zwierzęta i niewolników. Pełniły też funkcję jednostek zaopatrzeniowych.

Makabryczne odkrycie w Estonii. To „najwcześniejszy dowód początkowych wypadów wikingów”

Około roku 750 n.e. wikińscy wojownicy wyciągnęli dwa drewniane statki na piaszczysty przylądek wyspy Saaremaa u wybrzeży Estonii, z dala od swych domów stojących wśród lasów i pól śro...

Langskipy były znacznie większymi jednostkami niż knary. Jednomasztowe okręty były wprawiane w ruch siłą nawet 80 wioślarzy. Pełnomorskie statki mogły stawić czoła nawet najtrudniejszym warunkom. Pływały sprawnie i szybko, co było zasługą nie tylko smukłego kadłuba, ale także techniki łączenia desek „na zakładkę”. Dzięki temu powietrze przepływające pod kadłubem zmniejszało opór wody.

Jak długo żyli wikingowie?

Może się wydawać, że ze względu na prowadzone walki, średnia długość życia wikingów była raczej skromna. Tymczasem okazuje się, że pod tym względem nie odbiegali od średniej dla średniowiecznej Europy. Przeciętny wiking żył 30–40 lat.

Kim są potomkowie wikingów?

Potomków wikingów należy szukać w Skandynawii, przede wszystkim w Szwecji, Danii i Norwegii. Oraz oczywiście na Islandii, gdzie kulturowe dziedzictwo wikingów jest najwyraźniej zarysowane. Warto jednak wiedzieć, że nie wszyscy Skandynawowie wywodzą się od wikingów. Zanim północnogermańskie ludy osiedliły się na tamtejszych ziemiach, żyli tam Lapończycy. Potomkami wikingów nie są też Finowie, którzy wywodzą się z ludów ugrofińskich.

Wikingowie osiedlali się też na Wyspach Brytyjskich. Z początku na północy i wschodzie Anglii, gdzie walczyli z ludnością anglosaską. Potem, po przejęciu władzy przez Wilhelma Zdobywcę, na wyspy trafili też Normanowie z północnej Francji. Dlatego potomkami wikingów mogą też być współcześni Brytyjczycy.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.