Jak wyglądała królowa Bona? „Młoda i bardzo urodziwa”

Spis treści:

1. Skąd Włoszka wzięła się na polskim tronie?
2. Ślub, jakiego nigdy wcześniej nie widziano
3. Problematyczna królowa dla... mężczyzn
4. Czasy panowania królowej Bony
5. Śmierć królowej Bony
6. Projekt Nowy Poczet Jagiellonów. Jak powstała ta wizualizacja?

Bona była córką księcia włoskiego Giana Galeazza Sforzy oraz Izabeli Aragońskiej. Urodziła się 2 lutego 1494 roku o godzinie 13.30 w Vigevano. Tak dokładny zapis jej narodzin znamy z modlitewnika polskiej królowej.

Kiedy jej ojciec utracił władzę w Mediolanie, rodzina przeniosła się do Bari. W tym samym czasie, po śmierci Barbary Zapoyli, dwór polski szukał kolejnej małżonki dla owdowiałego Zygmunta Starego.

Skąd Włoszka wzięła się na polskim tronie?

Dzięki powiązaniom z Habsburgami w polu zainteresowań polskiego dworu znalazła się także młoda i bardzo urodziwa Włoszka z Bari. W imieniu władcy polskiego na rokowania przedślubne wyruszyli sekretarz koronny Jan Konarski oraz kasztelan kaliski Stanisław z Ostroroga.

Bona otrzymała zapewnienie o sporym posagu, a obydwie strony zabezpieczyły się w razie zerwania zaręczyn bądź niedopełnienia warunków umowy kwotą 200 tysięcy dukatów. 6 grudnia 1517 roku, niedaleko Neapolu, odbył się ślub per procura Bony i Stanisława Ostroroga, który reprezentował Zygmunta.

Ślub, jakiego nigdy wcześniej nie widziano

Ze względu na srogą zimę wyruszono do Polski dopiero w początkach lutego. Wspaniały orszak dotarł do Krakowa w połowie kwietnia. Trzy dni później doszło do zaślubin Bony i Zygmunta, a także koronacji włoskiej księżniczki na królową Polski.

Z przekazów źródłowych wynika, że dotąd takiego przepychu i bogactwa jeszcze nie oglądano. Z Boną przybyło bardzo wielu Włochów, a na dworze Zygmunta, miłośnika renesansu, przebywał szereg czołowych humanistów. Oprawa zaślubin obfitowała nie tylko w wyśmienite jadło i trunki, ale także wiersze i inne utwory tworzone na cześć młodej pary. Jednym z najbardziej znanych jest utwór Jana Dantyszka, który tworzył go w trakcie uczty poślubnej.

Problematyczna królowa dla... mężczyzn

Wychowanie nowej królowej, chociaż bardzo staranne, dalekie było od tego, które preferowano na dworze polskim. Bona znała świetnie klasyków, Wergiliusza, Cycerona. W rodzinnym kraju przeszła bardzo szybko kurs świadomości politycznej. Znała prawo, potrafiła dobrze administrować i zarządzać, ale była... kobietą.

Dla polskich elit politycznych ambitna Włoszka była nie do zaakceptowania. Królowa chciała mieć realny wpływ na władzę i rozpoczęła starania o utworzenie własnego stronnictwa, dzięki któremu mogła to osiągnąć. Królowa zastała mocno zubożony skarb królewski po nadaniach poprzedników. Wiedząc, że płynność i stabilność finansowa dają podstawę silnej monarchii i państwu, umiejętnie podsuwała Zygmuntowi pomysły na naprawę istniejącej sytuacji.

Czasy panowania królowej Bony

Czasy ich panowania to szereg reform, m.in. dotyczących skarbu czy wojska, z których jednak nie wszystkie udało się przeprowadzić. Należało bowiem umiejętnie pozyskiwać sobie poparcie rodzącej się już magnaterii, ale jednocześnie nie zapominać o szeregach średniej i drobnej szlachty. Ta zyskiwała coraz większą świadomość polityczną, a poprzez sejmiki także i wpływy na elity rządzące. W tym wszystkim Bona musiała i umiała się odnaleźć. Jednocześnie wydzielała swój czas na wychowanie dzieci, które gromadnie zaczęły przychodzić na świat.

W 1519 roku urodziła się parze królewskiej pierworodna córka, Izabela. Czyli późniejsza królowa Węgier i żona Jana Zapoyli, brata pierwszej żony Zygmunta Starego, Barbary. Po niej, w 1520 roku, przyszedł na świat ukochany syn Bony, Zygmunt August.

W dwa lata później urodziła się Zofia, późniejsza żona Henryka, księcia Brunszwiku. Rok po niej Anna, królowa Polski. I w końcu najmłodsza Katarzyna, żona Jana Wazy, która Szwecji i matka późniejszego władcy polskiego – Zygmunta III Wazy.

W 1527 roku parę królewska spotkała tragedia, Bona, będąca wówczas najpewniej w piątym miesiącu ciąży, przedwcześnie urodziła syna, Olbrachta, który zmarł jeszcze tego samego dnia. Królowa zaś w wyniku wypadku nie zaszła już więcej w ciążę. Tym bardziej zatem skupiła się na opiece i dobrym wychowaniu pozostałych dzieci, sama wybierając im opiekunki i nauczycieli. Szczególną opieką otoczyła jedynego syna, Zygmunta Augusta.

Chcąc zabezpieczyć jego przyszłość, doprowadziła w 1529 roku za życia męża do elekcji syna wpierw na wielkoksiążęcy tron litewski i Polski, a w rok później do jego koronacji. Miało mu to zagwarantować rządy po śmierci Zygmunta Starego. Był to chyba największy sukces królowej, jaki udało jej się osiągnąć w Polsce.

Realizując krok po kroku politykę wzmacniania finansowo domeny królewskiej, królowa wpierw w oparciu o własne zapisy wienne, a później o kolejne skupowane przez siebie dobra, tworzyła silny ośrodek finansowy na Litwie i Mazowszu. Była także zwolenniczką włączenia Śląska do Korony oraz odzyskania Prus, walcząc z wpływami Habsburgów i Hohenzollernów w Polsce.

Przez długi czas, mając poparcie syna, udawało jej się realizować swoje plany. Jednak Zygmunt za zgodą ojca objął w 1544 roku samodzielne rządy na Litwie. Wkrótce wyszedł na jaw jego romans i małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną. Wpływy Bony znacznie zmalały.

Po śmierci Zygmunta Starego królowa pozostała sama z córkami. Syn, na którego wsparcie tak liczyła, zajęty był na Litwie. Obrażona na niego, wyjechała na kilka lat na Mazowsze, próbując odzyskać utracone wpływy i porozumieć się z Zygmuntem Augustem. W końcu, zrezygnowana, podjęła decyzję o opuszczeniu kraju i powrocie do Włoch.

Śmierć królowej Bony

Przed wyjazdem musiała zrzec się praw do wszystkich dóbr w Koronie i na Litwie. W rok po powrocie do Bari, dokładnie 19 listopada 1557 roku, zginęła otruta przez Gian Lorenzzo Papacodę, starostę Bari i jego syna Francesca.

Pochowano ją w kościele świętego Mikołaja w Bari. Tu do dziś znajduje się jej wspaniały nagrobek, ufundowany – co charakterystyczne – nie przez ukochanego syna, a córkę Annę.

Projekt Nowy Poczet Jagiellonów. Jak powstała ta wizualizacja?

Ten wizerunek Bony Sforzy powstał w ramach projektu Nowy Poczet Jagiellonów realizowanego przez National Geographic Polska. W jego ramach zespół ekspertów opracował od nowa wizerunki dziesięciorga Jagiellonów.

Pomysłodawcą przedsięwzięcia jest redaktor naczelny National Geographic Polska Łukasz Załuski. Od strony naukowej nad projektem czuwała historyk prof. Bożena Czwojdrak. Za realizację graficzną odpowiadał Marcin Bondarowicz. Wspierał go przy tym zadaniu Mateusz Doroszko – specjalista AI z firmy AI REV. Dowiedz się więcej o projekcie Nowy Poczet Jagiellonów.