Jak wyglądała medycyna w prehistorii? W marokańskiej jaskini odkryto dowody stosowania ziół leczniczych
W marokańskiej jaskini archeolodzy odnaleźli dowody na to, że 15 tysięcy lat temu prehistoryczni ludzie stosowali zioła lecznicze. To przede wszystkim roślina zwana jako przęśl.
Spis treści:
Prawdopodobnie tradycja stosowania ziół w lecznictwie jest tak stara, jak historia naszego gatunku. Doceniali ją ludzie w epoce kamienia kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Z kolei już w starożytności historycy i filozofowie opisywali działanie poszczególnych roślin i ich wpływ na zdrowie ludzi. Lecznicze zioła wykorzystywano tak naprawdę na każdym kontynencie. Jednak ziołolecznictwo różniło się w zależności od konkretnego regionu, ponieważ nie wszędzie występowały te same rośliny, głównie ze względu na klimat.
Ziołolecznictwo w paleolicie
Problem polega na tym, że jest bardzo mało dowodów archeologicznych na wykorzystanie ziół w tradycyjnej medycynie i wszelkich rytuałach, przede wszystkim z okresu paleolitu. Oczywiście powodem jest fakt, że rośliny szybko ulegają degradacji, a ich pyłki bardzo trudno jest wykryć. Najczęściej badaczom udaje się odnaleźć szczątkowe ślady różnych gatunków, lecz problemem jest również ich identyfikacja.
Międzynarodowy zespół naukowców z Hiszpanii, Maroko, Wielkiej Brytanii i Niemiec prowadził wykopaliska w jaskini Taforalt, znanej również jako Grotte des Pigeons w północno-wschodnim Maroku. To stanowisko archeologiczne, gdzie w przeszłości odkryto artefakty typowe dla kultury iberomauruzyjskiej i aterskiej oraz liczne szkielety. Ustalono, że jest prawdopodobnie najwcześniejszy cmentarz prehistoryczny w Afryce Północnej.
Makroszczątki rośliny zawierającej efedrynę
W toku prac naukowcom udało się zidentyfikować obecność rośliny znanej jako przęśl (Ephedra). To rodzaj krzewu nagonasiennego, który jest szeroko rozpowszechniony w wielu suchych regionach świata, m.in. w południowo-zachodniej Ameryce Północnej, południowej Europie, południowo-zachodniej i środkowej Azji czy właśnie w północnej Afryce. Dzięki zawartości tanin i alkaloidu efedryny, rośliny te były i są wykorzystywane leczniczo.
Efedryna stosowana jest jako stymulant, reduktor apetytu, czy środek zwiększający koncentrację i uwagę. Współcześnie jest lekarstwem na nieżyt nosa oraz wykorzystywana jest do leczenia niedociśnienia związanego z narkozą. Co ciekawe, ten związek chemiczny bywa używany jako prekursor do produkcji np. metaamfetaminy. Ze względu na swoje właściwości pobudzające używana jest także jako domieszka do niektórych narkotyków.
W nowych badaniach naukowcy zidentyfikowali pyłki przęśli na szczątkach ludzkich. Datowanie radiowęglowe wykazało, że zarówno człowiek, jak i roślina pochodzą z tego samego okresu, czyli sprzed ok. 15 tysięcy lat. Co więcej, niektóre pozostałości przęśli były nadpalone. Naukowcy uważają, że pozostałości rośliny nie znalazły się tam przez przypadek.
Uniwersalny lek?
– Sugerujemy, że zwęglone cząstki tej rośliny prawdopodobnie stanowią pozostałości przetwarzania i spożycia mięsistych fragmentów przęśli. Mogły być cenione zarówno ze względu na ich właściwości odżywcze, jak i terapeutyczne. Ponadto uważamy, że obecność Ephedra i jej osadzenie w miejscu pochówku, to dowód na to, że roślina ta odegrała znaczącą rolę podczas czynności pogrzebowych – napisali w badaniu autorzy.
Badacze uważają, że paleolityczni ludzie mogli wykorzystywać zioła przęśli w leczeniu schorzeń takich jak przeziębienie, a także stosowali je w celu zmniejszaniu krwawienia. Naukowcy podkreślają, że makroszczątki botaniczne tej rośliny są najstarszymi, jakie do tej pory odkryto i które mają związek z wykorzystaniem przez człowieka.
Co ciekawe, w tej samej jaskini odkryto także dowody na jeden z najstarszych zabiegów chirurgicznych w historii. Badacze w przeszłości zidentyfikowali ślady na ludzkiej czaszce, które zostały wykonane narzędziami. Analiza wykazała wówczas, że pacjent przeżył ten zabieg. Bardzo możliwe, że w celu znieczulenia podawano mu właśnie przęśl. Może to świadczyć o zaawansowanej wiedzy medycznej ówczesnych ludzi w Afryce Północnej.
– Przęśl mogła być „żywnością leczniczą” i mogła mieć uniwersalne zastosowanie. Ludzie jedli ją zarówno, aby łagodzić głód, jak i utrzymać dobre zdrowie. Dowody udanego powrotu do zdrowia po operacjach, takich jak wyrwanie zęba i trepanacja czaszki, wykonanych przez mieszkańców Grotte des Pigeons, sugerują, że Ephedra mogła być stosowana w celach leczniczych – podkreślają badacze.
– Roślina jest środkiem zwężającym naczynia krwionośne. Mogła być stosowana w celu zmniejszenia utraty krwi podczas tych zabiegów chirurgicznych. Była też pomocna w rekonwalescencji. Związki fenolowe z efedry mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, które mogą pomagają w gojeniu ran – podsumowują.
Zródło: Scientific Reports.
Nasz autor
Jakub Rybski
Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".