Janusz Kusociński z dumą reprezentował Polskę. Za biało-czerwone barwy oddał życie

W tym artykule:

1. Kim był Janusz Kusociński? Życiorys mistrza olimpijskiego z Los Angeles
2. Olimpijski triumf Kusocińskiego
3. Ile medali zdobył Janusz Kusociński?
4. Tragiczne losy Janusza Kusocińskiego
5. Janusz Kusociński i ciekawostki z nim związane

Afrykańczycy na przestrzeni ostatnich dekad całkowicie zdominowali długodystansowe konkurencje biegowe na świecie. Zanim jednak sukcesy zaczęli odnosić zawodnicy z Kenii czy Etiopii, na lekkoatletycznej bieżni triumfy święcili Europejczycy. Na przełomie lat 40. i 50. niepodzielnie rządził Emil Zátopek, który na igrzyskach olimpijskich w Helsinkach dokonał nie lada wyczynu. Czech w 1952 r. zdobył trzy złote medale w biegach na 5000 m, 10 000 m oraz w maratonie jako pierwszy i do tej pory jedyny biegacz w dziejach.

Jeszcze wcześniej, bo w okresie międzywojennym, prym wiedli reprezentaci Finlandii z legendarnym Paavo Nurmim na czele. Zwycięską passę Finów w 1932 r. przerwał Janusz Kusociński, mistrz olimpijski z Los Angeles.

Kim był Janusz Kusociński? Życiorys mistrza olimpijskiego z Los Angeles

Janusz Kusociński, a właściwie Janusz Tadeusz Kusociński, przyszedł na świat 15 stycznia 1907 r. w Warszawie. Urodził się w rolniczej rodzinie, jako syn Klemensa i Zofii, z domu Śmiechowskiej. Dzieciństwo spędził w miejscowości Ołtarzew nieopodal stolicy. Miał dwóch braci – Zygmunta (zginął podczas I wojny światowej) i Tadeusza (zginął podczas wojny polsko-bolszewickiej) – oraz trzy siostry – Janinę, Marię i najmłodszą, a zarazem najukochańszą, Halinę, której śmierć długo opłakiwał.

Swoją przygodę ze sportem rozpoczął od popularnego wówczas palanta oraz gry w piłkę nożną i to właśnie z tą dyscypliną wiązał swoją przyszłość. Ostatecznie nie futbol, a lekkoatletyka zawładnęła jego życiem. Biegami zainteresował się zupełnie przypadkiem w wieku 19 lat, gdy w zastępstwie swojego kolegi wystąpił w zwycięskich, jak się później okazało, zawodach sztafetowych.

Początkowo Kusociński trenował głównie na średnich dystansach – 800 i 1500 metrów. Na arenie międzynarodowej wystartował po raz pierwszy w 1927 r. w Pradze, natomiast rok później sięgnął po tytuł mistrza Polski. Trenował pod okiem Estończyka Aleksandera Klumberga, brązowego medalisty olimpijskiego w dziesięcioboju z Paryża, który doprowadził go do największych sukcesów w karierze.

Olimpijski triumf Kusocińskiego

Janusz Kusociński zapisał się w historii polskiego sportu jako pierwszy mężczyzna, który sięgnął po olimpijskie złoto. 31 lipca 1932 roku, równo cztery lata po sukcesie Haliny Konopackiej w Amsterdamie, okazał się bezkonkurencyjny w biegu na 10 000 metrów. 25-letni wówczas lekkoatleta pokonał 25 okrążeń bieżni stadionu w czasie 30:11,4, ustanawiając przy okazji nowy rekord olimpijski. Tuż za naszym reprezentantem uplasowała się dwójka Finów – Volmari Iso-Hollo, złoty medalista w biegu 3000 m z przeszkodami, oraz Lauri Virtanen, który kilka dni później do swojej kolekcji dołożył brązowy krążek na 5000 m.

– Każdy krok to męka, a Iso-Hollo się zbliża, odrabia metr po metrze, ale mu wreszcie zabrakło tych metrów osiem. Polak kulejąc i zataczając się z bólu przerywa taśmę, zwyciężając w czasie nowego olimpijskiego rekordu – tak końcówkę zwycięskiego przez Kusocińskiego biegu relacjonował znakomity dziennikarz sportowy, Wojciech Trojanowski.

Zdobyty przez Kusocińskiego medal był jedynym w jego olimpijskim dorobku. Cztery lata później, ze względu na kontuzję kolana, nie bronił tytułu mistrzowskiego. Z kolei planowane na 1940 r. igrzyska w Helsinkach nie doszły do skutku ze względu na trwającą wojnę. Do dziś żaden inny biegacz z Polski nie stanął na podium igrzysk w biegu na 10 000 metrów. Najbliższej tego wyczynu był w 1956 r. Zdzisław Krzyszkowiak, późniejszy mistrz olimpijski w biegu na 3000 m z przeszkodami, który zajął czwarte miejsce.

Ile medali zdobył Janusz Kusociński?

Mistrz olimpijski na 25 okrążeń bieżni stadionu odnosił także sukcesy na połowie krótszym dystansie. W 1934 roku sięgnął po srebrny medal rozgrywanych we włoskim Turynie mistrzostw Europy z czasem 14:41,2. Na czempionacie Starego Kontynentu musiał uznać wyższość Francuza Rogera Rocharda. Na tych samych zawodach polski lekkoatleta wystartował również w biegu na 1500 m, ale bez powodzenia.

Janusz Kusociński był wielokrotnym mistrzem i rekordzistą Polski w biegach średnio- i długodystansowych. Ponadto w 1932 r. dwukrotnie ustanawiał rekordy globu – na dystansie 3000 metrów (8:18,8) i 4 mil (19:02,6).

Tragiczne losy Janusza Kusocińskiego

Janusz Kusociński został zapamiętany nie tylko jako wybitny sportowiec, ale także wielki polski patriota. Gdy wybuchła II wojna światowa, nie wahając się ani chwili, stanął w obronie ojczyzny. Był uczestnikiem kampanii wrześniowej i członkiem konspiracyjnej Organizacji Wojskowej „Wilki”, w której działał pod pseudonimem „Prawdzic”.

W marcu 1940 r. sportowiec wpadł w ręce gestapowców. Zanim osadzono go na Pawiaku, trafił do więzienia na Rakowiecką, a następnie do siedziby gestapo przy al. Szucha, gdzie był poddawany licznym torturom. Trzy miesiące później został rozstrzelany w Palmirach wraz z innymi olimpijczykami – Feliksem Żuberem i Tomaszem Stankiewiczem.

– Niewątpliwie Niemcy doskonale wiedzieli, kim jest. Sądzę, że zamordowali go dlatego, że odmówił zostania trenerem lekkoatletów niemieckich. Oni liczyli, że złamią mistrza olimpijskiego. Siedział przecież w celi-izolatce na Mokotowie, nie na Pawiaku, i kiedy go rozstrzeliwano, to przywieziono go osobno samochodem i został dołączony do transportu, który odszedł na Palmiry – wspominał Lesław Bartelski, żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego.

Janusz Kusociński i ciekawostki z nim związane

• Kusociński zyskał przydomek „Kusy” ze względu na krępą budowę ciała i niski wzrost (165 cm), a nie, jak wielu przypuszcza, ze względu na nazwisko.
• Dla uczczenia pamięci pierwszego i jedynego polskiego mistrza olimpijskiego w biegu na 10 000 m od 1954 r. organizowany jest Memoriał Janusza Kusocińskiego. Co roku w zawodach uczestniczy światowa czołówka lekkoatletów.
• W 1931, rok przed olimpijskim sukcesem w Los Angeles, Janusz Kusocińskiego zwyciężył w Plebiscycie „Przeglądu Sportowego” na najlepszego sportowca Polski.
• W 1937 r. leczący kontuzję kolana Kusociński zdał egzamin dojrzałości, a rok po uzyskaniu matury ukończył studia na CIWF w Warszawie.
• Kusociński pracował nie tylko jako nauczyciel wychowania fizycznego i trener. Spełniał się także dziennikarsko, sprawując funkcję redaktora naczelnego „Kuriera Sportowego”.
• W 2009 r. prezydent Lech Kaczyński nadał Januszowi Kusocińskiemu pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Źródła: olimpijski.pl; polskieradio.pl; archiwum redakcji

Nasz ekspert

Igor Szulim

Od zawsze wiedziałem, co chcę robić w życiu. Dlatego z pasji i z wykształcenia jestem dziennikarzem. W National-Geographic.pl zajmuje się tematyką podróżniczą. Szczególnie bliskie są mi kraje niemieckojęzyczne. Po godzinach najchętniej spędzam czas na korcie tenisowym.