Józef Piłsudski to ojciec niepodległości Polski. Ale też dyktator, rządzący twardą ręką

Spis treści:

1. Józef Piłsudski – wczesne lata
2. Walka z zaborcą
3. I wojna światowa i Legiony Polskie
4. Niepodległa Polska
5. Polityka zagraniczna i ostatnie lata
6. Józef Piłsudski – ciekawostki

Józef Klemens Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie jako czwarte dziecko Józefa i Marii z Billewiczów. Pochodził ze zubożałej szlacheckiej rodziny osiadłej na Wileńszczyźnie od co najmniej XVII wieku. Miał jedenaścioro rodzeństwa, spośród których najbardziej znani byli Bronisław – etnograf i badacz Ajnów, rdzennych mieszkańców Japonii – oraz Jan – prawnik i polityk okresu międzywojennego, pełniący funkcje posła, ministra skarbu i wiceprezesa Banku Polskiego.

Józef Piłsudski – wczesne lata

Na wychowanie Józefa ogromny wpływ miała matka. Jak podkreślał biograf Wacław Jędrzejewicz, była wielką patriotką, która w duchu pozytywizmu nauczała dzieci o historii walk o niepodległość, zaszczepiając w nich miłość do ojczyzny oraz poczucie obowiązku wobec Polski. W 1875 roku, po pożarze rodzinnego majątku, Piłsudscy przenieśli się do Wilna.

Dwa lata później młody Józef Piłsudski, nazywany w rodzinie Ziukiem, rozpoczął naukę w I gimnazjum w Wilnie. Po zdaniu matury w 1885 roku, z dobrymi wynikami z większości przedmiotów, Piłsudski podjął studia medyczne na Uniwersytecie Charkowskim.

Jednak już dwa lata później, 22 marca 1887 roku, został aresztowany pod zarzutem udziału w przygotowaniach do zamachu na cara Aleksandra III. Zarówno on, jak i jego brat Bronisław zostali surowo ukarani – Józef został zesłany na pięć lat, a Bronisław na piętnaście. Podczas transportu na Syberię Ziuk został pobity przez konwojentów w trakcie brutalnie tłumionego buntu więźniów w Irkucku.

Zesłanie spędził w Kireńsku i Tunce. Tam nawiązał znajomość m.in. z Bronisławem Szwarcem, uczestnikiem przygotowań do powstania styczniowego. Do Wilna powrócił w lipcu 1892 roku, niosąc ze sobą doświadczenia, które na zawsze ukształtowały jego stosunek do Rosji i determinację w walce o niepodległość Polski.

Walka z zaborcą

Po powrocie z Syberii Piłsudski aktywnie włączył się w działalność polityczną. Wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i stanął na czele jej Organizacji Bojowej, kierując akcjami przeciwko rosyjskiemu zaborcy. Jedną z najgłośniejszych akcji był napad na pociąg.

22 czerwca 1908 roku w Bezdanach Józef Piłsudski wraz z członkami Organizacji Bojowej PPS przeprowadził napad na rosyjski pociąg pocztowo-bankowy. Akcja miała na celu zdobycie funduszy na działalność niepodległościową. Wśród uczestników byli m.in. Aleksandra Szczerbińska, Walery Sławek i Tomasz Arciszewski. Po zatrzymaniu pociągu bojowcy obezwładnili eskortę i zdobyli ponad 200 tysięcy rubli.

Napad, przeprowadzony z wojskową precyzją, zakończył się sukcesem, a jego uczestnicy zdołali uciec. Pieniądze zasiliły działania konspiracyjne, w tym zakup broni i organizację szkoleń wojskowych. Była to jedna z najbardziej spektakularnych akcji bojowych PPS, umacniająca legendę Piłsudskiego jako przywódcy ruchu niepodległościowego.

I wojna światowa i Legiony Polskie

Wybuch I wojny światowej był dla Piłsudskiego okazją do realizacji jego planów. Uważał, że konflikt mocarstw można wykorzystać do odbudowy niepodległej Polski. Utworzył Legiony Polskie, które walczyły u boku Austro-Węgier przeciwko Rosji. Dzięki temu zdobył doświadczenie wojskowe i zyskał reputację znakomitego dowódcy. Jednocześnie prowadził grę polityczną, starając się zabezpieczyć przyszłą niezależność Polski.

Jego stosunki z państwami centralnymi pogorszyły się w 1917 roku, gdy odmówił złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec. Został aresztowany i osadzony w twierdzy w Magdeburgu, skąd uwolniono go dopiero w listopadzie 1918 roku. Po powrocie do Warszawy objął władzę jako Tymczasowy Naczelnik Państwa.

Niepodległa Polska

Po odzyskaniu niepodległości Piłsudski stanął przed wyzwaniem odbudowy państwa. Polska była krajem zróżnicowanym pod względem administracyjnym i społecznym, a konflikty polityczne utrudniały stabilizację. Piłsudski przyjął koncepcję federacyjną, zakładającą stworzenie bloku państw Europy Środkowo-Wschodniej, który miał stanowić przeciwwagę dla Rosji i Niemiec.

Największym wyzwaniem była wojna z bolszewikami w latach 1919–1921. Piłsudski dowodził Wojskiem Polskim podczas bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 roku, która zatrzymała ofensywę Armii Czerwonej i uratowała niepodległość kraju. Było to jedno z najważniejszych zwycięstw w historii Polski, określane mianem „Cudu nad Wisłą”.

Po ustąpieniu ze stanowiska Naczelnika Państwa w 1922 roku Piłsudski wycofał się z życia politycznego, ale wciąż miał wpływ na sytuację w kraju. W 1926 roku, rozczarowany chaosem politycznym, przeprowadził zamach stanu, który dał początek rządom sanacji. Przejęcie władzy miało na celu stabilizację sytuacji wewnętrznej i ograniczenie wpływu partii politycznych.

Piłsudski rządził twardą ręką, ograniczając demokrację i wprowadzając autorytarny system władzy. Choć jego rządy były kontrowersyjne, wielu historyków podkreśla, że dzięki nim Polska uniknęła chaosu gospodarczego i społecznego, który dotknął inne kraje regionu w okresie międzywojennym.

Polityka zagraniczna i ostatnie lata

W polityce zagranicznej Piłsudski dążył do utrzymania równowagi między Niemcami a ZSRR. Podpisane przez Polskę pakty o nieagresji z oboma sąsiadami w 1932 i 1934 roku miały zapewnić bezpieczeństwo kraju. Mimo to w Europie narastały napięcia, a Polska znalazła się w trudnym położeniu geopolitycznym.

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku. Jego śmierć była ogromnym ciosem dla kraju. Jego ciało pochowano na Wawelu, a serce – zgodnie z jego wolą – spoczęło w Wilnie. Dziedzictwo Piłsudskiego jest do dziś przedmiotem debat historycznych, ale nie ulega wątpliwości, że odegrał kluczową rolę w odzyskaniu i utrzymaniu niepodległości Polski.

Jego wizja silnej, niezależnej Rzeczypospolitej znalazła odzwierciedlenie w polityce kraju przez dziesięciolecia. Choć jego metody były niekiedy kontrowersyjne, cel, jaki mu przyświecał – silna i niezależna Polska – został osiągnięty. Do dziś pamięć o Piłsudskim jest żywa. Jego pomniki znajdują się w wielu polskich miastach, a jego postać jest symbolem niezłomności i walki o wolność.

Józef Piłsudski – ciekawostki

Piłsudski pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii Polski. Oto garść ciekawostek na jego temat:

• Podczas prowadzenia działalności konspiracyjnej używał pseudonimów Wiktor i Mieczysław. Potem mówiono na niego m.in. Komendant, Dziadek, Marszałek oraz Ziuk;
• W 1904 r. Piłsudski przybył do Tokio, szukając poparcia politycznego i funduszy dla Polskiej Partii Socjalistycznej. Był to początek sojuszu polsko-japońskiego.
• W 1899 r. Józef Piłsudski ożenił się z Marią z Koplewskich Juszkiewiczową, działaczką PPS. Aby zawrzeć z nią małżeństwo, Piłsudski przeszedł na luteranizm. Po jej śmierci w 1921 r. żoną Piłsudskiego została Aleksandra Szczerbińska, działaczka PPS i POW. Z tego związku miał dwie córki: Wandę i Jadwigę;
• Piłsudski był zwolennikiem skromnego i prostego stylu życia. Na co dzień nosił zwykłą szarą bluzę wojskową, bez odznak i orderów. Lubił pić herbatę (nawet do 10 szklanek dziennie), jeść słodycze (w tym najlepsze pączki w Warszawie) oraz palić papierosy;
• W okresie międzywojennym specjalnie dla niego produkowano limitowaną serię papierosów zwanych „Marszałkowskimi”. Nazwa i dekorowane gałązkami inicjały „JP” znajdowały się na ustniku;
• Ulubionym koniem Józefa Piłsudskiego była Kasztanka – klacz, którą otrzymał w 1914 r. Służyła mu ona do 1927 r.

Nasza autorka

Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka

Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.