Już wiadomo, skąd pochodzą Ukraińcy. Poznaliśmy DNA ich przodków sprzed tysiącleci
Region dzisiejszej Ukrainy był od kilku tysięcy lat prawdziwym genetycznym tyglem – wynika z najnowszych analiz DNA. Te ziemie były areną licznych migracji i kontaktów. Jednak genetycy dostrzegli też niezmienny genetyczny komponent od epoki brązu.
Spis treści:
Ostatnie dekady przyniosły rewolucję w poznaniu ludzkiego genomu. Postęp w tej gałęzi nauki przyczynił się również do coraz to szerszych analiz kopalnego DNA. W ten sposób określa się badanie materiału genetycznego pochodzącego od osób, które zmarły dawno temu, m.in. w pradziejach.
Często takie badania powodują wiele emocji. Tak też było z próbą określenia pochodzenia Słowian na podstawie badań DNA. Tymczasem międzynarodowy zespół naukowców z Ukrainy, Estonii i Wielkiej Brytanii postanowił się przyjrzeć genomowi mieszkańców współczesnej Ukrainy na przestrzeni dziejów. Jakie uzyskano wyniki?
Badania mimo wojny
Wyniki analiz opublikowano na łamach czasopisma naukowego „Science Advances”. Z uwagi na duży zakres badania w projekt zaangażowanych było kilkadziesiąt osób. Badaniami kierowała dr Lehti Saag z Instytutu Genomiki Uniwersytetu w Tartu wraz z profesorem Markiem Thomasem z University College London i Pontusem Skoglundem z Instytutu Francisa Cricka.
Badanie nie byłoby możliwe bez ukraińskich badaczy, m.in. drugiej autorki artykułu Olgi Utevskiej, która jest obecnie stypendystką MSCA4Ukraine na Uniwersytecie w Tartu oraz licznych archeologów nadal aktywnie prowadzących wykopaliska w Ukrainie – pomimo wojny i obrony przed rosyjskim najeźdźcą.
Co kopalne DNA mówi o przodkach Ukraińców?
Na potrzeby badań naukowcy przebadali próbki z zębów i kości 91 zmarłych odkrytych na stanowiskach archeologicznych w całej Ukrainie, chociaż najwięcej we wschodniej części kraju. Były to osoby, które żyły od około 9000 roku p.n.e. do 1800 roku naszej ery.
Wyniki potwierdziły przypuszczenia badaczy. Materiał DNA był bardzo heterogeniczny, czyli urozmaicony, w tym regionie w ciągu ostatnich 3500 lat do około 500 lat temu. – Krótko mówiąc, nasze badanie ujawnia zróżnicowany zakres pochodzenia przodków w regionie Ukrainy w czasie w wyniku częstych ruchów, asymilacji i kontaktów międzyludzkich – konkludują naukowcy.
Region północnego Pontu, który obejmuje dzisiejszą Ukrainę, był przez wieki skrzyżowaniem ludów migrujących z wielu kierunków. Łączył rozległy step euroazjatycki z Europą Środkową. Na przykład dwa tysiące lat temu nad Morzem Czarnym znajdowały się greckie kolonie.
Europejska unia genetyczna
Na podstawie analiz badacze zauważyli, że pod koniec epoki brązu mieszkańcy obecnego terytorium Ukrainy byli podobni pod względem genetycznym do ówczesnych ludzi mieszkających w pozostałej części Europy. Była to mieszanka europejskich, rdzennych łowców i zbieraczy, wczesnych rolników przybyłych w VI tysiącleci z Anatolii i ludów stepowych trudniących się pasterstwem. I te składniki DNA są obecne w regionie Ukrainy od tego czasu do dziś. Kolejna zmiana w genomie ludzi mieszkających w regionie pontyjskim nastąpiła od wczesnej epoki żelaza do średniowiecza. Wówczas ze wschodu przybyli nomadzi, w tym Scytowie, Hunowie czy Goci, którzy w różnym zakresie krzyżowali się z lokalną ludnością.
Naukowcy przyznają, że pobierali próbki DNA głównie ze zmarłych, którzy mogli być imigrantami w strefie pontyjskiej. Niemniej jednak profil genetyczny, który jest podobny do współczesnych Ukraińców, utrzymywał się w regionie na przestrzeni kilku tysiącleci. „Pomimo wyraźnych oznak wysokiej aktywności migracyjnej, w tym z Azji Wschodniej, a także istotnej domieszki [w DNA – przyp. red.], zauważamy główny autochtoniczny komponent ukraińskiego pochodzenia, przynajmniej od epoki brązu” – podsumowują badacze.
Źródło: Science Advances
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.