Koralik sprzed czasów Kolumba znaleziony na Alasce? Przełomowe odkrycie krytykowane

W tym artykule:

1. Datowanie radiowęglowe
2. Wyniki pod ostrzałem krytyki

Znaleziony koralik jest wielkości borówki i prawdopodobnie został stworzony w Wenecji w XV wieku, a następnie sprzedany na wschód, pokonując liczącą 17 000 kilometrów lądową podróż przez Eurazję. Potem – wraz z pozostałymi cennymi towarami – przepłynął łodzią przez Cieśninę Beringa i trafił na tereny dzisiejszej Alaski. Tak drogę, jaką pokonała niebieska kuleczka opisują autorzy badania opublikowanego w czasopiśmie American Antiquity.

Pierwszy z charakterystycznych niebieskich szklanych koralików został odkryty na arktycznych terenach Alaski jeszcze w latach 60. XX wieku. Od tamtej pory odkryto łącznie 10 paciorków, a także inne artefakty, w tym miedziane bransoletki, żelazne wisiorki, a także materiał organiczny - sznurek, kości zwierzęce i węgiel drzewny. Wszystko to pozostałości po rdzennych mieszkańcach tego obszaru.

Datowanie radiowęglowe

Kluczowe było odkrycie sznurka, prawdopodobnie wykonanego z kory wierzby krzewiastej, który był owinięty wokół części bransoletki z niebieskimi paciorkami. Zdaniem badaczy sznurek, który można było poddać procesowi datowania radiowęglowego, jest też wskazówką co do wieku samych koralików. Analiza datowania wykazała, że sznurek prawdopodobnie pochodzi z lat 1397-1488.

– Byliśmy zdumieni wynikami, ponieważ to było zanim Kolumb w ogóle odkrył Nowy Świat, o kilka dziesięcioleci wcześniej – mówi współprowadzący badania Michael Kunz, archeolog z University of Alaska Museum of the North w Fairbanks.

Po porównaniu dat uzyskanych po analizie kilku innych znalezisk z trzech miejsc, naukowcy odkryli, że rdzenni mieszkańcy najprawdopodobniej używali niebieskich koralików między 1443 a 1488 rokiem, ale z potencjalnymi datami wahającymi się od XIV do XVII wieku. Jeśli data z połowy XV wieku okazałaby się poprawna, koraliki byłyby najstarszymi znanymi towarami pochodzenia europejskiego znalezionymi w Nowem Świecie. A także najstarszym przykładem tzw. koralików ciągnionych - typu koralików datowanych dotychczas na XVI wiek.

Autorzy nowych badań przyjrzeli się również pięciu innym paciorkom za pomocą instrumentalnej analizy aktywacji neutronów - techniki, która bombarduje próbki radioaktywnością, a następnie mierzy rozpad radioaktywny przez emitowane promienie gamma, które są unikalne dla każdego pierwiastka i mogą ujawnić skład chemiczny próbki. „Wyniki pokazały, że koraliki z Alaski są wykonane ze szkła sodowego, typowego dla XV-wiecznej produkcji weneckiej, a później europejskiej” - napisali naukowcy.

– Badania, które przeprowadziliśmy, pokazują, że ten typ koralików, znany jako wczesny niebieski IIa40, istniał dużo wcześniej niż sądzono. To podstawa. Idziemy pod prąd. Ale mamy solidne dowody naukowe – datowanie radiowęglowe, instrumentalna analiza aktywacji neutronów – które stoją za tym, o czym mówimy – podkreśla Kunz.

Wyniki pod ostrzałem krytyki

Publikacja, w której badacze ujawniają wyniki swoich badań, wywołała liczne kontrowersje w świecie nauki. Wielu archeologów kwestionuje odkrycie mówiąc, że znalezione koraliki nie są starsze niż historyczna podróż Kolumba z 1492 roku.

– Te koraliki nie mogą być prekolumbijskie, ponieważ Europejczycy nie robili takich koralików tak wcześnie – komentuje Elliot Blair, adiunkt antropologii na Uniwersytecie w Alabamie, który nie brał udziału w badaniu.

Blair, który specjalizuje się w datowaniu i pozyskiwaniu wczesnych koralików handlowych w obu Amerykach, twierdzi, że niebieskie paciorki prawdopodobnie pochodzą z końca XVI lub początku XVII wieku, a samo znalezienie ich na Alasce jest „naprawdę ciekawą historią”.
– Nawet przy tym późniejszym datowaniu, wczesna XVII-wieczna data dla tych koralików jest wciąż dużo wcześniejsza niż pierwszy udokumentowany kontakt między tubylcami Alaski a Europejczykami – podkreśla.

Za pierwszego współczesnego Europejczyka, który nawiązał kontakt z tubylcami Alaski, uważany jest Vitus Bering, duński odkrywca służący w rosyjskiej marynarce wojennej. Do kontaktu miało dojść w 1741 roku.

Inni naukowcy podważają także sugerowane pochodzenie koralików. – Jest całkiem prawdopodobne, że koraliki pochodzą z Francji, a nie z Wenecji, na podstawie ustaleń dokonanych w zakładzie produkcyjnym koralików w Rouen. Wczesne niebieskie koraliki (IIa40) zawierające liczne bąbelki zostały znalezione w odpadkach zakładu wytwarzającego koraliki w Rouen we Francji, które przypisuje się początkowi XVII wieku. Nie wiem, czy takie koraliki zostały kiedykolwiek odzyskane [z wykopalisk archeologicznych] w Wenecji lub okolicach – mówi Karlis Karklins, niezależny badacz i redaktor Society of Bead Researchers, który nie był zaangażowany w badania.

Naukowcy zgodzili się jednak co do jednego - te koraliki są najstarszym przykładem obecności europejskich produktów na Alasce. – To, w jaki sposób dotarły do odległej Alaski od Europy Zachodniej w drugiej połowie XVI lub na początku XVII wieku, jest samo w sobie zagadką. To naprawdę zachęca do poważnego śledztwa – mówi Karklins.