Kto wynalazł koło? Nowe odkrycie sugeruje, że dotychczas mogliśmy być w błędzie
Nowe badanie wskazuje, że koło po raz pierwszy powstało ok. 6000 lat temu w Karpatach. Naukowcy uważają, że jego twórcami byli lokalni górnicy.
Spis treści:
Wynalezienie koła było jednym z najbardziej przełomowych wydarzeń w historii ludzkości. Innowacja ta zmieniła właściwie wszystko. Sprawiła, że rozwój technologiczny przyspieszył w niespotykanym dotąd tempie. Wiadomo, że doszło do tego najprawdopodobniej ok. 6000 lat temu. Jednak do tej pory trwa dyskusja o tym, kto tak naprawdę wynalazł koło.
Kto wynalazł koło?
Powszechnie uważa się, że twórcami tego wynalazku byli Sumerowie, choć najstarsze fragmenty koła odkryto poza terytorium zamieszkiwanym przez ten lud. Dowody wskazują, że to na terenie Mezopotamii koło było używane już w IV tysiącleciu p.n.e. Dotychczasowe wykopaliska archeologiczne pozwoliły ustalić, że pierwsze koła zostały wytworzone przez garncarzy, którzy wykorzystywali je w swojej codziennej pracy. Znacznie później skonstruowano koło, które służyło do jazdy.
Jednak od kilku lat mówi się o jeszcze jednej hipotezie, która zakłada, gdzie mogło powstać koło. Postawił ją w 2016 roku historyk Richard Bulliet z Uniwersytetu Columbia. Naukowiec twierdził, że około 4000 r. p.n.e. górnicy w Karpatach, którzy wydobywali trudno dostępną miedź, skonstruowali koło. Umożliwiło im to docieranie do złóż i transport rudy. Mieliby w tym celu zaprojektować prymitywne wagoniki.
Górnicy z Europy Wschodniej i Karpat
23 października na łamach czasopisma naukowego „Royal Society Open Science” pojawił się nowy artykuł autorstwa Richarda Bullieta, który przeprowadził badania wraz dwoma inżynierami. Badacze w swojej pracy opisali, jak mógł przebiegać proces rozwoju tego wynalazku. Uczeni chcieli sprawdzić, czy ich model pasowałby do jednej z wielu teorii opisujących powstanie koła.
„Wynalezienie koła jest powszechnie uznawane za przełomowy moment w historii ludzkości. Jednak szczegóły otaczające jego odkrycie są wciąż owiane tajemnicą. Nadal nie ma naukowego konsensusu w kluczowych kwestiach. Takich jak gdzie, jak i przez kogo ta technologia została pierwotnie wynaleziona. W tym badaniu wykorzystujemy najnowocześniejsze techniki z zakresu obliczeniowej mechaniki strukturalnej, aby rzucić światło na tę długotrwałą zagadkę” – czytamy we wstępie do pracy.
W artykule naukowcy podkreślają, że ich analiza dostarcza nowych dowodów, które mają popierać teorię, że koło zostało prawdopodobnie wynalezione przez neolitycznych górników wydobywających rudy miedzi w Karpatach już 6000 lat temu. – Ponadto pokazujemy, w jaki sposób odkrycie koła stało się możliwe dzięki unikatowym cechom środowiska kopalni. Ich wpływ był analogiczny do selektywnej presji środowiskowej napędzającej ewolucję biologiczną – tłumaczą naukowcy.
Trzy główne innowacje
Autorzy tekstu twierdzą, że wynalezieniu właściwego koła towarzyszyło stworzenie trzech dużych innowacyjnych projektów. Na początku górnicy mieli korzystać z okrągłych rolek transportowych, na których wagony z miedzią były toczone. Działało to tak, że rolki z tyłu przenoszone były na przód, aby pojemnik z wydobytymi materiałami, był cały czas w ruchu.
Dziesiątki lat później górnicy mieli skonstruować przypominające koła mechanizmy, które mocowane były na osi transportera. Chodziło o to, aby taki wózek mógł swobodnie przedostać się nad większymi kamieniami bez potrzeby przenoszenia go przez człowieka.
– Jedną z wad takiego zestawu kołowego jest jego zwiększona podatność na uszkodzenia i awarie. Wykorzystując symulacje komputerowe zauważyliśmy, że w zestawie kołowym połączenie koło-oś doświadcza dużych naprężeń, częściowo z powodu obciążeń skrętnych przenoszonych z koła na oś. Te komplikacje prawdopodobnie doprowadziły do wynalezienia wieloelementowego układu koło-oś około 500 lat później – twierdzą autorzy badania.
Naukowcy twierdzą, że wynalezienie koła w Europie Wschodniej było więc drogą przez setki lat pracy i ulepszania kilku podstawowych innowacji. Metodą prób i błędów udało się w końcu wypracować urządzenie, które będzie spełniało wymagane funkcje. Badacze podkreślają jednak, że ich badania nie zamykają dyskusji na temat wynalezienia koła – Myślę, że nadal jest możliwe, iż wiele cywilizacji niezależnie od siebie odkryło koło – powiedział Live Science Kai James, jeden z autorów pracy.
Źródło: Live Science.
Nasz autor
Jakub Rybski
Dziennikarz, miłośnik kina niezależnego, literatury, ramenu, gier wideo i dobrego rocka. Wcześniej związany z telewizją TVN24 i Canal +. Zawodowo nie boi się podejmować żadnego tematu, prywatnie bardzo zainteresowany polityką. Autor bloga na Instagramie "Mini Podróże".