Który okres w dziejach Bliskiego Wschodu był najbardziej brutalny? Naukowcy mają odpowiedź

W tym artykule:

1. Szczyt przemocy na Bliskim Wschodzie w czasach chalkolitu
2. Jakie były przyczyny konfliktów?
3. Epoka brązu i później

Obszar Bliskiego Wschodu był w miejscem, w którym powstały pierwsze znane cywilizacje. To tam doszło do udomowienia zwierząt i niektórych roślin, na przykład zbóż. Znajomość rolnictwa rozprzestrzeniła się stamtąd do Europy. Na Bliskim Wschodzie istniały też wielkie cywilizacje – sumeryjska, asyryjska czy hetycka. Jest to zatem obszar bardzo interesujący dla badaczy przeszłości człowieka.

Szczyt przemocy na Bliskim Wschodzie w czasach chalkolitu

Naukowcy byli świadomi, że na terenie Bliskiego Wschodu od tysiącleci dochodziło do różnego rodzaju konfliktów zbrojnych i agresji. Jednak nikt do tej pory nie zajął się tym zagadnieniu bliżej. Nie było jasne, kiedy dochodziło najczęściej do przemocy.

Zespół naukowców z Niemiec, Hiszpanii i Polski postanowił przyjrzeć się kościom ludzkim z Bliskiego Wschodu. Pochodziły z Turcji, Iraku, Iranu, Syrii, Libanu, Izraela i Jordanii i były datowane na lata 12 000–400 p.n.e. Dzięki takiemu szerokiemu zakresowi chronologicznemu udało się dokonać ciekawych obserwacji.

W sumie przeanalizowano ponad 3500 szkieletów pod kątem urazów czaszek lub ran zadanych bronią. Wyniki opublikowali na łamach czasopisma naukowego „Nature Human Behavior”.

Jakie były przyczyny konfliktów?

Okazało się, że najwięcej urazów miało miejsce około 4500–3300 lat p.n.e., czyli w okresie chalkolitu. Autorzy publikacją sugerują, że przemoc w tym czasie zbiegła się z powstaniem pierwszych scentralizowanych protopaństw. Wówczas sporadyczne utarczki i waśnie poszły w zapomnienie. Nastała epoka konfliktów zbrojnych na dużą skalę.

Chalkolit to epoka, która nastąpiła po neolicie. Jeszcze w neolicie gęstość zaludnienia była niska, mimo że rolnictwo rozprzestrzeniało się na coraz większe tereny. Od około 4400 lat p.n.e. zmieniły się warunki klimatyczne i było bardziej sucho. Być może była to jedna z przyczyn rozwoju pierwszych miast.

Wtedy tworzące się elity zaczęły konkurować o kontrolę nad zasobami. Z kolei miejska ciasnota i rosnące nierówności mogły wywoływać konflikty międzyludzkie – sugerują autorzy artykułu.

Krzyżowcy w Jordanii. Polscy archeolodzy na tropie rezydencji wojowniczych rycerzy

Wśród średniowiecznych ruin na przedmieściach stolicy Jordanii polscy archeolodzy odkryli blok ze znakiem krzyża. Czy krzyżowcy wznieśli tam w XII wieku nieznaną do tej pory historykom rezy...

Epoka brązu i później

Naukowcy stwierdzili, że przemoc była mniej obecna w życiu ludzi na Bliskim Wschodzie we wczesnej i środkowej epoce brązu (3300-1500 lat p.n.e.). To wówczas powstały pierwsze spisane kodeksy prawne i powstała instytucja sądu. Te elementy cywilizacji najbardziej rozwinęły się w latach 2400–1700 p.n.e. W tym okresie cały Bliski Wschód połączył też dalekosiężny handel. Doszło również do profesjonalizacji armii.

Wzrost przemocy nastąpił ponownie w późnej epoce brązu i epoce żelaza, czyli w latach 1500-400 p.n.e. Wówczas nastąpiła trwająca 300 lat susza, która mogła przyczynić się do niepokojów. Miały miejsce masowe ruchy ludnościowe. Do władzy doszło imperium asyryjskie, które prowadziło kampanie wojskowe, przeprowadzało masowe deportacje i przymusowe opodatkowanie.

Zdaniem naukowców nowe badania rzucają nowe światło na historię konfliktów we wczesnych społecznościach. – Zrozumienie różnic w
poziomie przemocy w przeszłości jest nie tylko głównym problemem nauk społecznych, ale także w antropologii, archeologii i historii – zaznaczają naukowcy.

Źródło: Nature Human Behavior

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.