Łuk w Andach pojawił się wcześniej, niż dotychczas sądzono. A zbiegło się to z ważną społeczną zmianą

W tym artykule:

1. Łuk w Ameryce Południowej
2. Groty z dorzecza jeziora Titicaca
3. Nowa technologia przyszła wraz z innymi zmianami

Łuk to jedna z najstarszych broni miotających, która zaczęła się stopniowo upowszechniać 30 tysięcy lat temu. Z ostatnich badań wynika, że być może łuk wymyślono nawet 61 tysięcy lat temu w południowej Afryce, o czym świadczą charakterystyczne groty.

Łuk długo był podstawową bronią, w świecie śródziemnomorskim i Europie używaną od czasów starożytnych do średniowiecza, a w Chinach, Japonii i na stepach Eurazji jeszcze dłużej. Pojawia się w klasycznej mitologii (posługiwał się nim Odyseusz), odgrywa też ważną rolę w Starym Testamencie. Strzała zabiła siódmego króla Izraela, Achaba.

Łuk w Ameryce Południowej

Nie wszędzie jednak łuk był znany i używany aż tak dawno temu. Na przykład w Andach w Ameryce Południowej miał się upowszechnić dopiero przed 3 tysiącami lat.

Nowe badania archeologów z USA pracujących w Peru ukazują to zagadnienie w nowym świetle. Wnioski opublikowali w czasopiśmie naukowym „Quaternary International”.

Groty z dorzecza jeziora Titicaca

Do naszych czasów bardzo rzadko zachowują się zabytki wykonane z surowców organicznych takich jak drewno. Dlatego nie możemy oczekiwać, że archeolodzy odkryją pradziejowe łuki. Jest to sytuacja bardzo rzadka.

T

Skąd w takim razie naukowcy wiedzą, że przed wieloma tysiącami lat ich używano? Otóż zachowały się kamienne groty. W przypadku opisywanych badań w Andach naukowcy wzięli pod lupę ponad 1100 takich przedmiotów. Pochodziły z dorzecza jeziora Titicaca w Peru.

Okazało się, że groty te pochodzą sprzed 5 tysięcy lat. Do tej pory sądzono, że łuków w tym rejonie zaczęto używać 2 tysiące lat później.

Nowa technologia przyszła wraz z innymi zmianami

Zdaniem naukowców nowa broń rozpoczęła swoją karierę w momencie szerszych zmian. To wówczas, około 5 tys. lat temu, sieć wymiany zintensyfikowała się i ludzie coraz częściej zaczęli zamieszkiwać w większych osadach, ale było ich mniej.

– Uważamy, że nasza praca jest przełomowa, ponieważ daje nam szansę zobaczyć, jak społeczeństwo zmieniało się w Andach w czasach starożytnych (…) Jest to jeden z pierwszych przypadków, w których archeolodzy andyjscy zbadali złożoność społeczną poprzez analizę ilościową narzędzi kamiennych – powiedział Luis Flores-Blanco, doktorant antropologii i jeden z autorów badań.

Naukowcy stwierdzili, że rosnąca złożoność społeczna w regionie jest zwykle badana poprzez analizę monumentalnej architektury i ceramiki, a nie takich niepozornych przedmiotów jak groty, które są z reguły wiązane ze społecznościami zbieracko-łowieckimi.

Centralna Kolej Transandyjska – dzieło polskiego inżyniera, którym zachwyca się cały świat

Centralna Kolej Transandyjska łączy Callao, czyli największy i najważniejszy port w Peru z miejscowością Huancayo w środkowej części kraju. Jak to się stało, że za jej powstanie odpowie...

Jak wyglądały badania? Naukowcy określili wiek każdego z grotów. Niektóre nie musiały wcale być grotami strzał, ale jakiejś broni drzewcowej. Zmierzyli ich rozmiary: długość, szerokość, grubość i wagę.

Badacze zauważyli, że starsze pociski – od wczesnego do późnego okresu archaicznego – były większe. Znaczący spadek wielkości nastąpił w końcowym okresie archaicznym, czyli około 5000 lat temu.

Zespół postawił hipotezę, że ta zmiana rozmiaru wskazuje na zmianę używanej broni. Większe groty były częścią włóczni, a mniejsze, czyli późniejsze – strzał wchodzącego przebojem łuku. Ta nowoczesna broń umożliwiała bardziej skuteczne polowania. Myśliwy mógł być zdecydowanie dalej od zdobyczy. Poza tym nie musiał używać tak dużej siły jak w przypadku włóczni.

Źródło: Quaternary International

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.