Petra nadal potrafi zaskoczyć. W piasku znajdował się zasypany wielki obiekt

W tym artykule:

1. Kim byli Nabatejczycy?
2. Odkrycie Petry
3. Budowa najważniejszego miasta Nabatejczyków
4. Kto zamieszkiwał miasto wykute w skale?
5. Petra: zdjęcia satelitarne wyjawiły sekret
6. Dlaczego Petra upadła?
7. Petra, Jordania: ciekawostki

Petra to starożytne miasto położone na południu Jordanii. Jego pozostałości są jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych w kraju. Stolica królestwa Nabatejczyków jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i słynie z imponującej architektury wykutej w skale – bezpośrednio w klifach z czerwonego piaskowca. Petra została założona w IV wieku p.n.e przez Nabatejczyków. To arabskie plemię, które wzbogaciło się dzięki szlakom handlowym, zwłaszcza łączącym Arabię ​​i Syrię.

Kim byli Nabatejczycy?

Spekulowano, że Nabatejczycy mogli pochodzić z terenów Jemenu, ale ich język, pismo i nazwy bóstw mają niewiele wspólnego z kulturami tego regionu. Wskazywano także na Hidżaz, północną część Półwyspu Arabskiego, lub Transjordanię. W źródłach asyryjskich pojawiają się dwa tajemnicze ludy pustynne Nabatu i Nabaiti, których nazwy przypominają późniejszych Nabatejczyków. Czy to rzeczywiście oni? Pewności nie ma, można tylko przypuszczać. Wiadomo za to, jak wyglądali. Niedawne badania odtworzyły wygląd Nabatejki żyjącej 2 tysiące lat temu.

Petra nie została nigdy zdobyta zbrojnie, mimo prób Seleukidów, Hasmoneuszy, Rzymian (w czasach podbojów Pompejusza) czy Heroda Wielkiego i Kleopatry. Miasto było świetnie usytuowane w skalnej kotlinie masywu Dżabal asz-Szara, do której prowadził tylko jeden wąski wąwóz (wieki potem pokonał go Burckhardt).

Odkrycie Petry

Odkrywcą Petry był Szwajcar Johann Ludwig Burckhardt (1784–1817). Nauczył się języka arabskiego i przedstawiając się jako szejk Ibrahim ibn Abdallah, zdołał zwiedzić szmat muzułmańskiego świata. W tym święte miasta islamu Mekkę i Medynę niedostępne dla podróżników z Zachodu.

Pod koniec sierpnia 1812 roku Burckhardt, przebywając na terenie dzisiejszej Jordanii, postanowił sprawdzić opowieści o istnieniu pradawnego miasta – rzekomo ukrytego w skalnej dolinie w pobliżu legendarnego grobu Aarona na górze Hor. Gdy pokonał kręty wąski wąwóz As-Sik, jego oczom rzeczywiście ukazało się miasto, całe wykute w czerwonawym piaskowcu. Jako pierwszy nowożytny Europejczyk zobaczył ruiny stolicy Nabatejczyków, którą Grecy nazywali Petra („skała”), a sami mieszkańcy Rakmu („wielobarwna”, gdyż kolor skał zmienia się w zależności od pory dnia od czerwonego przez pomarańczowy po żółty). Jej twórcy porzucili tradycyjne dla nich koczownicze życie i korzystając z załamania się dotychczasowych potęg politycznych, stworzyli w II w. p.n.e. własne królestwo kontrolujące karawanowy szlak handlowy łączący Palestynę i Syrię z południową Arabią.

Budowa najważniejszego miasta Nabatejczyków

Przez wieki Petra była najważniejszym miastem Nabatejczyków. Ludzie w jej okolicach osiedlali się co najmniej od neolitu. Przed Nabatejczykami żyli tam zapewne Edomici, zamieszkując skalne jaskinie (i nazywając to miejsce Sela, czyli „skała”). Kiedy zjawili się Nabatejczycy, pierwotnie zamieszkali w namiotach z koźlej skóry i w jaskiniach zaadaptowanych na mieszkania. Zapewne od III w. p.n.e. zaczęli wznosić pierwsze murowane budowle. W I w. p.n.e. przystąpili do budowy regularnego miasta.

Petra budzi podziw mnóstwem świątyń i grobowców wykutych w skale. Miała też spory teatr, który mógł pomieścić nawet do 10 tys. osób. Świadczy to nie tyle o zamiłowaniu mieszkańców do kultury helleńskiej, ile o chęci dorównania pod względem luksusu znanym metropoliom świata grecko-rzymskiego. Po prostu – teatrem wypadało się pochwalić, pretendując do pewnego statusu.

Kto zamieszkiwał miasto wykute w skale?

Podziwiając imponujące budowle, rodzi się jednak pytanie: czy ktoś tu w ogóle mieszkał? Świątynie i mauzolea – a to takie budowle zostały głównie wykute – z definicji nie nadają się do zamieszkania. Zwykli ludzie pewnie żyli w małych domach, może także w namiotach, lub przybywali do Petry sporadycznie, z okazji świąt i w interesach.

W większych murowanych budynkach na terenie Petry żyli zapewne rządzący krajem. Władzę sprawował król. Strabon (żyjący na przełomie er) podaje, że decyzje podejmował po konsultacji ze swoimi ludźmi podczas uczt. Archeolog Bliskiego Wschodu, Warwick Ball, wnioskuje z tego opisu, że struktura społeczeństwa nabatejskiego zachowała plemienny charakter: król rządził jak szejk ze swoją starszyzną i w razie wojny zwoływał poddanych pod broń. Poza tym w miastach musiały też stacjonować jakieś garnizony. Nie wiemy natomiast, czy w ogóle istniała zorganizowana warstwa urzędnicza. Za to w większych osiedlach powinny rozwinąć się jakieś formy samorządu. I na pewno w okresie największej ekspansji w zajętych przez Nabatejczyków miastach (np. w Damaszku) rezydował przedstawiciel króla.

Petra: zdjęcia satelitarne wyjawiły sekret

Jedna z najbardziej znanych budowli Petry – mauzoleum skalne zwane dziś Al-Chazna („skarbiec”) – zawdzięcza swoją sławę popkulturze. To w niej Harrison Ford jako Indiana Jones odnalazł Świętego Graala, co przyciąga obecnie w to miejsce tłumy turystów. Z kolei lokalna tradycja arabska mówi, że to tu Mojżesz wyprowadził wodę ze skały.

Mimo intensywnego ruchu turystycznego i postępu badań archeologicznych, Petra nadal potrafi nas nieźle zaskoczyć. Kilka lat temu naukowcy poinformowali, że dzięki zdjęciom satelitarnym oraz fotografiom zrobionym za pomocą dronów ok. 800 m od centrum miasta wykryto zasypany w piasku wielki obiekt.

Prostokątną platformę z monumentalnymi schodami ma długość basenu olimpijskiego i dwa razy większą szerokość. Jakim celom służyła? Tego jeszcze nie wiadomo. Zaskakujące jednak, że choć po tym miejscu chodziło i jeździło setki ludzi, tak potężna struktura do tej pory umknęła ich uwadze.

Pustynia Namib: jak powstają tajemnicze puste kręgi między trawami? Naukowcy już wiedzą

Pustynia Namib jest znana między innymi z tego, że wśród traw regularnie występują tam jałowe plamy. Dlaczego nic w nich nie rośnie? Badanie odrzuciło jedną ze znanych teorii.

Dlaczego Petra upadła?

Starożytna Petra – choć utraciła status lokalnej stolicy na rzecz Bosry – nadal przeżywała okres prosperity aż do początków III w. Rzeczywisty kryzys nadszedł wraz ze wzrastającą rolą syryjskiej Palmyry (niedawno mocno zrujnowanej przez Państwo Islamskie), która przejęła kontrolę nad szlakami handlowymi. Do tego trzęsienia ziemi zaczęły niszczyć system zaopatrzenia miasta w wodę, niezbędny w warunkach pustynnych, a niemożliwy do pełnej naprawy w sytuacji stałego zmniejszania się populacji. Do roku 700 w Petrze i okolicach zostało zaledwie kilku mieszkańców.

Petra, Jordania: ciekawostki

• Miasto jest jednym z Nowych Siedmiu Cudów Świata.
• Najważniejsze zachowane budowle w Petrze to: skarbiec, monastyr, Górne Miejsce Ofiarne i kompleks Wielkiej Świątyni.
• Szacuje się, że Petra liczyła do 30 000 mieszkańców w okresie największego rozkwitu pod koniec pierwszego wieku naszej ery.
• Ruiny Petry pojawiły się w wielu filmach, między innymi w: „Mumia powraca” i „Transformers: Zemsta upadłych”.
• Petra jest otwarta dla turystów przez cały rok.

Nasz ekspert

Mateusz Łysiak

Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.