Mezozoik - od triasu do kredy. Poznaj ciekawostki na temat ery mezozoicznej

W tym artykule:

1. Czym się charakteryzuje era mezozoiczna?
2. Gady mezozoiczne
3. Mezozoik w Polsce
4. Ciekawostki ery mezozoicznej

Era mezozoiczna trwała od około 251,9 do 66 milionów lat temu. Łącznie 186 milionów lat, czyli aż o 1/3 krócej iż poprzedzająca ją era paleozoiczna. Nazwa mezozoik wywodzi się od greckich słów „mezos” – środkowy oraz „zoon” – istota żywa, zwierzę.

Zarówno początek, jak i koniec ery mezozoicznej wyznaczają wymierania gatunków. Mezozoik rozpoczął się od wielkiego wymierania permskiego, podczas którego z powierzchni ziemi zniknęło aż 90 proc. gatunków morskich, 60 proc. gadów i płazów oraz 30 proc, owadów. Wymarły też drzewiaste widłaki, skrzypy oraz paprocie. Niesamowita skala tego wydarzenia sprawia, że nazywane jest ono czasem „matką wymierań”. Koniec ery mezozoicznej to natomiast tzw. wymieranie kredowe, podczas którego wyginęło ¾ roślin i zwierząt, w tym m.in. dinozaury.

Czym się charakteryzuje era mezozoiczna?

Era mezozoiczna dzieli się na trzy okresy. Najstarszy okres mezozoiku to trias trwający od 251,9 do 201,3 milionów lat temu. Po nim nastąpiła jura, która zakończyła się 145 milionów lat temu, a ostatnim okresem mezozoiku była kreda trwająca do 66 milionów lat temu.

Jednym z najważniejszych procesów, jakie miały miejsce w mezozoiku, był rozpad jednego wielkiego superkontynentu nazywanego Pangei, na mniejsze obszary lądowe. Pod koniec kredy istniały już dzisiejsze kontynenty, z tym, że Australia i Antarktyda wciąż były ze sobą połączone. Zaczęły się też formować oceany – Indyjski i Atlantycki.

Klimat w mezozoiku był dość ciepły. W morzach rozwijały się koralowce. Nie istniały lądolody, a większą część obecnych kontynentów pokrywały morza. Poziom oceanów był znacznie wyższy od dzisiejszego. Mezozoik to również czas, kiedy ruchy górotwórcze były stosunkowo słabo nasilone. W jurze miały miejsce słabe fałdowania wczesnoalpejskie.

W świecie roślin przez większa część mezozoiku przeważały rośliny nagozalążkowe, które zastąpiły bogatą florę paprotnikową paleozoiku. Jednak pod koniec kredy zaczęły one być stopniowo wypierane przez rośliny okrytozalążkowe.

Neogen - jeden z okresów ery kenozoicznej. Sprawdź, ile wiesz o tym wyjątkowym okresie

Neogen – środkowy okres ery kenozoicznej, to czas, kiedy nasza planeta przeszła wiele zmian, zarówno geologicznych, jak i związanych ze światem roślin i zwierząt. Neogen jest szczególnie ...

Gady mezozoiczne

Choć już w triasie pojawiły się pierwsze, prymitywne ssaki, era mezozoiku to czas, który kojarzy się głównie z dominacją wielkich gadów. Opanowały one wszystkie środowiska. Rozwijały się nie tylko olbrzymie gady lądowe, ale także gady morskie i latające. Pojawiły się też pierwsze prymitywne ptaki, które wyewoluowały od dinozaurów zaliczanych do teropodów.

W triasie pojawiły się dinozaury, które na początku jury stały się dominującą grupą kręgowców lądowych. Były bardzo zróżnicowane – można wśród nich było znaleźć zarówno roślinożerne, jak i mięsożerne gatunki. Początkowo były dwunożne, ale z czasem pojawiły się też grupy czworonożnych. Niektóre miały rogi, kryzy, pancerze czy kolce. Wszystkie grupy składały jaja. Ślady dinozaurów zachowały się na wszystkich kontynentach.

Z osiemnastu rzędów gadów, które żyły w mezozoiku, do dziś przetrwały jedynie cztery – żółwie, krokodyle, hatterie i gady łuskonośne. Cała reszta wyginęła podczas wymierania kredowego. Najstarszymi gadami są żółwie, które wyewoluowały od kotylozaurów. Na końcu jury pojawiły się gady łuskonośne, do których zaliczamy żyjące dziś jaszczurki i węże.

Mezozoik w Polsce

Przez większą część ery mezozoicznej sporą część terenów Polski pokrywały ciepłe morza. Okresowo się one spłycały lub wycofywały. Żyły w nich małże, liliowce, amonity i inne organizmy, których szkielety opadały na dno, tworząc skały osadowe – dolomity, wapienie, margle i kredę.

Mezozoiczne skały na powierzchni można dziś zobaczyć w Sudetach, Karpatach, na obrzeżach Gór Świętokrzyskich, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz na Śląsku Opolskim. Gromadzące się w kredowym morzu piaskowce przyczyniły się do powstania Gór Stołowych.

Mezozoik w Polsce był czasem ważnych, geologicznych przeobrażeń. W okresie kredy doszło do znacznego wypiętrzenia Tatr. W dolomitach z okresu triasu pojawiły się bogate złoża cynku i ołowiu, natomiast w skałach jurajskich niewielkie ilości rud żelaza. W mezozoiku powstały też złoża węgla brunatnego w rejonie zawierciańskim.

Gdzie leży biblijne miasto, w którym Jezus rozmnożył chleb?

Betsaida to jedno z najczęściej opisywanych biblijnych miast. Archeolodzy od lat spierają się w kwestii jego położenia.

Ciekawostki ery mezozoicznej

• Przyczyną masowego wymierania gatunków pod koniec ery mezozoicznej był upadek planetoidy w okolicy półwyspu Jukatan, gdzie odnaleziono ogromny krater Chicxulub pogrążony w ziemi. Zderzenie to wzbiło w powietrze chmury pyłu a także aerozole siarkowe. Zanim całkowicie się rozproszyły musiało minąć przynajmniej 10 lat. Przez ten czas zmniejszona była ilość światła docierającego do ziemi, co skutkowało wymieraniem roślin i fitoplanktonu, a następnie pociągnęło za sobą zagładę organizmów roślinożernych i na końcu łańcucha pokarmowego także mięsożernych.
• Jeszcze pod koniec XX wieku uważano, że wszystkie grupy dinozaurów wymarły. Jednak nowsze badania wykazały, że ptaki nazywane dziś avian dinosaurs, są współczesnymi przodkami dinozaurów i stanowią jedyną linię, która przetrwała wymieranie kredowe.
• W przeciwieństwie do dzisiejszych ptaków ich mezozoiczni przodkowie byli zazwyczaj sporych rozmiarów. Ale błędne jest też założenie, że wszystkie nieptasie dinozaury były gigantyczne. Ich wielkości były bardzo zróżnicowane, a niektóre nie przekraczały nawet 50 cm długości. Powszechne przekonanie o wielkich rozmiarach wszystkich dinozaurów, wynika zapewne stąd, że łatwiej odnaleźć ślady dużych osobników.
• Erze mezozoicznej zawdzięczamy powstanie kredy piszącej, która jest dość czystym wapieniem, złożonym z drobniutkich, kalcytowych szkieletów glonów, skorupek otwornic i bardzo drobnego kalcytu. Od nazwy tej skały pochodzi cała nazwa jednego z okresów mezozoiku. Wprowadził ją belgijski geolog Jean-Baptiste-Julien d’Omalius d’Halloy.