Dachy i ulice stolicy. Mało znane zdjęcia przedwojennej Warszawy
Unikatowe fotografie Zdzisława Marcinkowskiego ukazują Warszawę u progu niepodległości i pierwszych lat wolności. Wielu z tych miejsc już nie ma. Inne w niewielkim stopniu przypominają nasze wyobrażenie o ówczesnej stolicy Polski.
„Ilekroć znajduję się na Krakowskim Przedmieściu, a zwłaszcza na wąskiej i spadzistej ulicy Bednarskiej, biegnącej od pomnika Mickiewicza w dół ku Wiśle, tylekroć przychodzi mi na myśl postać człowieka, który tą ulicą chodził „na połów Warszawy", który wędrował nią przez długie lata, szukając światłocieni rodzinnego miasta". Tak zapamiętał Zdzisława Marcinkowskiego Włodzimierz Wnuk, autor artykułu o tym przedwojennym fotografie, a zarazem kronikarzu starej Warszawy, którego osobiście poznał w latach okupacji.
Dorobek fotograficzny Zdzisława Marcinkowskiego (1881–1945) jest cennym dokumentem minionej już Warszawy. To niewątpliwie nieco subiektywne i bezkrytyczne spojrzenie na miasto jego dzieciństwa i młodości – miasto bez wad, w którym pozostawił swoją duszę.
Poniżej prezentujemy 13 unikatowych zdjęć z Warszawy u progu niepodległości i pierwszych lat wolności. Fotografie pochodzą z albumu Archiwum Państwowego w Warszawie pt. „Niepodległa Warszawa w obiektywie Zdzisława Marcinkowskiego".
1 z 13
Rynek Starego Miasta
Kramy na rynku staromiejskim oraz kamienice od strony północnej.
2 z 13
Dworzec kolejowy
Dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Alei Jerozolimskiej, róg Marszałkowskiej (1908–1915).
3 z 13
Plac Zamkowy
Przed II wojną światową Plac Zamkowy był świadkiem wielu ważnych wydarzeń. 15 listopada 1920 roku wręczono tu Józefowi Piłsudskiemu buławę marszałkowską. Podczas przewrotu majowego w 1926 roku doszło tu z kolei do starcia zwolenników rządu z zamachowcami.
4 z 13
Krakowskie Przedmieście
Witryny sklepowe w kamienicach o numerach 61, 63, 65. Miasto znajdowało się wówczas pod rosyjskim zaborem. Choć Rosjanie stanowili zaledwie 7% mieszkańców miasta, na ulicach można było zobaczyć wiele szyldów w języku rosyjskim (1911–1915).
5 z 13
Stare Miasto
Mieszkańcy Starego Miasta na ulicy Celnej (1910–1915). Przed wojną i w okresie międzywojnia Stare Miasto było mało znaczącą częścią stolicy z przeludnionymi, chylącymi się ku upadkowi kamienicami zamieszkanymi przez ubogą ludność.
6 z 13
Ulica Nalewki
Warszawski dzień na Nalewkach. Ulica Nalewki była przed wojną główną ulicą północnej dzielnicy miasta zamieszkiwanej głównie przez ludność żydowską (1926–1930).
7 z 13
Nowe Miasto
Przechodnie na tle sklepów przy ulicy Freta. Na pierwszym planie sklepy w kamienicy Pod Okiem Opatrzności (nr 32). 1912–1916.
8 z 13
Ulica Świętojańska
Główna ulica Starego Miasta z fragmentami elewacji katedry św. Jana po stronie prawej, fasadami kamienic po lewej stronie ulicy oraz widoczną w głębi kamienicą narożną przy Zapiecku (1915–1918).
9 z 13
Podwale
Kamienica narożna na Podwalu (1912–1915).
10 z 13
Warszawa nieznana
Międzynarodowy wyścig kolarski na Dynasach (1912). Nieistniejąca już w dzisiejszym kształcie ulica Dynasy zawdzięcza nazwę księciu Karlowi de Nassau-Siegen. W 1892 roku wzniesiono tu siedzibę Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów według projektu Stefana Szyllera, a obok poniżej skarpy tor kolarski.
11 z 13
Plac Trzech Krzyży
Kościół Św. Aleksandra przed 1915 rokiem.
12 z 13
Ogród Saski
Na wprost kolumnada pałacu Saskiego, w głębi sobór św. Aleksandra Newskiego na Placu Saskim (1912–1914). Sobór rozebrano w 1921 roku jako symbol dawnego okupanta – zaledwie 15 lat po ukończeniu budowy.
13 z 13
Pogrzeb Bolesława Prusa
Uroczystości pogrzebowe Bolesława Prusa (22 maja 1912 roku). Tłum przeszedł z Placu Trzech Krzyży na warszawskie Powązki. Podobno tego dnia zanotowano rekordowo niską liczbę przestępstw w Warszawie.