Najstarsza kostka do gry odkryta w Polsce. Do zabawy używali jej Celtowie

W tym artykule:

1. Najstarsza kostka do gry w Polsce. To wytwór Celtów
2. Fibula. Inne cenne odkrycie w Samborowicach
3. Kim byli Celtowie?

Celtowie zamieszkiwali tereny obecnej Polski od ok. 400 do ok. 120 r. p.n.e. Zasiedlali jednak tylko południe naszego kraju w kilku obszarach:

• w pobliżu Wrocławia na Dolnym Śląsku,
• pod Krakowem w Małopolsce,
• na Podkarpaciu,
• na płaskowyżu głubczyckim.

To właśnie na tym ostatnim obszarze, w Samborowicach, archeolodzy natknęli się na najstarszą na polskich ziemiach kostkę do gry. Pierwszy poinformował o tym serwis Nauka w Polsce.

Archeolodzy prowadzą wykopaliska w Samborowicach od wielu lat. Kierują nimi Jacek Soida z Działu Archeologii Muzeum Śląskiego oraz dr Przemysław Dulęba z Uniwersytetu Wrocławskiego.

Najstarsza kostka do gry w Polsce. To wytwór Celtów

– Kostka wykonana została z kości lub poroża, będziemy się starali to doprecyzować. Została znaleziona we wnętrzu półziemianki – przekazał „National Geographic Polska” Jacek Soida. Wykonano ją w pierwszej połowie II wieku p.n.e. Oznacza to – jak uważa Soida – że jest to najstarsza kostka do gry odkryta do tej pory na terenie Polski. Podobne kostki do gry znane głównie z Dolnej Austrii, Czech i Moraw. Dotychczas najstarsze znane kostki z obszaru Polski pochodziły z II wieku n.e.

– Z centralnej osady w Nowej Cerekwi [znany – przyp. red.] jest podobny przedmiot, ale wykonany z brązu i jest to znalezisko luźne, z powierzchni. W przypadku Samborowic mamy więc pewność co do datowania – dodał dr Dulęba. W Nowej Cerekwi na Opolszczyźnie odkryto największą celtycką osadę na terenie Polski.

Kostka z Samborowic nie nosi widocznych śladów użytkowania. – Jest bardzo dobrze wygładzona, stąd trudności w określeniu materiału – podkreślił Soida. Surowcem jest kość albo poroże. Kostka jest prostopadłościenna, jednak nie wszystkie jej boki są równe. Nie jest to zatem typowa, sześcienna kostka znana z popularnych obecnie gier. Na dłuższych bokach kostki z Samborowic oznaczono oczkami wartości 5 i 6.

Nie jest jasne, do jakiej gry mogła być używana. Soida przypuszcza, że być może do zwykłej gry w kości. Nie można jednak wykluczyć gry planszowej, czyli planszówki. Jeśli wykorzystywano planszę, to wykonana była z materiałów organicznych. Te zachowują się do naszych czasów bardzo rzadko i szybko ulegają rozkładowi.

Archeolog dodał, że w innym miejscu, gdzie bada osadę celtycką, natknął się na żetony, zapewne do gry. To uprawomocnia twierdzenie, że kostki mogły być używane w czasie zabawy z ich udziałem.

Fibula. Inne cenne odkrycie w Samborowicach

W tym roku wśród odkryć uwagę archeologów przykuła też dobrze zachowana żelazna fibula, czyli ozdobna zapinka służąca do spinania szat. Takie przedmioty z reguły odkrywane są na cmentarzyskach. Przetrwała do naszych czasów, bo w pradziejach wpadła do ognia. Wówczas wytworzyła się warstwa zgorzeliny, która zabezpieczyła przedmiot przed szkodliwą korozją.

Badania w Samborowicach są częścią dużego projektu badawczego. Jego celem jest prześledzenie starożytnych, długodystansowych szlaków handlowych. Według dr Dulęby szlak bursztynowy, wiodący znad Bałtyku aż do Italii w okresie rzymskim w pierwszych wiekach naszej ery nie był niczym nowym. Miał być on w pewnej części „przejęty” po ludności celtyckiej.

Archeolodzy odnaleźli celtycki skarb sprzed 2000 lat

Niemieccy archeolodzy odnaleźli celtycki skarb liczący 41 złotych monet. Eksperci zauważają, że ich wartość w tamtych czasach była ogromna.

W poprzednich latach w Samborowicach archeolodzy odkryli między innymi świetnie zachowany piec garncarski, którego ponad 2 tys. lat temu używali Celtowie. Wewnątrz była kilkaset fragmentów naczyń ceramicznych. Warta odnotowana jest technologia ich wykonywania. Celtowie byli pierwszym ludem, który na obecnych ziemiach Polski stosował koło garncarskie. Wraz z ich wywędrowaniem z naszych regionów ta innowacja została zapomniana.

Kim byli Celtowie?

Celtowie byli zaawansowanymi metalurgami, na przykład tworzyli kolczugi. Najstarsze monety wykonane ze złota i srebra z terenu Polski również wykonał ten lud.

Kolebką Celtów jest kontynentalna Europa. Lud ten rozprzestrzenił się po całej Europie w poł. I tysiąclecia p.n.e. znad Renu, Menu i Górnego Dunaju. W początkach IV wieku p.n.e. Celtowie prowadzili walki z Cesarstwem Rzymskim, a w III wieku p.n.e. atakowali nawet Grecję i dotarli aż do Azji Mniejszej. Ich potomkami są m.in. Szkoci, Walijczycy i Irlandczycy.

Źródło: Nauka w Polsce.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.