Najstarsze narzędzia praludzi w Europie pochodzą z Ukrainy. Mają 1,4 mln lat

W tym artykule:

1. Korołewo – bogate stanowisko archeologiczne z epoki kamienia
2. Datowanie zabytków rzuca nowe światło na przybycie homininów
3. Kiedy przodkowie człowieka współczesnego przybyli do Europy?

Ślady po pierwszych homininach w Europie, czyli naszych bezpośrednich przodkach, nikną w mroku pradziejów. Są odnajdywane bardzo rzadko. A naukowcy mają wielkie problemy z precyzyjnym określeniem ich wieku.

Międzynarodowy zespół naukowców opublikował właśnie w prestiżowym periodyku naukowym „Nature” wyniki analiz dotyczących wieku narzędzi kamiennych odkrytych w zachodniej Ukrainie. Śmiało można napisać, że są archeologiczną sensacją.

Korołewo – bogate stanowisko archeologiczne z epoki kamienia

Badacze z Instytutu Archeologii Ukraińskiej Akademii Nauki odkryli pierwsze zabytki w Korołewie w obwodzie zakarpackim już w 1974 roku. Wieloletnie badania ujawniły, że człowiek współczesny i jego przodkowie zasiedlali to miejsce przez setki tysięcy lat aż do czasów neolitu, czyli nadejścia rolnictwa i uprawy roli. Świadectwem tego jest ponad 100 tysięcy odkrytych artefaktów w warstwach mających wiele metrów. Korołewo jest jednym z najbardziej wysuniętych na północ stanowisk ze wczesnego paleolitu.

Do tej pory najstarsze narzędzia odkryte na stanowisku datowano na około 950 tysięcy lat. Niektórzy badacze kwestionowali jednak tak odległą ich metrykę. Inna grupa zabytków miała mieć około 550 tysięcy lat. Niestety, do tej pory w Korołewie nie udało się znaleźć szczątków homininów, więc nie da się jednoznacznie przypisać wytworów do konkretnego gatunku człowieka.

Datowanie zabytków rzuca nowe światło na przybycie homininów

Tym razem naukowcy postanowili zastosować nowatorską metodę pomiaru ziemskich izotopów kosmogenicznych do analizy wieku narzędzi. Jest ona stosowana z powodzeniem w naukach o ziemi, na przykład przy określaniu wieku glin lodowcowych. Z jej pomocą określono wiek nie samych narzędzi, ale warstw, z których je pozyskano. Badacze uzyskali wynik: około 1,4 mln lat.

Wczesne homininy pojawiły się na tym obszarze najprawdopodobniej w momentach, gdy klimat był cieplejszy. Czyli w interglacjałach gdy lodowiec wycofywał się na północ.

Tak wczesne datowanie zabytków ma, zdaniem autorów publikacji, dowodzić, że Europa została skolonizowana ze wschodu na zachód. Taka hipoteza była do tej pory niepotwierdzona. Co jeszcze ją potwierdza? Obecność praludzi w Europie udowodniono około 1,2–1,2 mln lat temu. A z Kaukazu znane są stanowiska sprzed 1,85–1,78 miliona lat.

Korołewo miało być w połowie drogi, a jego datowanie wpisuje się w taką wizję. Znaleziska te nie świadczą jednak o tym, że współcześni Europejczycy są ich bezpośrednimi potomkami. Człowiek współczesny przybył z Afryki na nasz kontynent dopiero kilkadziesiąt tysięcy lat temu.

Kiedy przodkowie człowieka współczesnego przybyli do Europy?

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Uważa się, że homininy przybyły do Eurazji między dwoma milionami a milionem lat temu. Dokładne datowanie jest wyzwaniem ze względu na niewielką liczbę stanowisk archeologicznych z tego okresu. Do najstarszych stanowisk należy między innymi Sima del Elefante w Hiszpanii.

W sprawie najwcześniejszych praludzi w Starym Świecie swoje słowo powiedział też polski badacz. W 2017 roku dr Gerard Gierliński ogłosił, że odkrył najstarsze znane odciski stóp istot będących krewnymi lub przodkami człowieka. Zachowały się na Krecie. Są to dwa szlaki śladów dwóch osobników, mniejszego i większego, które szły wyprostowane. Mają prawie 6 mln lat.

Ciekawe są okoliczności znaleziska – badacz był na urlopie. Najstarsze tropy praludzi pochodziły do tamtej pory ze stanowiska Laetoli w Tanzanii. Tam w skamieniałym popiele wulkanicznym odkryto odciski należące do gatunku Australopithecus afarensis sprzed 3,6 mln lat.

Odkrycie Polaka na Krecie nie jest zupełnym zaskoczeniem. Wcześniej naukowcy odkryli ślady bytności Graecopithecusa na terenie Grecji i Bułgarii sprzed 7,2 mln lat. Należy jednak pamiętać, że ślady sprzed 6–7 mln lat w Europie należały do przedstawicieli innych gatunków wczesnych praludzi (człowiekowatych), a nie tych z rodzaju Homo (człowiek).

Najstarsze narzędzia z Korołewa wykonać miał – w opinii naukowców – Homo erectus. Z kolei Homo sapiens sapiens (człowiek współczesny) przybył z Afryki do Europy dopiero kilkadziesiąt tysięcy lat temu.

Źródło: Nature.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.