Najstarszy mit świata był znany na obu półkulach. Może mieć 100 tys. lat

W tym artykule:

1. Kim były Plejady?
2. Co łączy wszystkie mity o Plejadach?
3. Jak stary jest mit o Plejadach?

Legenda o siedmiu siostrach to jeden z najczęściej wykorzystywanych motywów w kulturze. Do legendy nawiązuje również nazwa najbardziej znanej gromady otwartej gwiazd na niebie. Znajdujące się w Gwiazdozbiorze Byka Plejady można z Ziemi obserwować gołym okiem. Szukając Plejad na niebie, wypatrujcie Gwiazdozbioru Oriona. Jest doskonałym punktem odniesienia do szukania Plejad.

Kim były Plejady?

Według mitologii greckiej, Plejady były córkami tytana Atlasa i nimfy morskiej Plejone. Siedem sióstr zostało przemienionych w gwiazdy. Zachowało się kilka różnych wersji mitu mówiącego o tym, jak doszło do tego niezwykłego zdarzenia. Jedna z wersji mówi, że siedem Plejad zostało przemienionych w gwiazdy z żalu po śmierci brata, który został ukąszony przez węża. Inna z kolei podaje, że Zeus przemienił siedem sióstr w gwiazdy, aby ochronić je przed myśliwym Orionem, który pragnął uprowadzić Plejady.

Siedem Plejad jest znanych pod imionami:

• Alkione,
• Elektra,
• Kelajno,
• Maja,
• Merope,
• Sterope,
• Tajgete.

Inną wersję mitu można znaleźć wśród opowieści przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie przez rdzenne ludy Australii. W mitologii Aborygenów znana jest historia o siedmiu siostrach, które uciekały przed mężczyznami, którzy chcieli je uprowadzić i wykorzystać.

Co łączy wszystkie mity o Plejadach?

Obie opowieści zawierają wątek zaginionej siostry. W mitologii greckiej jedna z sióstr zakochała się w śmiertelniku, dzięki czemu udało jej się ukryć na Ziemi, zanim Zeus przemienił ją w gwiazdę. W przypowieści Aborygenów siódma siostra zostaje porwana lub zabita. Tylko w niektórych wersjach legendy udaje jej się ukryć.

Historie o siedmiu siostrach można znaleźć również w kulturach europejskich, afrykańskich, azjatyckich, indonezyjskich i rdzennej Ameryce. To wspólne dziedzictwo od lat intryguje historyków i antropologów. Jedna z hipotez mówi, że to starożytni Europejczycy przenieśli grecki mit do Australii, gdzie został on zaadaptowany przez Aborygenów. Taka wersja zdarzeń jest jednak prawie niemożliwa do udowodnienia. Kontakt między rdzennymi ludami Australii a resztą świata przez prawie 50 tys. lat można uznać za znikomy.

Niesławny biblijny zdrajca. Kim był Judasz Iskariota?

Kim był Judasz Iskariota? Co się z nim stało po zdradzeniu Jezusa Chrystusa? Historycy nie potrafią przedstawić wielu konkretnych faktów dotyczących życia tego apostoła. Zebraliśmy wszyst...

Jak stary jest mit o Plejadach?

W 2021 roku dr Barnaby Norris i prof. Ray Norris, dwaj uczeni z University of Sydney, przedstawili nową teorię wyjaśniającą wspólne źródło mitu. Zdaniem australijskich naukowców mit o Plejadach pochodzi sprzed co najmniej 100 tys. lat, a więc jeszcze z czasów przed wielką migracją człowieka z Afryki.

Astrofizycy opierają swoją hipotezę na badaniu ruchu gwiazd. Jak wspomniano na początku artykułu, mitologiczne siedem sióstr odnosi się bowiem do Plejad – gromady gwiazd znajdującej się w gwiazdozbiorze Byka, którą można zobaczyć nieuzbrojonym okiem. Ponieważ w starożytnych mitach mowa jest o siedmiu siostrach, a gołym okiem można zobaczyć tylko sześć Plejad, naukowcy uznali, że „zaginiona siostra" odpowiada gwieździe, która w jakimś momencie historii musiała zniknąć z nieba.

Naukowcy postanowili zbadać ruch gwiazd wstecz, aby odnaleźć brakującą Plejadę, opierając się na przypuszczeniach. Stworzyli model, który pozwolił im uzyskać obraz nieba sprzed 100 tysięcy lat. Okazało się, że jedna z gwiazd – Pleione – przez wieki zbliżała się do innej gwiazdy – Atlasa. Obecnie oba ciała niebieskie obserwowane gołym okiem wyglądają jak jeden obiekt.

Jednak gdy cofniemy się o 100 tysięcy lat, Pleione znajdowała się dalej od Atlasa i była łatwo widoczna. Autorzy uważają, że ich odkrycie pozwala wyjaśnić podobieństwo mitów z całego świata oraz zaginięcie jednej z siedmiu sióstr. Niestety, udowodnienie hipotezy jest niemal niemożliwe, ponieważ brak konkretnych dowodów.

Źródła: The Conversation, CSIRO Alumni.

Nasz ekspert

Adam Węgłowski

Adam Węgłowski – dziennikarz i pisarz. Były redaktor naczelny magazynu „Focus Historia”, autor artykułów m.in. do „Przekroju”, „Ciekawostek historycznych”. Wydał serię kryminałów retro o detektywie Kamilu Kordzie, a także książki popularyzujące historię, w tym „Bardzo polską historię wszystkiego” oraz „Wieki bezwstydu”. Napisał też powieść „Czas mocy” oraz audioserial grozy „Pastor” – rozgrywający się na przełomie wieków XVII i XVIII w Prusach. W swoich rodzinnych stronach, na Mazurach, autor umiejscowił także powieści „Pruski lód ” oraz „Upierz”.