Naukowcy zidentyfikowali szczątki ważnego średniowiecznego duchownego. Związany jest z drogą św. Jakuba

W tym artykule:

1. Teodomiro w Santiago de Compostela?
2. Co do tej pory wiedzieliśmy szczątkach legendarnego biskupa?
3. Kompleksowe badanie domniemanych szczątków Teodomiro

Biskup Teodomiro (VIII–IX wiek) z Iria Flavia odkrył szczątki świętego Jakuba Większego. Ten chrześcijański męczennik zginął w Jerozolimie między 41 a 44 rokiem naszej ery. Według tradycyjnych przekazów, jego ciało miało trafić z Jerozolimy do Iberii na łodzi w VII wieku, z pomocą aniołów. Św. Jakub zginął jako pierwszy z dwunastu biblijnych apostołów.

Teodomiro znalazł je na opuszczonym cmentarzu w dzisiejszym galicyjskim mieście Santiago de Compostela. Stać się to miało po wielu dniach postu i medytacji. W tym zadaniu pomóc miał mu miejscowy pustelnik, Pelayo.

Teodomiro w Santiago de Compostela?

Tyle anegdotyczna opowieść. Ile w niej jest prawdy? Badacze powątpiewali nawet w historyczność Teodomiro. Wokół domniemanego grobu św. Jakuba król Asturii, Alfons II Cnotliwy zlecił budowę małego kościoła. Dzisiaj jest to katedra w Santiago de Compostela. Ta sytuacja zapoczątkowała legendę o grobie apostoła na terenie Galicji.

Od średniowiecza grób apostoła św. Jakuba przyciąga miliony pątników z całego świata. Ta droga pielgrzymkowa jest jednym z najważniejszych chrześcijańskich szlaków w Europie, obok tych wiodących do Rzymu i Jerozolimy.

Co do tej pory wiedzieliśmy szczątkach legendarnego biskupa?

W drugiej połowie minionego wieku odkryto nagrobek Teodomiro. Z napisów wynikało, że zmarł w 847 roku. Pod nim znaleziono szczątki, które początkowo zidentyfikowano jako należące do starszego mężczyzny. Jednak ponowne badanie w połowie lat osiemdziesiątych sugerowało, że szczątki należały do kobiety. Wzbudziło to wątpliwości co do ich związku z biskupem.

Międzynarodowy zespół badaczy postanowił ponownie przyjrzeć się szczątkom znalezionym w grobie i wykonać ich kompleksową analizę. Wykonano badania osteologiczne, izotopowe, radiowęglowe i genetyczne.

Głównym autorem publikacji na ten temat opublikowanej w czasopiśmie naukowym „Antiquity” jest dr Patxi Perez Ramallo z Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Technologii (NTNU). W zespole znalazły się też dwie Polki: Alexandra Staniewska z Instytutu Antropologii i Etnologii UAM w Poznaniu i Maja Krzewińska z Centrum Paleogenetyki w Sztokholmie.

Kompleksowe badanie domniemanych szczątków Teodomiro

Co się okazało? Najnowsze badania osteologiczne potwierdziły, że grobowiec zawierał kości jednego dorosłego mężczyzny zmarłego w wieku prawdopodobnie ponad 45 lat. Z kolei analiza izotopowa ujawniła dietę zmarłego opartą na białkach z mieszanką źródeł morskich i lądowych. Dla naukowców jest to niespodzianka. Czegoś innego należało się spodziewać w przypadku chrześcijańskiego duchownego, który powinien przestrzegać określonych zasad żywieniowych.

Zostali uznani za świętych, choć nie powinni. Jak to możliwe?

Prowadzili wojny, skazywali na śmierć swoich bliskich, kazali wyłupywać oczy i wyrywać języki pokonanym wrogom. Ale zostali uznani za świętych. Jak to możliwe?

Dalsze analizy stabilnego izotopu tlenu każą sądzić, że osoba żyła w pobliżu wybrzeża. Rodzinna dla Teodomiro Iria Falvia znajdowała się niedaleko Atlantyku. Wiek pobranej próbki do analiz radiowęglowych oszacowano na lata 673–820. Teodomiro miał umrzeć w 847 roku n.e. Taki zakres błędu przy metodzie C14 nie jest dla badaczy zaskoczeniem.

A co wynika z analiz archeogenetycznych przeprowadzonych na Uniwersytecie Sztokholmskim? Profil genetyczny osobnika nieznacznie odbiegał od współczesnych Europejczyków. Wykazuje bliższe pokrewieństwo z rzymskimi Iberami, iberyjskimi Wizygotami i iberyjskimi populacjami islamskimi.

Potwierdza to, że szczątki należały do osoby żyjącej 1200 lat temu w Hiszpanii. Wyniki te są również zgodne z wcześniejszymi badaniami, wskazującymi na wzorce migracji w odpowiedzi na podbój Półwyspu Iberyjskiego przez kalifat Umajjadów w VIII wieku.

Wszystkie analizy skłaniają ekspertów do stwierdzenia, że jest to faktycznie Teodomiro. – Ustalenia sugerują, że te szczątki mogą rzeczywiście należeć do niego, potencjalnie czyniąc je najstarszą zidentyfikowaną postacią historyczną w Hiszpanii i jedną z najstarszych w Europie – napisali badacze.

Źródło: Antiquity.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.