Neogen - jeden z okresów ery kenozoicznej. Sprawdź, ile wiesz o tym wyjątkowym okresie

W tym artykule:

1. Neogen - okres ery kenozoicznej
2. Jak wyglądał świat w neogenie?
3. Neogen - flora i fauna
4. Ciekawostki na temat neogenu

Era kenozoiczna to czas kiedy światowe ekosystemy zaczęły przypominać współczesne. Choć neogenu od poprzedzającego go paleogenu nie oddzielają niespodziewane wydarzenia, takie jak np. gwałtowne wymieranie gatunków czy nagłe zmiany klimatu, był to czas wielkich i znaczących przeobrażeń, które stopniowo zmieniały oblicze naszej planety.

Zderzenia kontynentów spowodowały wypiętrzanie się obecnych łańcuchów górskich, wiele mórz śródlądowych całkowicie zniknęło z powierzchni ziemi, dając początek złożom soli, a układ prądów morskich w oceanach zaczął być zbliżony do dzisiejszego. Na świecie rozprzestrzeniły się trawy, mocno ewoluowały ssaki, gady i ptaki. Pojawiły się węże, żaby, ptaki śpiewające oraz wiele innych gatunków, które przetrwały do dziś.

Neogen - okres ery kenozoicznej

Neogen to drugi z okresów ery kenozoicznej, trwający ponad 20 milionów lat. Poprzedzającym go okresem jest paleogen, zaś po nim następuje czwartorzęd. Nazwa neogen pochodzi od greckich słów „neos” – nowy i „genos” – ród.

Neogen rozpoczął się około 23,03 lat temu, a zakończył 2,58 mln lat temu. Okres ten dzieli się na dwie epoki. Pierwsza z nich to miocen trwający od 23,3 aż do 5,3 mln lat temu. Po nim nastąpił znacznie krótszy pliocen, który trwał od 5,3 do 2,58 mln lat temu.

Kiedyś kenozoik dzielił się na trzeciorzęd i czwartorzęd, a paleogen i neogen określane były jako podokresy trzeciorzędu. Jednak w 2006 roku Międzynarodowa Unia Nauk Geologicznych skorygowała ten podział, wyodrębniając paleogen i neogen jako oddzielne okresy ery kenozoicznej.

Jak wyglądał świat w neogenie?

W początkowym okresie neogenu klimat był dość ciepły, zbliżony do dzisiejszego, ale pod koniec zaczął się ochładzać i stawał się coraz bardziej suchy. Zwiastowało to nadejście plejstocenu, nazywanego też epoką lodowcową. Antarktydę, a następnie także część Ameryki Południowej i fragmenty innych kontynentów pokrywał lądolód. Na półkuli północnej temperatury były nieco wyższe niż na południowym biegunie. Wielkie lasy ustępowały miejsca łąkom i sawannom.

Kontynenty przemieszczały się powoli, a zarysy mórz i lądów powoli zaczynały przypominać obecne. Powstawały Alpy i Himalaje, Ocean Tetydy został zamknięty połączeniem lądowym miedzy Afryka a Eurazją, pojawiło się też Morze Śródziemne. Duże znaczenie miało powstanie Przesmyku Panamskiego – zmienił się przez to kierunek prądów morskich, co przyczyniło się do spadku temperatury w Oceanie Atlantyckim.

W neogenie istniała już większość obecnych ptaków i ssaków, które cały czas ewoluowały i rozprzestrzeniały się. Jednak najważniejszym wydarzeniem było pojawienie się w pliocenie pierwszych hominidów, czyli człowiekowatych. Za przodka dzisiejszego homo sapiens sapiens uznaje się australopiteki, które żyły początkowo w Afryce Wschodniej.

Neogen - flora i fauna

Okres neogenu charakteryzował się dużą różnorodnością biologiczną organizmów. Obfitość owadów przyczyniła się do rozwoju owadożernych gadów – żab i ropuch. Wśród ptaków w szczególności wyróżniały się wróblowate. Duży rozwój nastąpił także w ekosystemach morskich, szczególnie grupach waleni.

Bardzo zróżnicowała się grupa ssaków. Rozwijały się kozy, antylopy, owce, jelenie, a także duże ssaki, takie jak słonie, mamuty czy nosorożce. W obu Amerykach oraz w Afryce żyły też naczelne, szczególnie reprezentowane przez małpy. Zaczęły pojawiać się koty i hieny.

W wyniku zmian klimatycznych miało miejsce stepowienie dużych obszarów lądów. Rozwój lasów został ograniczony, a spore ich powierzchnie zupełnie zniknęły. Rozwijały się za to trawy i rośliny zielne, które bardzo mocno się rozprzestrzeniły. Neogen nazywa się czasem nawet wiekiem ziół.

Drapieżnik z Nowej Zelandii polował jak orzeł, ale jadł jak kondor

Orzeł Haasta ze swoimi rozmiarami i nawykami mógł być zagrożeniem również dla ludzi.

Ciekawostki na temat neogenu

• Około 5,96 milionów lat temu, w miocenie, a dokładnie w jego epoce nazywanej messynem, Morze Śródziemne całkowicie wyschło, a na jego miejscu pozostała ogromna ilość soli. Wydarzenie to nazywane jest kryzysem messyńskim. Na początku pliocenu utworzyła się cieśnina Gibraltarska, która połączyła je z Oceanem Atlantyckim i tym sposobem teren Morza Śródziemnego znów wypełnił się wodą.
• W Ameryce Południowej, odnaleziono ślady żyjących tam w okresie neogenu, ogromnych ptaków, które nie potrafiły latać. Wyglądem przypominały strusia z wielką, orlą głową. Były one groźnymi drapieżnikami, aktywnie polowały lub żywiły się padliną. Te groźne stworzenia potocznie określa się „ptakami terroru”.
• Współczesne badania sugerują, że mięso hominidów nie cieszyło się zainteresowaniem drapieżników, a wręcz było dla nich odrażające. Być może właśnie dzięki temu człowiekowatym udało się przetrwać i wyewoluować do dzisiejszej postaci.