Polscy archeolodzy na tropie starożytnego cmentarzyska. Oto dlaczego jest wyjątkowe

Spis treści:

1. Monumentalne budowle starożytnego miasta
2. Cmentarzysko. Archeolodzy nie byli tutaj pierwsi
3. Królestwo Urartu w Armenii

Argisztihinili – miasto badane przez archeologów w Armenii – powstało w VIII wieku p.n.e. Jego założycielem był zapewne król Urartu – Argiszti I. Królestwo Urartu, między IX a VII wiekiem p.n.e., było jedną z największych potęg wschodniej Anatolii i Kaukazu Południowego.

Monumentalne budowle starożytnego miasta

W Argisztihinili wspólne badania rozpoczęli dr Mateusz Iskra z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Hasmik Simonyan – archeolog z Instytutu Archeologii i Etnografii Narodowej Akademii Nauk Republiki Armenii.

Jednym z ciekawszych odkryć było zlokalizowanie dwóch obszernych konstrukcji. – Na podstawie pozostałości murów widocznych na powierzchni oraz rezultatów pilotażowych badań geofizycznych możemy wstępnie zakładać, że były to dwie budowle o dużej powierzchni sięgającej nawet 400 m kwadratowych – przekazał National Geographic Polska szef badań, dr Mateusz Iskra.

Zapewne są to ruiny rezydencji, gdyż ich rozplanowanie jest podobne do rezydencji należących do miejskiej elity, odkrytych w zachodniej części stanowiska w latach 60-tych XX wieku.

– Możemy więc przypuszczać, że również te domy zamieszkiwali ludzie stojący wysoko w hierarchii społeczeństwa urartyjskiego. Na tę chwilę nie jesteśmy w stanie określić, czym mogli zajmować się mieszkańcy domów – dodał dr Iskra. Archeolog wyraził nadzieję, że odpowiedzi na te pytania przyniosą wykopaliska zaplanowane na kolejne lata. Domostwa pochodzą z VI wieku p.n.e. – wynika ze wstępnych analiz.

Cmentarzysko. Archeolodzy nie byli tutaj pierwsi

Nieoczekiwanym znaleziskiem dla naukowców było cmentarzysko, znajdujące się w pobliżu dzielnicy mieszkalnej. – Cmentarzysko jedynie zidentyfikowaliśmy, a nie odkryliśmy. Wcześniej zrobili to za nas detektoryści – zastrzega dr Iskra, wskazując na nielegalne działania „odkrywców skarbów” w obrębie tego stanowiska archeologicznego. Poza tym miejsce to służyło za śmietnisko. Dlatego tak ważne było podjęcie badań przez naukowców, bo zabytkom ciągle grozi zniszczenie.

– Fakt istnienia dużego cmentarzyska na wzgórzu jest bardzo zaskakujący. Mówimy bowiem o miejscu znajdującym się właściwie w centrum starożytnego miasta, oddalonym ledwie dwieście metrów od odkrywanych przez nas rezydencji. Jest to raczej niespotykana sytuacja, która każe nam zrewidować nasze wcześniejsze poglądy na temat rozplanowania starożytnego Argisztihinili – przekazał dr Iskra NG.pl.

Na cmentarzysku zmarłych chowano w dwóch obrządkach: kremacyjnym i szkieletowym. Jak opisuje naukowiec, obrządek ciałopalny w popielnicach jest charakterystyczną cechą kultury urartyjskiej, która pojawiła się w regionie w VIII wieku p.n.e.

Jednakże na cmentarzysku wśród wkopów wykonanych przez nielegalnych poszukiwaczy naukowcy dostrzegli fragmenty ludzkich kości, które świadczą o praktykowaniu w tym miejscu również obrządków szkieletowego, czyli inhumacji.

To ważne spostrzeżenie, bo w ten sposób chowała swoich zmarłych lokalna ludność – podbita przez Urartyjczyków. – Co więcej, znaleźliśmy także typowe dla miejscowych naczynia, które mogą wskazywać, że cmentarzysko było miejscem pochówku dwóch społeczności. Jest to bardzo ciekawa sytuacja, ponieważ zazwyczaj autochtoni grzebali swoich zmarłych w innych miejscach niż Urartyjczycy – zaznacza dr Iskra.

Podczas pierwszego sezonu nowego projektu archeologicznego zastosowano różnorodne metody: badania geofizyczne i geologiczne, uzupełnione wykopami sondażowymi, czyli niewielkimi wykopaliskami.

Królestwo Urartu w Armenii

Argisztikhinili było ważnym miastem na mapie Urartu. Znajdowały się tam dwie cytadele otoczone dzielnicami mieszkalnymi oraz kanały irygacyjne doprowadzające wodę z rzeki Araks. Najlepiej zachowane części miasta znajdują się we wschodniej części wzgórza Davti Blur, gdzie koncentrują się prace badawcze armeńsko-polskiej ekspedycji.

W czasie wykopalisk prowadzonych dekady temu archeologom udało się odsłonić kompleks administracyjno-religijny, w którym znaleziono wiele zabytków. Jednakże dzielnice mieszkalne są nadal bardzo słabo rozpoznane archeologicznie.

Osadę badaną obecnie przez polsko-armeński zespół założył najprawdopodobniej około 774 r. p.n.e. król Urartu Argiszti I. Centrum jego państwa znajdowało się nad jeziorem Wan w południowo-zachodniej Azji. Położone było w górzystym regionie na południowy wschód od Morza Czarnego i południowy zachód od Morza Kaspijskiego. Cywilizacja ta wznosiła potężne twierdze wykonane z kamienia. Jej stolicą była Tuszpa, w dzisiejszej wschodniej Turcji.

Władcy Urartu toczyli wojny z Imperium Asyryjskim. Potęgi zmagały się o kontrolę nad Syrią i południową Anatolią. Co ciekawe, nazwa Urartu została nadana przez Asyryjczyków, sami Urartyjczycy określali swój państwo jako Biainili.

Źródło: National Geographic Polska

Nasz autor

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.