Odkryto wielkie górskie miasta na słynnym Jedwabnym Szlaku. Archeolodzy wiedzą, jak wyglądały
Dwa średniowieczne miasta – jedne z największych, jakie kiedykolwiek znaleziono w górzystych częściach Jedwabnego Szlaku – wykryli w Uzbekistanie archeolodzy z pomocą technologii laserowej. Bez wykopalisk widać zarys potężnych fortyfikacji i domostw.
Spis treści:
- Dwa nowe punkty przystankowe na kupieckiej trasie. Pomogła AI i laser
- Zaginione miasta w górach Uzbekistanu. Co o nich wiemy?
- Dlaczego nowo odkryte miasta są tak unikatowe?
Jednym z najbardziej znanych starożytnych szlaków handlowych jest Jedwabny Szlak. Przebiegał przez dwa kontynenty – łączył Chiny i Bliski Wschód z Europą. Jego długość wynosiła kilkanaście tysięcy kilometrów. Istniał od III wieku p.n.e. do XVII wieku n.e. Jego nazwa jest nieco myląca, bo tą trasą transportowane przede wszystkim inne towary, a nie jedwab.
Dwa nowe punkty przystankowe na kupieckiej trasie. Pomogła AI i laser
Każdy szlak handlowy wymaga infrastruktury w postaci miejsc, w który kupcy mogą się zatrzymać na noc. Mimo wielu lat badań archeolodzy ciągle odkrywają nowe osady na trasie Jedwabnego Szlaku. W 2011 i 2015 roku archeolodzy zlokalizowali w Tashbulak i Tugunbulak dwie średniowieczne osady sprzed tysiąca lat, położone 5 km od siebie w górach Uzbekistanu. Aby przewidzieć trasę szlaku, wykorzystano nawet sztuczną inteligencję. Na podstawie takich wskazówek udali się w góry na badania powierzchniowe.
Nowe odkrycie jest zaskoczeniem dla badaczy, bo oba miasta znajdują się na wysokości ponad 2000 m n.p.m. Na tak dużych wysokościach rzadko znajdowane są dawne siedliska ludzi. Aby poznać ich rozplanowanie i wielkość, naukowcy wykorzystali drony. Na nich zamontowano urządzenie LiDAR.
Jego działanie polega na emisji w stronę powierzchni ziemi impulsów laserowych z nadajnika. Następnie mierzone są echa, które po odbiciu od przeszkód wracają do odbiornika. Metoda ta umożliwia bardzo dokładną analizę ukształtowania terenu. W ten sposób można wykryć bardzo słabo rysujące się w terenie pozostałości po dawnej architekturze. Początkowo tę technologię stosowano tylko do celów wojskowych.
Archeolodzy po raz pierwszy wykorzystali tę zaawansowaną technologię w tej części świata. Efekty przerosły ich oczekiwania, bo osady okazały się być wielkimi miastami. Wnioski z analiz opublikowali na łamach prestiżowego czasopisma naukowego „Nature”.
Zaginione miasta w górach Uzbekistanu. Co o nich wiemy?
Prof. Michael Frachetti z Uniwersytetu w Pensylwanii w USA wraz z grupą badaczy przeanalizowali dane z 22 lotów dronów, które przeprowadzono w lipcu 2022 roku. Wyprawa była wspierana przez National Geographic Society. – Ręczne mapowanie tak dużych obszarów zajęłoby nam dekadę – mówi prof. Frachetti.
Eksperci stwierdzili, że Tugunbulak zajmowało około 120 ha (1,2 km2). Udało się nawet zliczyć zarysy 300 budowli o powierzchni od 30 do 4300 m2. Uwagę badaczy przykuły wieże strażnicze połączone z murami, które wzniesiono wzdłuż linii grzbietu górskiego. Wykopaliska na ograniczoną skalę ujawniły grube na 3 metry ściany cytadeli. – Oczywiste jest, że ludzie zamieszkujący Tugunbulak ponad tysiąc lat temu byli koczowniczymi pasterzami, którzy utrzymywali własną, odrębną, niezależną kulturę i system ekonomiczny – komentuje Farhod Maksudov, dyrektor Narodowego Centrum Archeologii w Uzbekistanie.
Z kolei Tashbulak zajmuje 12–15 ha (0,12–0,15 km2). Prof. Frachetti zauważa, że nawet to mniejsze miasto wzniesiono podobnie do innych miast w średniowiecznej Azji Środkowej. W centralnej części była wyniesiona cytadela otoczona gęstą zabudową, a dalej – fortyfikacjami.
Dlaczego nowo odkryte miasta są tak unikatowe?
Oba miasta wzniesiono tak, by wykorzystać walory obronne otaczających je gór. Wokół znajdowały się bogate złoża rud i urodzajne pastwiska dla zwierząt. Te średniowieczne miasta są jednymi z największych, jakie kiedykolwiek udokumentowano w górzystych częściach Jedwabnego Szlaku.
Miasta znajdują się w trudnym terenie na wysokości od 2000 do 2200 metrów nad poziomem morza (wysokości mniej więcej porównywalnej do Machu Picchu w Peru). To czyni je niezwykłymi przykładami kwitnącej górskiej urbanistyki. Ośrodki miejskie rzadko znajdują się powyżej 2000 m n.p.m., a tylko 3% populacji naszej planety żyje na tej wysokości lub powyżej.
Źródło: Nature.
Nasz autor
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.