Opactwo westminsterskie jest jedną z najważniejszych budowli w Anglii. To tam koronowani są brytyjscy władcy

Spis treści:

1. Historia opactwa westminsterskiego
2. Osoby pochowane w opactwie westminsterskim
3. Opis opactwa westminsterskiego
4. Zwiedzanie opactwa westminsterskiego
5. Ciekawostki o opactwie westminsterskim

Koronacja Karola III, która odbyła się 6 maja 2023 roku, była 40. ceremonią namaszczenia brytyjskiego monarchy, która odbyła się w opactwie westminsterskim. Wciąż żywy zwyczaj narodził się na początku XI wieku. Należy jednak podkreślić, że historia klasztoru, który stał się jedną z najważniejszych anglikańskich świątyń, rozpoczęła się przynajmniej sto lat wcześniej.

Historia opactwa westminsterskiego

Najstarsze wiarygodne źródła na temat klasztoru wybudowanego na nieistniejącej dziś wyspie Thorney na Tamizie są datowane na X wiek. Trzeba jednak wspomnieć, że według niepotwierdzonych informacji, wcześniej istniał tam klasztor związany z kultem św. Piotra. Według jednej z legend, mężczyzna łowiący ryby na Tamizie miał ujrzeć na wyspie postać pierwszego z dwunastu apostołów. Upamiętnieniem tego wydarzenia miał być klasztor.

W latach 960–970 król Edgar i biskup Dustin sprowadzili tam wspólnotę benedyktynów. Mnisi wznieśli na wyspie drewniane zabudowania klasztorne. Zbudowana na planie krzyża kamienna świątynia w stylu romańskim stanęła tam sto lat później. Jej fundatorem był Edward Wyznawca. Zgodnie z życzeniem króla, klasztor miał być miejscem jego pochówku. Opactwo konsekrowano w 1066 roku, na tydzień przed śmiercią władcy.

W tym samym roku prawdopodobnie w opactwie odbyła się koronacja Harolda II Godwinsona. Czas panowania Anglosasów dobiegł jednak końca wraz z inwazją Normanów na Anglię. Pod koniec 1066 roku na króla namaszczono Wilhelma Zdobywcę. To właśnie nieślubny syn Roberta I zapisał się w historii jako pierwszy król Anglii koronowany w opactwie westminsterskim.

Dzieje benedyktynów w opactwie

Wciąż obecni na wyspie benedyktyni zyskiwali na znaczeniu. W pobliżu klasztornych dóbr powstało miasto zamieszkiwane przez ok. 3 tysiące osób. Zakonnicy zyskiwali przywileje ziemskie i gospodarcze. Ich wysoką pozycję polityczną najlepiej potwierdza fakt, że opat klasztoru zasiadał w Izbie Lordów.

Zakonnicy pozostawali w Westminsterze przez kolejne stulecia, aż do 1534 roku, kiedy Henryk VIII zerwał stosunki, dyplomatyczne i kościelne, z papieżem. Powołał wówczas niezależny Kościół anglikański i wypowiedział wojnę katolicyzmowi. Król zarządził kasatę klasztorów, w następstwie czego benedyktyni utracili opactwo westminsterskie.

Do klasztoru powrócili w czasie panowania Marii I Tudor, która nawiązała ponowne stosunki z Rzymem. Elżbieta I, która zasiadła na tronie kilka lat później, ponownie uczyniła anglikanizm religią państwową. Benedyktyni po raz drugi opuścili klasztor i nigdy nie wrócili do Westminsteru.

Przebudowy klasztoru

Pierwsza istotna przebudowa opactwa nastąpiła w czasie panowania Henryka III. Wzorem Edwarda Wyznawcy, najstarszy syn Jana bez Ziemi zażyczył sobie, żeby klasztor był miejscem pochówku jego i królowej. W 1220 roku dobudowano Lady Chapel, ale ambicje króla sięgały wyżej. Chciał uczynić z klasztoru miejsce, które mogłoby konkurować z katedrą w Reimis. Gruntowna przebudowa rozpoczęła się w 1245 roku.

Zmodernizowana budowla miała styl gotycki z elementami sztuki anglosaskiej i twórczości włoskiej grupy artystów kamieniarstwa Cosmati. Po śmierci Henryka III prace stanęły na sto lat. Wznowiono je dopiero z polecenia Ryszarda II. Przebudowa dobiegła końca w 1495 roku, gdy na tronie zasiadał Henryk V.

Na początku XVI wieku Henryk XVII nakazał wyburzyć wzniesioną w XIII stuleciu kaplicę Matki Boskiej. Z polecenia króla obiekt odbudowano w modniejszym wówczas stylu gotyku perpendykularnego. Plan przebudowy zakładał także wzniesienie dwóch wież u zachodniego końca zachodniej nawy. Zamiar ten udało się zrealizować dopiero dwieście lat później. Kolejne mniejsze przebudowy trwały do XIX wieku. Dalsze prace miały już wyłącznie charakter renowacyjny, konserwacyjny i rekonstrukcyjny.

Osoby pochowane w opactwie westminsterskim

Opactwo westminsterskie jest miejscem pochówku siedemnastu brytyjskich władców. W 1760 roku złożono tam ciało Jerzego II. Ceremonie pogrzebowe jego następców odbywały się na zamku w Windsorze, w kaplicy św. Jerzego. Tylko ciało królowej Wiktorii zostało złożone w parkowym mauzoleum. W XX wieku w opactwie odbyły się nabożeństwa pogrzebowe ku pamięci hrabiego Mountbattena, księżnej Diany i Elżbiety Bowes-Lyon, jednak wszyscy oni spoczęli w innych miejscach. Także ciało zmarłej w 2022 roku Elżbiety II nie zostało złożone w opactwie Westminster.

Na terenie opactwa łącznie pochowano ok. 3300 zmarłych. Gotyckie mury są miejscem spoczynku nie tylko koronowanych głów, ale także poetów i pisarzy (m.in. Geoffreya Chaucera), uczonych (m.in Izaaka Newtona), muzyków (m.in Henry'ego Purcella) i architektów (m.in. Roberta Adama). Znajduje się tam także ponad 600 tablic pamiątkowych, poświęconych wybitnym osobom, które z różnych względów nie mogły być pochowane na terenie opactwa.

Opis opactwa westminsterskiego

Pomimo trzęsienia ziemi z 1750 roku i niemieckich bombardowań w czasie II wojny światowej, opactwo westminsterskie zachowało styl nadany mu przez Henryka III. Po kataklizmie w XVIII wieku konieczna była częściowa odbudowa. Na szczęście naloty z 1940 roku wywołały tylko niewielkie zniszczenia.

Zbudowany z inicjatywy Edwarda Wyznawcy klasztor miał styl romański. Późniejsze przebudowy i modernizacje sprawiły, że ostatecznie opactwo westminsterskie zyskało charakter budowli gotyckiej. Najbardziej wyrazistymi elementami obiektu są wspaniałe kaplice. Na szczególną uwagę zasługuje kaplica Henryka VII ze skomplikowanym sklepieniem i bogato zdobionymi nagrobkami królewskimi. To właśnie ta budowla jednym z najwspanialszych przykładów gotyckiej architektury w całej Anglii.

Nad zachodnim wejściem górują wzniesione w XVIII wieku bliźniacze wieże. W nawie głównej szczególnie wyróżniają się stalle. Stamtąd można przejść do zabudowań wewnętrznych ze wspaniałymi krużgankami.

Wnętrze opactwa westminsterskiego

Wnętrza opactwa westminsterskiego, podobnie jak sama bryła budowli, są jednym z najwspanialszych przykładów gotyckiej sztuki sakralnej. Bogato zdobione, sprawiają wrażenie przytłaczających. Studiując ich detale, można zauważyć, że każdy witraż i każdą rzeźbę wykonano z niewiarygodną, wręcz kunsztowną precyzją.

Zwiedzanie opactwa westminsterskiego

Opactwo westminsterskie wciąż pełni funkcję kościoła. Należy jednak podkreślić, że jest też atrakcją turystyczną. Do zwiedzania udostępnione są wszystkie najważniejsze miejsca, w tym:

• kaplica Edwarda Wyznawcy,
• kaplica Henryka VII,
• kaplica św. Pawła,
• kaplica Pyxu,
• kaplica Królewskich Sił Powietrznych,
• grobowiec Elżbiety I,
• Krypta Normandzka,
• Zakątek Wigów,
• Zakątek Poetów,
• kolegium św. Piotra.

Wejście na teren opactwa jest biletowane. Bezpłatnie można uczestniczyć we mszy świętej, jednak wówczas nie ma możliwości zwiedzenia obiektu.

Ciekawostki o opactwie westminsterskim

Na zakończenie zostawiliśmy kilka ciekawostek na temat kościoła koronacyjnego królów Anglii i Wielkiej Brytanii.

• Opactwo Westminster jest wyjątkowym obiektem, nie tylko ze względu na swoje przeznaczenie. Trzeba bowiem podkreślić, że szczególny jest także jego status prawny. Dawny kościół klasztorny benedyktynów nie podlega diecezji. Ma status „royal peculiar”, czyli wyjątku królewskiego. Głównym duchownym opactwa westminsterskiego jest mianowany przez monarchę dziekan Westminsteru.
• Używany w ceremoniale koronacyjnym tron jest nazywany tronem króla Edwarda. Należy jednak podkreślić, że nazwa nie nawiązuje do osoby Edwarda Długonogiego, na zamówienie którego powstał. Mebel upamiętnia Edwarda Wyznawcę. Pierwotnie był tylko ozdobą kaplicy św. Edwarda. W ceremonii koronacyjnej jest używany od XIV wieku. Drewniane siedzisko dodano dopiero w XVII stuleciu. Początkowo królowie i królowe siadali na kamieniu ze Scone (zwanym Kamieniem Przeznaczenia), zrabowanym przez Długonogiego podczas I wojny o niepodległość Szkocji.
• Wandale wielokrotnie brali na celownik tron koronacyjny. W XVIII i XIX wieku wyryli na nim inskrypcje, które są widoczne do dziś. Jedna z nich głosi, że „P. Abbott spał na tym krześle 5–6 lipca 1800”. W następnym stuleciu (a dokładnie w 1914 roku), radykalne działaczki z organizacji Women's Social and Political Union podłożyły w pobliżu mebla ładunek wybuchowy. Eksplozja oderwała jeden z narożników tronu i spowodowała pęknięcie bryły, ale o tym przekonano się dopiero w 1950 roku, gdy czworo studentów wykradło z opactwa Kamień Przeznaczenia.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.