Oto najważniejsze dokonania polskich archeologów. Ich wykopaliska imponują

Spis treści:

1. Najważniejsza premiera dziedzictwa 2024
2. Najskuteczniej popularyzowane badania 2024
3. Unikatowy artefakt 2024
4. Najciekawszy projekt rozpoczęty w 2024
5. Najlepsza wystawa czasowa 2024
6. Najważniejsza książka 2024
7. Najważniejszy skarb 2024
8. Najlepsze archeologiczne zdjęcie 2024
9. Najważniejsze zagraniczne odkrycie polskich archeologów 2024
10. Najważniejsze odkrycie archeologiczne w Polsce 2024

Rozstrzygnięto piątą edycję plebiscytu „Archeologiczne Sensacje”, organizowanego przez kwartalnik „Archeologia Żywa” – czasopismo skierowane do pasjonatów archeologii i nauk pokrewnych.

Konkurs wyróżnia najciekawsze odkrycia, publikacje, projekty i wydarzenia związane z działalnością polskich archeologów w 2024 roku.

– Organizacja plebiscytu to dla naszej redakcji ogromna radość i przypomnienie, jak wiele tajemnic wciąż kryje ziemia – zarówno w Polsce, jak i za granicą. Każde odkrycie jest wyjątkowe, bo dzieje się tylko raz – mówi redaktor naczelny „Archeologii Żywej”, dr Radosław Biel. Jednocześnie zwraca uwagę na to, jak ważna jest skuteczna ochrona dziedzictwa.

Finałowe 6 nominacji w każdej z 10 kategorii zostało w tym roku wybrane przez 10-osobowe jury złożone z osób zajmujących się na co dzień popularyzacją wiedzy o przeszłości. Wśród nich znaleźli się m.in. Agnieszka Krzemińska z tygodnika „Polityka”, Anna Ślązak z serwisu Nauka w Polsce PAP czy Katarzyna Kobylecka z Polskiego Radia. W tym gronie był też redaktor National Geographic Polska Szymon Zdziebłowski. Wyniki głosowania jury doliczno do głosów publiczności.

– Powinniśmy być dumni z dokonań polskich zespołów badawczych, które w niczym nie ustępują naukowcom z krajów o znacznie większych budżetach na naukę – podkreśla w rozmowie z National Geographic Polska dr Biel. Jednocześnie zauważa, że dobrej nauki nie da się robić bez odpowiednich środków finansowych. – Im bardziej zaawansowane są potrzebne analizy, takie jak badania DNA, datowania czy rekonstrukcje 3D, tym wyższe są ich koszty – wylicza.

W jego ocenie polska archeologia nie zamyka się w swoich ramach. – Nawet na poziomie lokalnych inicjatyw często zauważamy interdyscyplinarność oraz współpracę z mieszkańcami i pasjonatami. Co cieszy szczególnie, wyniki takich działań coraz częściej trafiają do lokalnych mediów, co jeszcze kilkanaście lat temu było rzadkością – dodaje.

Poniżej podajemy trzy pierwsze miejsca w każdej kategorii. O wielu nagrodzonych pisaliśmy na łamach portalu National Geographic Polska.

Najważniejsza premiera dziedzictwa 2024

Wyróżnienie dla wydarzeń, projektów lub inicjatyw, które w wyjątkowy sposób przyczyniły się do promocji i ochrony dziedzictwa kulturowego.

1. Teledysk do wystawy czasowej „Black Metal. Kowalstwo wczesnośredniowieczne”
2. Rekonstrukcja wyglądu twarzy „Wampirki” Zosi z cmentarzyska w Pniu
3. Rekonstrukcja Lucy – przedstawicielki gatunku Australopithecus afarensis w Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ

Najskuteczniej popularyzowane badania 2024

Badania, które przebiły się do szerokiej publiczności, przyciągają uwagę i inspirują do odkrywania przeszłości.

1. Pień. Badania archeologiczne (Kujawsko-Pomorskie)
2. Kreacje władzy (Sudan)
3. Archeologia zbrodni pomorskiej 1939 (Pomorskie)

Unikatowy artefakt 2024

W tej kategorii wyróżniono artefakty, które zachwycają swoją niepowtarzalnością – formą, kunsztem wykonania, znaczeniem czy unikatowością.

1. Bagienice Wielkie (Mazowieckie) – brązowy hełm przypisywany produkcji celtyckiej z IV w. p.n.e.
2. Bahra 1 (Kuwejt) – pierwsza figurka antropomorficzna w regionie Zatoki Perskiej
3. Jaskinia w Dziadowej Skale (Śląskie) – kość z nacięciami najstarszym przejawem sztuki

Najciekawszy projekt rozpoczęty w 2024

W tej kategorii nagrodzono przedsięwzięcia, które w 2024 roku dopiero wystartowały, ale już zdążyły zaintrygować pomysłem, rozmachem lub obietnicą odkryć.

1. Przemiany kulturowe na Niżu Polskim w III–I w. p.n.e. i ich synchronizacja ze światem celtyckim i śródziemnomorskim
2. Mastaba Faraona – projekt Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN w Egipcie
3. Gebel Ramlah: zachowania ceremonialne neolitycznych społeczności pasterskich na egipskiej Pustyni Południowo-Zachodniej

Najlepsza wystawa czasowa 2024

Nagrodzono wystawy, które pozwoliły poczuć bliskość przeszłości i zobaczyć ją w nowym, fascynującym świetle.

1. „1025. Narodziny Królestwa” (Muzeum Historii Polski w Warszawie)
2. „Religia(e) Słowian. Pogaństwo i chrześcijaństwo we wczesnośredniowiecznej Polsce” (Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie)
3. „Lamsdorf/Łambinowice. Archeologia miejsca pamięci” (Centralne Muzeum Jeńców Wojennych)

Najważniejsza książka 2024

Nagrodzono książki, które wnoszą nową jakość do badań, podsumowują lata pracy lub w przystępny sposób przybliżają skomplikowane tematy.

1. „Święte i przeklęte kamienie w religijności ludowej – katalog” (Łukasz Miechowicz)
2. „Magiczny rok 1497” (Wojciech Iwańczak)
3. „Od Swarożyca do Świętowita. Przemiany religii Słowian nadbałtyckich w X-XII wieku” (Stanisław Rosik)

Najważniejszy skarb 2024

Nie musi być największy ani najdroższy lub być ze złota – choć czasem i takie się zdarzają. W tej kategorii liczy się prawdziwa wartość: naukowa, historyczna, kulturowa.

1. Papirusy rzymskich żołnierzy na cmentarzysku zwierząt – Berenike (Egipt)
2. Depozyt barbarzyńskich militariów z początków naszej ery – Hrubieszów (Lubelskie)
3. Skarb srebrnych monet i biżuterii jagiellońskiej – Stary Sącz (Małopolskie)

Najlepsze archeologiczne zdjęcie 2024

Kategoria wyróżniająca fotografie ukazujące badania, odkrycia, wydarzenia, rekonstrukcje lub piękno dziedzictwa archeologicznego w wyjątkowy sposób.

1. Grób masowy odkryty w Dolinie Śmierci w Chojnicach (fot. Daniel Frymark)
2. Praca w warsztacie jubilerskim z X-XI wieku na XXIX Festiwalu Słowian i Wikingów na Wolinie (fot. Bartek Janiczek)
3. Rekonstrukcja szat młodego władcy ze średniowiecznej Nubii (fot. Paulina Matusiak i Eddy Wenting)

Najważniejsze zagraniczne odkrycie polskich archeologów 2024

Ta kategoria wyróżnia największe sukcesy badawcze za granicą, które pokazują, że nasi naukowcy mają ogromny wkład w odkrywanie tajemnic przeszłości nie tylko Polski, ale i całego świata.

1. Innowacyjne narzędzia sprzed 70 tys. lat i ślady pradziejowych migracji – Tien Szan (Uzbekistan)
2. Najstarszy znany wrak przewożący sztaby miedzi – Zatoka Antalya (Turcja)
3. Unikalne cmentarzysko zwierząt z czasów rzymskich – Berenike (Egipt)

Najważniejsze odkrycie archeologiczne w Polsce 2024

Nagrodzono najważniejsze wyniki badań, które poszerzają naszą wiedzę i pokazują, że nad Wisłą i Odrą wciąż jest wiele do odkrycia.

1. Pierwsze w Polsce jeziorne stanowisko rytualne kultury lateńskiej – Kujawy (Kujawsko-Pomorskie)
2. Kość z nacięciami najstarszym przejawem sztuki sprzed 115 tys. lat – Jaskinia w Dziadowej Skale (Śląskie)
3. Grób Huna i Europejczyka z okresu wędrówek ludów – Czulice (Małopolskie)

Źródło: Archeologia Żywa