Pierwsi „turyści” pojawili się na Cyprze wcześniej, niż do tej pory sądzono. Skąd się tam wzięli?

W tym artykule:

1. Łowcy i zbieracze (bez parawanów)
2. Sprzyjające warunki klimatyczne na Cyprze
3. Cypr i jego historia. Badania Polaków

Rajskie plaże, ciepłe morze i luksusowe hotele – wczasowicze doceniają śródziemnomorską wyspę, którą jest Cypr. Również dla Polaków jest to ważny kierunek. W ubiegłym roku urlop spędziło na wyspie ćwierć miliona rodaków.

A kiedy pojawili się pierwsi „wczasowicze” na tej wyspie? Naukowcy z Cypru i Australii mają w tej kwestii nowe ustalenia, które opublikowali na łamach czasopisma „Proceedings of the National Academy of Sciences”.

Łowcy i zbieracze (bez parawanów)

Wśród naukowców popularna jest koncepcja, wedle której wyspy Morza Śródziemnego nie miały być atrakcyjne dla wczesnych ludzi. Ich zasiedlenie często wiąże się dopiero z ekspansją pierwszych rolników w początkowym okresie neolitu około 10 tysięcy lat temu.

Nic bardziej mylnego. Ostatnie badania pokazują, że społeczności zbieracko-łowieckie już około 14–13 tysięcy lat temu trwale zasiedliły Cypr. Takie ustalenie było możliwe dzięki szeroko zakrojonym, interdyscyplinarnym badaniom. Eksperci wykorzystali wyniki badań archeologicznych, rekonstrukcje klimatyczne i modelowanie demograficzne.

Już z poprzednich badań, które opublikowano w 2021 roku wynikało, że społeczności zbieracko-łowieckie docierały na tę wyspę. Ale ich ślady było późniejsze o kilka tysiącleci. Teraz mamy dowód na wcześniejszy i długotrwały pobyt.

Sprzyjające warunki klimatyczne na Cyprze

Jak i kiedy ludzie przybyli na wyspę? Zdaniem badaczy należy mówić o kilku, zapewne trzech lub czterech, dużych migracjach, w których uczestniczyło od 100 do 1000 osób.

– Ten wzorzec osadnictwa związany jest ze zorganizowanym planowaniem i wykorzystaniem zaawansowanych jednostek pływających – mówi jeden z autorów badań, prof. Corey Bradshaw z Flinders University w Australii. Z datowań radiowęglowych na dziesięciu najstarszych stanowiskach archeologicznych wynika, że ludzie przybyli tam od około 14,2–13,2 tys. lat temu.

Naukowcy twierdzą, że wyspa została wówczas szybko zasiedlona. Modelowanie klimatyczne wykazało, że przybycie ludzi zbiegło się w czasie ze wzrostem temperatury i opadów. Warunki środowisko były bardziej sprzyjające dla utrzymania dużej populacji ludzi. W ciągu 300 lat, czyli 11 pokoleń, populacja Cypru wzrosła do około 4000–5000 osób. Odkrycia te obalają wieloletni pogląd, wedle którego wyspy śródziemnomorskie były nieosiągalne i niegościnne dla plejstoceńskich społeczeństw łowiecko-zbierackich.

Zgodnie z poprzednim poglądem rolnicy mieli pojawić się na Cyprze wraz z nastaniem epoki neolitu w związku z presją demograficzną na kontynencie po gwałtownych zmianach klimatycznych. Jak wyjaśnia dr Theodora Moutsiou z australijskiego James Cook University Cairns i Uniwersytetu Cypryjskiego, w ich wyniku obszary przybrzeżne miały być zalane na skutek wzrostu poziomu morza, co spowodować miały topniejące lodowce.

Cypr: Odkryj wyspę osobliwości

Podczas pierwszej wizyty w jakimś kraju można się poczuć jak Kolumb odkrywający nieznane ziemie. Nie zagłębiamy się jeszcze w zawiła historie czy zwyczaje tego miejsca, ale świeżym okiem...

Cypr i jego historia. Badania Polaków

Również polscy archeolodzy działają na wyspie już od 1965 roku. Celem prac obecnie działającego konsorcjum badaczy z trzech uniwersytetów – Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Politechniki Warszawskiej – jest Pafos.

Jest to starożytne miasto, które w okresie hellenistycznym należało do egipskiego królestwa Ptolemeuszy. Potem znalazło się pod władaniem Cesarstwa Rzymskiego. Od ok. 200 p.n.e. do ok. 350 n.e. Pafos było stolicą wyspy. Ze względu na swoje duże znaczenie ruiny miasta wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Wykopaliska Polaków w Pafos wydobyły na światło dzienne luksusowe rezydencje ze wspaniałymi dziełami sztuki. Są wśród nich rzeźby, mozaiki czy malowidła ścienne.

Źródło: PNAS.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.