Pierwszy dowód na istnienie zaginionego Kościoła w tym kraju. Unikatowe odkrycie w Zatoce Perskiej

W tym artykule:

1. Chrześcijański Bahrajn. Znalezisko sprzed 1500 lat
2. Krzyże i chrześcijańskie symbole w kompleksie
3. Pałac niepokornego biskupa? Chrześcijanie w Zatoce Perskiej
4. Bogate znaleziska z rezydencji

Chrześcijaństwo i Półwysep Arabski? Nie jest to pierwsze skojarzenie, jakie się nam nasuwa. Prawda jest jednak taka, że na tym obszarze przebywali wyznawcy Kościoła nestoriańskiego (nazywanego też Kościołem wschodu) aż do początków VII wieku. Wówczas na dużą skalę zaczęto nawracać się na islam.

Chrześcijański Bahrajn. Znalezisko sprzed 1500 lat

Brytyjscy archeolodzy ogłosili właśnie odkrycie dokonane w rejonie wsi Samahij, w północnej części wyspy Al-Muharrak – jednej z kilkudziesięciu należących do Bahrajnu.

– Jest to pierwszy fizyczny dowód na istnienie Kościoła nestoriańskiego w Bahrajnie. Daje fascynujący wgląd w to, jak ludzie żyli, pracowali i oddawali cześć – mówi kierownik badań ze strony brytyjskiej, prof. Tim Insoll.

Datowanie radiowęglowe wskazuje, że budynek był zamieszkiwany między połową IV a połową VIII wieku, kiedy został opuszczony po przejściu ludności na islam.

Krzyże i chrześcijańskie symbole w kompleksie

Brytyjscy i bahrajńscy archeolodzy prowadzili wykopaliska pod kopcem na wiejskim cmentarzu. To tam znaleziono obszerny budynek z ośmioma zachowanymi pomieszczeniami. Obejmowały one kuchnię, refektarz lub jadalnię, pomieszczenie robocze i trzy pokoje dzienne. Budynek przetrwał do naszych czasów, ponieważ później na jego zgliszczach zbudowano meczet.

Na chrześcijańską tożsamość mieszkańców kompleksu wskazują znalezione w nim gipsowe krzyże. Dwa, które zdobiły budynek, i jeden, który mógł być noszony lub przechowywany jako osobista pamiątka. Są też dwa ryty na tynku budowli: fragment ligatury dwóch greckich liter „Χ” (chi) i „Ρ” (rho). Jest to jeden z najstarszych chrystogramów używanych przez wczesnych chrześcijan. Archeolodzy wypatrzyli też wyrytą na ścianie rybę – to również wczesnochrześcijański symbol.

Pałac niepokornego biskupa? Chrześcijanie w Zatoce Perskiej

Możliwe, że budynek był pałacem biskupa diecezji, do której należała miejscowość Samahij, zwana Meshmahig lub Mašmahig w źródłach historycznych.

Zapisy historyczne wskazują, że relacje między Meshmahig a centralnymi władzami kościelnymi nie zawsze były bezproblemowe. Jeden z tamtejszych biskupów został ekskomunikowany w 410 r. W połowie VII wieku innego biskupa potępiono za kwestionowanie jedności Kościoła.

Odkrycie ekskluzywnego kompleksu w Bahrajnie jest niezwykłe. Do tej pory archeolodzy zlokalizowali pojedyncze budynki użytkowane przez chrześcijan: kościoły, klasztory, rezydencje. Są rozsiane po w prowincjonalnych lokalizacjach w Iranie, Kuwejcie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich i wschodniej Arabii Saudyjskiej. Większość z nich pochodziła z późniejszego okresu.

Archeolodzy odnaleźli perłowe miasto w Zatoce Perskiej. „Jest najstarsze w regionie”

Na wyspie Siniyah, która należy do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, archeolodzy odkryli ruiny prawdopodobnie najstarszego miasta, które zamieszkiwali poławiacze pereł. Pochodzi z VI wieku n.e.

Bogate znaleziska z rezydencji

Przypuszczalny biskupi pałac wzniesiono w porządny sposób. Kamienne ściany były otynkowane wewnątrz. Podłogi wykonano z gipsu. Kuchnia posiadała kilka palenisk, zlokalizowano też obszerne naczynia zasobowe.

Mieszkańcy mieli wysoki standard życia. Jedli wieprzowinę, która nie była już dostępna po przejściu na islam. Spośród owoców morza konsumowali ryby oraz skorupiaki.

O tym, że mieszkańcy rezydencji byli majętni, świadczą karneolowe paciorki oraz naczynia ceramiczne sprowadzone aż z Indii.

W miejscu dokonania odkrycia powstaje obecnie muzeum, które ma prezentować znalezisko. Jego otwarcie planowane jest na 2025 rok.

Źródło: Uniwersytet w Exeter

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.