Poznaj jedyną kobietę wtajemniczoną w spisek na życie Juliusza Cezara. To Porcja, żona Brutusa

W tym artykule:

1. Wśród spiskowców na życie Juliusza Cezara – nie tylko mężczyźni
2. Co wiemy o Porcji Katonis?
3. Porcja i wielka polityka
4. Spisek przeciw Cezarowi
5. Pokłosie spisku na Juliusza Cezara

Kiedy Juliusz Cezar wydawał się coraz bardziej skłonny do objęcia rządów autorytarnych, dwóch mężczyzn wyłoniło się jako najzacieklejsi obrońcy Republiki Rzymskiej.

Byli to Katon Młodszy, który przewodził oporowi wobec Cezara w Senacie, oraz jego bratanek, Marek Juniusz Brutus, który kierował spiskiem mającym na celu zamordowanie Cezara.

Wśród spiskowców na życie Juliusza Cezara – nie tylko mężczyźni

Ale był jeszcze jeden kluczowy gracz w burzliwych wydarzeniach otaczających koniec Cezara. Kobieta, która była silna nawet pod presją i niezwykle lojalna. Nazywała się Porcja. Córka Katona i żona Brutusa, Porcja Katonis (ok. 73–43 p.n.e.) była „jedyną kobietą, która została wtajemniczona w spisek”, jak opisał ją rzymski historyk Kasjusz Dion.

Odwaga, logiczny umysł i gotowość do poświęceń Porcji zostały docenione przez rzymskich historyków, a wieki później uwiecznione w tragedii Williama Szekspira „Juliusz Cezar” z 1599 roku. Wiele czynników ukształtowało tę niezwykłą osobę, ale dwa wyróżniają się: niestabilny klimat polityczny i nauki jej ojca.

Co wiemy o Porcji Katonis?

Wiele z tego, co wiadomo o Porcji, pochodzi głównie od greckiego historyka Plutarcha (w jego książkach o Brutusie i Katonie) oraz z „Historii rzymskiej” Kasjusza Diona i ze wzmianek w innych dziełach. Według Judith P. Hallett, emerytowanej profesorki na University of Maryland w USA i autorki książki „Fathers and Daughters in Roman Society: Women and the Elite Family” we wszystkich starożytnych źródłach jest ona „opisana jako członek rodziny Katona Młodszego, który jest najbardziej oddany sprawie swojego ojca”.

Ojciec Porcji, Katon Młodszy (nazwany tak dla odróżnienia od swojego pradziadka Katona Starszego), był arystokratą i republikaninem starej gwardii. Jako wielbiciel filozofii stoickiej, Katon stawiał cnotę i odpowiedzialność obywatelską ponad wszystko inne. Ten bezkompromisowy idealizm głęboko wpłynął na jego córkę.

Porcja i wielka polityka

Wysoko postawiona rodzina Porcji była głęboko zaangażowana w rzymską wojnę domową, która rozpoczęła się w 49 r. p.n.e. Wówczas Cezar odmówił oddania swoich wojsk i terytoriów republice. Rzym podzielił się na dwie frakcje, jedną kierowaną przez Cezara, a drugą przez Pompejusza.

Konserwatywni Katon i Marek Kalpurniusz Bibulus sprzymierzyli się z Pompejuszem i znaleźli się po przegranej stronie wojny. Bibulus, przywódca floty Pompejusza na Adriatyku, zmarł z powodu choroby około 48 r. p.n.e. Katon odebrał sobie życie w Utyce (dzisiejsza Tunezja), gdy wojska Cezara wygrały bitwę pod Tapsus w 46 r. p.n.e..

W Rzymie Porcja obserwowała, jak Cezar zdobywa władzę. Zamiast pogodzić się z dyktaturą, nadal wierzyła w starą republikę. W 45 r. p.n.e. poślubiła Marka Juniusza Brutusa, niegdysiejszego sojusznika Cezara, który obrócił się przeciwko niemu.

Spisek przeciw Cezarowi

W kolejnych miesiącach Brutus, wraz z innymi senatorami rzymskimi, zaniepokojonymi ambicjami Cezara, rozpoczął spisek mający na celu jego zamordowanie. Mimo że w kulturze rzymskiej polityka była głównie domeną mężczyzn, Porcja zobowiązała się pomóc mężowi ze względu na przekonania swojej rodziny.

Według Plutarcha zauważyła zmianę w swoim mężu i zaczęła go wypytywać. Kiedy Brutus nie chciał odpowiedzieć, zraniła się nożem w udo. Akt ten był prośbą, aby jej mąż okazał jej zaufanie i szacunek: „Brutusie, jestem córką Katona i zostałam sprowadzona do twojego domu, nie jako zwykła konkubina, aby dzielić twoje łóżko i jadło, ale aby być partnerką w twoich radościach i partnerką w twoich kłopotach”.

Jej determinacja skłoniła Brutusa do ujawnienia planu zabójstwa na Juliusza Cezara. Co więcej, jak napisał Plutarch, zainspirowała go do doprowadzenia spisku do końca.

Pokłosie spisku na Juliusza Cezara

Po śmierci Cezara 15 marca 44 r. p.n.e. Brutus uciekł z Rzymu, aby uniknąć gniewu zwolenników Cezara, podczas gdy Porcja pozostała w stolicy. Śledziła losy swojego męża, który walczył w obronie republiki przeciwko Oktawianowi, spadkobiercy Cezara, w sojuszu z Markiem Antoniuszem.

W końcu Porcja otrzymała wiadomość, że Brutus został pokonany w bitwie pod Filippi (42 r. p.n.e.). Podobnie jak jej ojciec, Katon, odebrał sobie życie. Nie wiadomo na pewno, co wydarzyło się później. Bardziej dramatyczne zakończenie wygląda następująco. Zdruzgotana Porcja zabija się, połykając rozżarzone węgle lub wdychając tlenek węgla.

Jeden kluczowy dowód podaje jednak samobójstwo Porcji w wątpliwość. Rzymski mąż stanu i orator Cyceron napisał list do Brutusa w 43 r. p.n.e., opłakując śmierć Porcji. Oznacza to, że Porcja zmarła przed swoim mężem. Słowa Cycerona sugerują, że zmarła z przyczyn naturalnych.

Legenda o samobójstwie pojawiła się później, ale zakorzeniła się w popularnej wyobraźni. Plutarch kazał Brutusowi powiedzieć o swojej żonie: „Chociaż brakuje jej siły mężczyzn, jest tak dzielna i aktywna dla dobra swojego kraju, jak najlepsi z nas”.

Zwłaszcza William Szekspir zainspirował się postacią Porcji. Oprócz historycznej postaci Porcji w „Juliuszu Cezarze”, jej imię pojawia się również w „Kupcu weneckim” (1596–98). Tam nadano jej imię błyskotliwej kobiecie, zdeterminowanej, by zaistnieć w męskim świecie.

Jako symbol odwagi i poświęcenia, postać Porcji odbiła się szerokim echem w historii. Abigail Adams, żona Johna Adamsa, drugiego prezydenta USA i pierwszego wiceprezydenta USA, podpisywała listy do niego jako Porcja. Robiła to w uznaniu „patriotycznego poświęcenia” stoickiej żony Brutusa.

Źródło: National Geographic.

Opracował: Szymon Zdziebłowski