Król Gotów Teodoryk Wielki miał swoją siedzibię w Bułgarii. Odkryli ją poznańscy archeolodzy

W tym artykule:

1. Rezydencja Teodoryka Wielkiego
2. Novae – miasto o bogatej historii
3. Kim był Teodoryk Wielki?
4. Teodoryk Wielki w Novae
5. Czy Goci byli chrześcijanami?

Uwagę archeologów przykuły ruiny budowli, która zdecydowanie odróżniała się od innych konstrukcji w mieście. Badacze zwrócili też uwagę na jej położenie. Wzniesiono ją przy najważniejszej ulicy na osi wschód-zachód.

– Analiza wydarzeń historycznych oraz dotychczasowych danych archeologicznych skłania do postawienia hipotezy, iż prawdopodobnie mamy do czynienia z rezydencją przeznaczoną dla osoby wysokiej rangi, prawdopodobnie, króla Gotów Teodoryka Wielkiego – powiedziała „National Geographic Polska" kierująca badaniami dr hab. Elena Klenina z Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Rezydencja Teodoryka Wielkiego

Z najnowszych wykopalisk wynika, że rezydencja zajmowała powierzchnię nie mniejszą niż 35 m na 46 m. Jej fasada była zwrócona na główną ulicę miasta – via principalis. Archeolodzy ubolewają, że do badań archeologicznych dostępna jest tylko południowa część rezydencji. Północna jej część znajduje pod współczesną asfaltową drogą.

Do tej pory archeologom udało się odsłonić wyłożony kamienną posadzką, dziedziniec portykowy wraz ze studnią oraz dwa pomieszczenia pomocnicze. Znaleziono też sporo zabytków. Wśród nich było ponad 60 monet z brązu. Pochodzą z końca IV i V wieku.

Archeolodzy natknęli się też na biżuterię i lampy gliniane. Odkryto też płytki marmurowe z dekoracją geometryczną i roślinną. Zdaniem badaczy były elementami wykładzin ściennych w pomieszczeniach rezydencji. Wszystko wskazuje na to, że rezydencja została zniszczona w drugiej połowie V w.

Zabudowania pałacu Teodoryka znajdują się zaledwie kilka metrów na zachód od rezydencji biskupiej i od monumentalnego budynku horreum, czyli magazynu. – To sąsiedztwo nie może być przypadkowe – uważa dr hab. Klenina.

Podkreśliła, że od drugiej połowy V wieku w Novae ważną rolę w polityce odgrywał biskup. – Koegzystencja tych dwóch ważnych osób w mieście była niezwykle istotna, zarówno dla prawidłowego funkcjonowania miasta, jak i całej prowincji Mezja Secunda – zaznaczyła.

– Mamy pełną świadomość, iż nasze ustalenia dotyczące rezydencji Teodoryka Wielkiego w Novae wymagają przeprowadzenia starannych interdyscyplinarnych studiów i konsultacji historycznych – dodała.

Tegoroczne badania sfinansowano ze środków rektorki UAM, prof. Bogumiły Kaniewskiej oraz IDUB. Brali w nich udział również kierownik ekspedycji w latach 1990–2016 dr Andrzej B. Biernacki, konserwator Piotr Zambrzycki z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz archeolog dr hab. Evgenija Gencheva i numizmatyk dr Stojan Michajlov z Instytutu Archeologii Bułgarskiej Akademii Nauk.

Novae – miasto o bogatej historii

To starożytne miasto położone jest na południowym brzegu Dunaju, 4 km na wschód od współczesnego miasta Swisztow w Bułgarii. W Novae badania prowadzi kilka zespołów z Polski i jeden z Bułgarii. Początkowo, od I w. n.e., było stałą siedzibą I Legionu Italskiego na granicy Cesarstwa Rzymskiego.

W 69 r. n.e. w celu jej wzmocnienia przeniesiono tam nowo utworzony I Legion Italski. Stacjonował w Novae do połowy V w. Na tym jednak historia tego miejsca się nie skończyła. W okresie wczesnobizantyjskim powstał tam między innymi kompleks biskupi wraz z dwoma bazylikami.

Kim był Teodoryk Wielki?

Teodoryk Wielki (454–526) znany jest z tego, że pod koniec V wieku opanował Italię i zabił wodza germańskiego, Odoakra. Odoaker obalił wcześniej ostatniego cesarza zachodniorzymskiego. Teodoryk stworzył państwo ze stolicą w Rawennie, które obejmowało też między innymi Sycylię, Dalmację czy Noricum.

Jednak jego wcześniejsze dzieje się równie ciekawe. Teodoryk, jeden z synów króla ostrogockiego, był za młodu zakładnikiem w Konstantynopolu. W ten sposób Bizancjum chciało zagwarantować pokój z Ostrogotami. Jako osiemnastolatek odzyskał wolność i wkrótce został obwołany królem.

W wieku zaledwie dwudziestu kilku lat już aktywnie walczył o władzę. W latach 70. V wieku podjął się próby utworzenia państwa w strategicznie ważnym mieście Novae. Wówczas Teodoryk pomagał cesarzowi bizantyjskiemu, Zenonowi (474–475), który został wypędzony z Konstantynopola. Wiadomo, że Teodoryk przebywał w Novae z przerwami od 475 do 488 roku. Wtedy była to stolica królestwa Gotów z rezydencją króla Ostrogotów. Pod koniec lat 80. Teodoryk rozpoczął zwycięska kampanię w Italii. Stolicą nowego państwa została Rawenna, gdzie zmarł w 526 roku.

Teodoryk Wielki w Novae

W ostatniej ćwierci V wieku Novae znajdowało się pod ochroną armii gockiej. Biskup wydzielił do dyspozycji króla Teodoryka teren pod budowę rezydencji i organizował zaopatrzenie dla jego wojsk. – Do takich wniosków można dojść po analizie źródeł pisanych, określających relacje między władzami kościelnymi a królem Gotów – podkreśla dr hab. Klenina.

W jej ocenie o długotrwałej obecności Gotów w Novae świadczą też odkrycia dokonane przez bułgarskich archeologów na cmentarzysku w Novae. W grobach znajdowano złotą biżuterię oraz wyroby toaletowe w stylistyce typowej dla Gotów.

Czy Goci byli chrześcijanami?

Goci byli wschodniogermańskim ludem pochodzenia skandynawskiego. Pod koniec III w. doszło do jego podziału na Ostrogotów i Wizygotów. Długo jednak czcili starych bogów. Według poznańskich archeologów baptysterium w Novae z drugiej połowy V wieku mogło służyć do udzielania chrztu licznie przebywającym w mieście Gotom.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.