„Projekt stulecia” w Egipcie. Renowacja słynnej egipskiej piramidy w Gizie wzbudza kontrowersje

W tym artykule:

1. Co wiemy o Mykerinosie?
2. Piramida Mykerinosa do naprawy
3. Na czym polega renowacja piramidy?
4. Spór o renowację piramidy Mykerinosa

Mykerinos (inaczej Menkaure) był jednym z wielkich władców okresu Starego Państwa (2686–2181 lat p.n.e.) w starożytnym Egipcie. To wówczas powstawało najwięcej piramid i były najpotężniejsze w całej historii tej wielkiej cywilizacji.

Wiele z piramid przetrwało do dziś. Wśród nich są trzy grobowce widoczne na Płaskowyżu Giza. Ta najniższa, widoczna na nieco załamanej linii z trzema większymi należy właśnie do Mykerinosa. Jest to ikoniczny widok znany z pocztówek z tego kraju. Egipska służba starożytności postanowiła dokonać renowacji tej piramidy.

Co wiemy o Mykerinosie?

Niewiele. O dziejach jego panowania dowiadujemy się głównie ze źródeł greckich, czyli powstałych 2 tysiące lat później. Według nich był sprawiedliwym i pobożnym władcą. Gdy jednak dowiedział się od przepowiedni, że pozostało mu 6 lat życia, postanowił imprezować każdej nocy. W ten sprytny sposób miał podwoić pozostałe lata swojej ziemskiej wędrówki.

Jego piramida miała 65 m wysokości, a boki u jej podnóża 102 na 104 m długości. Nazywana była w starożytności „Menkaure jest święty”.

Piramida Mykerinosa do naprawy

W styczniu Mostafa Waziri, szef Najwyższej Rady Starożytności Egiptu ogłosił u podnóża piramidy Mykerinosa rozpoczęcie projektu renowacji tej budowli. – Będzie to projekt stulecia – zapewnił. Określił go nawet jako „dar Egiptu dla świata w XXI wieku”.

Waziri jest jednocześnie kierownikiem tego egipsko-japońskiego przedsięwzięcia, które potrwa trzy lata. – Pozwoli nam to po raz pierwszy zobaczyć piramidę Menkaure w stanie, w jakim została zbudowana przez starożytnych Egipcjan – zapewnił archeolog.

Na czym polega renowacja piramidy?

Piramida zachowała się do naszych czasów w całkiem niezłym stanie, porównywalnym do dwóch większych grobowców w Gizie należących do Chefrena i Cheopsa. Jedyne, czego brakuje tym trzem grobowcom to licówka. Była to zewnętrzna warstwa piramid.

Budowle te wykonane są z wapienia lokalnego, kiepskiej jakości. Aby wyglądały bardziej reprezentatywnie, pod koniec budowy obłożono je wapieniem przywiezionym z kamieniołomów znajdujących się po drugiej stronie Nilu lub częściowo, jak w przypadku piramidy Mykerinosa, granitem.

Wapień użyty do licówki był nie tylko mlecznobiały, ale też mniej porowaty i bardziej gładki niż bloki pozyskiwane w Gizie. Bloki licówki obrobiono bardzo precyzyjnie i polerowano. Ułożono je jeden przy drugim tak blisko, że pewnie trudno było dostrzec miejsce łączenia. 4500 lat temu piramidy na Płaskowyżu lśniły i odbijały Słońce na wiele kilometrów. Widok musiał być oszałamiający.

Z informacji przekazanych przez służbę starożytności Egiptu wynika, że planowane jest obłożenie wapiennej piramidy granitem, który zachował się fragmentarycznie do wysokości 16 poziomu bloków piramidy. Archeolodzy spierają się, czy powyżej jako licówkę zastosowano również granit, a może raczej wapień lepszej jakości.

Spór o renowację piramidy Mykerinosa

W momencie ogłoszenia planów renowacji w internecie rozgorzał spór o jej celowość. – Niemożliwe! Jedyną rzeczą, której brakowało, było dodanie licówki do piramidy Menkaure! Kiedy skończymy z absurdem w zarządzaniu egipskim dziedzictwem? – zapytała egiptolożka, dr Monica Hanna.

Zwróciła jednocześnie uwagę, że wszelkie zasady dotyczące renowacji zabytków zabraniają takich interwencji. Wezwała wszystkich archeologów „natychmiastowej mobilizacji”. Inny ze sceptyków zapytał: – Kiedy planowany jest projekt wyprostowania Krzywej Wieży w Pizie we Włoszech?

Bardziej wyważony komentarz w mediach społecznościowych zamieściła znana badaczka starożytnego Egiptu, dr Salima Ikram. – Dokumentowanie bloków, które zsunęły się z piramidy wydaje się bardzo dobrym pomysłem. Czy należy przeprowadzić anastylozę [ponowne zamontowanie brakujących elementów – przyp. red.]? Jest to pytanie, które nurtuje konserwatorów, naukowców i opinię publiczną – podkreśliła.

Imhotep znów zdradza tajniki staroegipskiej wiedzy. Obok najstarszej piramidy świata

W Egipcie, tuż obok najstarszej piramidy świata, ponownie otwarto Muzeum Imhotepa. To Imhotep był pomysłodawcą wzniesienia tej budowli. Okrzyknięto go nawet Leonardem da Vinci starożytnego E...

W jej ocenie należałoby zastanowić się nad przywróceniem starych bloków na miejsce, ale nie dokładaniem nowych. Zwróciła uwagę, że co jakiś czas zmienia się doktryna konserwatorska.

– Warto pamiętać, że wiele starożytnych egipskich zabytków zostało odrestaurowanych nawet w starożytności – zauważyła. Na nagraniach vwideo widać, że archeolodzy kopią u podnóża piramidy. Może to oznaczać, że poszukują bloków, które zsunęły się już w starożytności i one będą na powrót układane.

Należy jednak zaznaczyć, że obecnie coraz bardziej popularna jest doktryna, wedle której konserwatorzy wykonują tylko niezbędne prace. Zwłaszcza takie, które mają zabezpieczyć budowlę przez degradacją. Unika się odbudowywania starożytnych konstrukcji.

Źródła:

• English Ahram
• Lehner M., Complete Pyramids, London 1997
• Shaw I., Nicholson P., The Dictionary of Ancient Egypt, London 2002.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.