Psychoaktywne i lecznicze rośliny w świątyni Filistynów. Archeolodzy mają dowody

W tym artykule:

1. Cel: świątynia Filistynów
2. Szczątki roślin zdradzają starożytne rytuały
3. Nie tylko rośliny

Filistyni byli ludem imigrantów, który przybył na obszar południowego Lewantu w XII wieku p.n.e., co mniej więcej zbiega się w czasie z pojawieniem się Izraelitów. Filistyni zdobyli nawet na jakiś czas Arkę Przymierza. Według tradycji biblijnej lud ten pochodził z Kaptoru utożsamianego czasem z Kretą.

Cel: świątynia Filistynów

Zespół naukowców z Uniwersytetu Bar-Ilan w Izraelu postanowił przeprowadzić wykopaliska na terenie filistyńskiej świątyni w dolnym mieście Gat (obecny Tell es-Safi). Znajduje się na terenie parku narodowego zarządzanego przez Israel Nature and Parks Authority.

Wiele aspektów kultury filistyńskiej jest dobrze udokumentowanych. Jednak stosunkowo niewiele wiadomo o praktykach religijnych i o bóstwach tego ludu żyjącego od XIII do VII wieku p.n.e. Uwagę badaczy przykuła duża liczba szczątków po roślinach stosowanych w czasie rytuałów w świątyni w Gat. Postanowili się im bliżej przyjrzeć, a wnioski opublikowali właśnie na łamach „Scientific Reports”. Pod lupę wzięli zarówno nasiona, jak i zachowane owoce. Dziedzinę wiedzy, która się tym zajmuje określa się jako archeobotanikę.

Szczątki roślin zdradzają starożytne rytuały

Badacze natknęli się zarówno na rośliny, które dekorowały świątynię Filistynów, ale też takie, które stosowano w czasie rytuałów. Naukowcy natrafili na przykład na najwcześniejsze znane kultowe wykorzystanie niepokalanka pospolitego (Vitex agnus-castus) czy złocienia wieńcowego (Glebionis coronaria), czyli roślin o właściwościach leczniczych.

– Te szeroko rozpowszechnione rośliny śródziemnomorskie były dotychczas znane tylko w późniejszych kultach wczesnych bóstw greckich, takich jak Hera, Artemida, Demeter i Asklepios – wyjaśniają naukowcy. W ich ocenie jest to jedno z ważniejszych ustaleń.

– Ponadto rośliny o właściwościach psychoaktywnych i leczniczych w świątyniach filistyńskich wskazują na ich wykorzystanie do działań kultowych. Badanie ujawniło, że religia filistyńska opierała się na magii i siłach natury, takich jak bieżąca woda i sezonowość, czyli aspekty wpływające na ludzkie zdrowie i życie – mówi główna autorka badania i kierowniczka Laboratorium Archeobotaniki na Uniwersytecie Bar-Ilan, dr Suembikya Frumin.

Odkrycie psychoaktywnych roślin nie było dużym zaskoczeniem, bo podobne znaleziono na przykład na Krecie, w starożytnej Ebli w Lewancie czy w fenickim sanktuarium na Sycylii z VIII-VII wieku p.n.e.

Archeolodzy natknęli się na przykład na życicę roczną (Lolium temulentum), która jest chwastem występującym na polach pszenicy. Jej trujące właściwości (po dodaniu do mąki) były najprawdopodobniej znane rolnikom.

Życica bywa atakowana przez sporysz, czyli przetrwalnik pasożytniczego grzyba buławinki czerwonej. W ten sposób staje się naturalnym źródłem alkaloidu typu LSD, który jest halucynogenny. W źródłach pisanych dowiadujemy się o jego użyciu w świątyniach właśnie jako środka psychoaktywnego w greckich misteriach związanych z rolnictwem.

Czym był ogień z nieba? Biblijne klątwy budziły przerażenie wśród wiernych

Biblia aż kipi od klątw. Ale gdyby w Objawionej Księdze zabrakło owego bożego bicza, wierni nie przejmowaliby się nakazami płynącymi z Nieba (i od hierarchii). Bo nadzieja nadzieją, ale el...

– Nasze odkrycia podważają wcześniejsze rozumienie filistyńskich praktyk rytualnych i oferują nowe spojrzenie na ich praktyki kulturowe oraz powiązania między kulturą filistyńską a szerszymi śródziemnomorskimi tradycjami religijnymi. Badając rośliny, których używali w kontekstach rytualnych, lepiej rozumiemy, jak Filistyni postrzegali otaczający ich świat i wchodzili z nim w interakcje – komentuje dyrektor Laboratorium Archeobotaniki na Uniwersytecie Bar-Ilan i współautor badania.

Nie tylko rośliny

W czasie badań świątyni Filistynów archeolodzy znaleźli ciężarki do krosna, czyli urządzenia używanego do produkcji tkanin. Są one odkrywane w egejskich miejscach kultu związanych z Herą. To kolejny dowód na to, że Filistyni wchodzili w interakcje z różnymi obszarami strefy śródziemnomorskiej. Detal ten może też potwierdzać, że istotnie wywodzili się z obszarów związanych z dzisiejszą Grecją.

– Odkrycia te otwierają nowe możliwości badań nad kulturowymi i religijnymi interakcjami między Filistynami a sąsiednimi regionami – dodaje współautor badania prof. Aren Maeir z Wydziału Studiów Ziemi Izraela i Archeologii Uniwersytetu Bar-Ilan, który kierował wykopaliskami w Tell es-Safi przez ponad 25 lat.

Źródło: Scientific Reports.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.