Rozkwitające miasto, które miało nie istnieć. Archeolodzy odkryli perłę Cesarstwa Rzymskiego

W tym artykule:

1. Upadek przyszedł zdecydowanie później
2. Rozpoznać dzieje starożytnego miasta, które zniknęło z powierzchni ziemi
3. Analiza naczyń ceramicznych wskazuje na dłuższe istnienie miasta
4. Zobaczyć niewidzialne – geofizyka na pomoc archeologii
5. Historia miasta

Cesarstwo Rzymskie istniało od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. Badaniami nad nim nadal zajmuje się wielu naukowców. Mimo że o jego historii wiadomo już całkiem sporo, to badania terenowe wciąż przynoszą ciekawe informacje.

Zespół badaczy z Cambridge w Anglii podsumował właśnie kilkunastoletnie prace prowadzone w obrębie miasta Interamna Lirenas położonego w centralnej Italii, w południowym Lacjum. Ich ustalenia są zaskakujące. Pomogło to, że wykorzystali szerokie spektrum metod.

Upadek przyszedł zdecydowanie później

Miasto to było badane już 4 dekady temu przez Kanadyjczyków. Ale ich badania były prowadzone na mniejszą skalę, co przyczyniło się do wyciągnięcia błędnych wniosków. Archeolodzy uznali mianowicie, że Interamna rozkwitało od końca II wieku p.n.e. do początku I wieku p.n.e. Następnie obszar ośrodka w I wieku n.e. zdecydowanie się zmniejszył i spadł on do rangi prowincjonalnej.

Projekt badaczy z Cambridge zrewidował to ustalenie. Okazało się, że miasto rozkwitało aż do późnego III wieku n.e. Oznacza to, że miasto doskonale prosperowało 300 lat dłużej, niż do tej pory sądzono. W szczytowym okresie zamieszkiwało je około 2000 osób.

Rozpoznać dzieje starożytnego miasta, które zniknęło z powierzchni ziemi

– Zaczęliśmy nasze badania od miejsca tak mało obiecującego, że nikt nigdy nie próbował prowadzić tutaj wykopalisk. A to bardzo rzadkie we Włoszech – powiedział dr Alessandro Launaro, kierownik projektu Interamna Lirenas z Wydziału Klasycznego Uniwersytetu Cambridge.

Gdy archeolog rozpoczynał badania, na powierzchni pól nie było widać żadnych śladów budynków, tylko kawałki potłuczonej ceramiki. – Ale to, co odkryliśmy, nie było pozostałościami po zabudowaniach prowincjonalnych, daleko im było od tego. Znaleźliśmy kwitnące miasto, które dostosowywało się do każdego wyzwania rzuconego mu przez 900 lat jego istnienia – podkreślił dr Launaro.

Analiza naczyń ceramicznych wskazuje na dłuższe istnienie miasta

Bardzo pomocne przy określeniu wieku zasiedlenia przez ludzi danego miejsca w przeszłości są fragmenty skorup. Archeolodzy przeanalizowali fragmenty naczyń ceramicznych na terenie ruin tego starożytnego miasta. Na tej podstawie stwierdzili, że upadek Interamna Lirenas rozpoczął się około 300 lat później, niż wcześniej zakładano.

Naczynia ceramiczne są świadectwem stałej obecności ludzi w dawnych czasach. Ich fragmenty są znajdowane na stanowiskach archeologicznych pochodzących nawet sprzed 10 tys. lat.

Zobaczyć niewidzialne – geofizyka na pomoc archeologii

Pomocne w rozpoznaniu starożytnego miasta z czasów Cesarstwa Rzymskiego były również nieinwazyjne badania geofizyczne. Dzięki nim bez wbijania łopaty w ziemię udało się badaczom poznać cały układ ulic i budynków. Obraz, jaki zobaczyli, był zaskakujący. Ich oczom ukazało się bowiem obszerne założenie miejskie.

Wśród odkrytych założeń jest obszerny magazyn o wielkości 40 na 12 m, świątynia i kompleks łaźni w rejonie portu nad rzeką Liri, która przylegała do miasta. Naukowcy są przekonani, że użytkowano je od końca I wieku p.n.e. do IV wieku n.e.

W wybranych miejscach przeprowadzono wykopaliska. Tak było w przypadku teatru położonego na północ od miejskiego forum. Obiekt mógł pomieścić 1500 osób. Pierwotnie był zadaszony. To dość rzadka budowla w tym rejonie. O jego randze świadczy fakt, że na potrzeby jego budowy wykorzystano różnorodne marmury importowane z centralnej i wschodniej części basenu Morza Śródziemnego.

– Fakt, że miasto zdecydowało się na budynek tak wyrafinowany, jak zadaszony teatr, nie pasuje do podupadającego zaścianka. Ten teatr był głównym symbolem statusu. Świadczył o bogactwie, potędze i ambicji mieszkańców ośrodka – zaznaczył dr Launaro. Założenie to funkcjonowało w III–IV wieku n.e.
Do tej pory teatr ten, zupełnie zasypany ziemią, nie był znany innym badaczom. A brak teatru uznawano za świadectwo upadku miasta.

Naukowcy poznali też domostwa mieszkańców antycznego miasta. 190 domów w mieście (84 proc.) miało powierzchnię poniżej 500 m kw. Wśród nich było 25 większych domostw, o powierzchni 500–1000 m kw., i zaledwie 5 willi mających ponad 1000 m kw.

Forum Romanum było kiedyś najważniejszym miejscem w Rzymie. Podobno pochowano tu mitycznego założyciela miasta

Do czasy wybudowania Forum Augusta i kompleksu forów cesarskich, Forum Romanum, czyli dosłownie „rynek rzymski”, było metaforycznym sercem Wiecznego Miasta. Najstarszy rzymski plac powstał ...

Historia miasta

Początki Interamna Lirenas sięgają 312 roku p.n.e., kiedy miasto zostało założone. Nazwa Interamna (od łacińskiego inter amnes „między rzekami”) wskazuje na jego położenie, podczas gdy przymiotnik Lirenas („na Liris”) określał położenie geograficzne. Początkowo ośrodek był niezależny od władzy Rzymu.

Jego początki związane były z operacjami wojskowymi Rzymian przeciwko Samnitom trwającymi do początku III wieku p.n.e. Miasto opustoszało w VI wieku n.e., zapewne w związku z inwazją Longobardów. Był to też kres Cesarstwa Rzymskiego.

Źródło: Roman Urbanism in Italy

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.