Rzadkie znalezisko z Izraela. Archeolodzy odkryli monetę z czasów powstania Żydów przeciwko Rzymianom

W tym artykule:

1. Wykopaliska na Pustyni Judzkiej
2. Kim był Eleazar?
3. Monet było i jest więcej
4. Każdy może dołączyć do badań

Zryw, który trwał od 132 do 135 roku n.e. skierowany był przeciwko zwierzchnictwu Cesarstwa Rzymskiego. Była to reakcja na zarządzenia cesarza Hadriana, między innymi budowy świątyni poświęconej rzymskiemu bogowi, Jowiszowi Kapitolińskiemu, w miejscu dawnej Świątyni Jerozolimskiej.

Na czele powstańców stanął Szymon bar Kochba. Na początku zrywu buntownikom udało się zdobyć Jerozolimę. Wówczas lider zrywu kazał wybić nową monetę, która upamiętniała to zdarzenie i jednocześnie wyznaczała rozpoczęcie nowej ery.

Powstanie zakończyło się porażką Żydów. Po upadku ostatniej twierdzy, Betar, Rzymianie rozpoczęli krwawe represje. W wyniku walk miało zginąć nawet kilkaset tysięcy Żydów.

Wykopaliska na Pustyni Judzkiej

Izraelska Służba Starożytności ogłosiła właśnie intrygujące znaleziska z tego okresu, dokonane w jaskini na obszarze Pustyni Judzkiej w rejonie rezerwatu przyrody Mazuq Ha-he'teqim. Najcenniejsza jest moneta, na której znajduje się wybite na awersie imię „Eleazar kapłan” w starożytnym hebrajskim alfabecie.

Na rewersie z kolei widoczna jest kiść winogron otoczona tekstem „Rok Pierwszy Odkupienia Izraela”, również zapisanym w starożytnym alfabecie hebrajskim. Oznacza to, że pieniądz pochodzi ze 132 roku naszej ery, bo wówczas rozpoczął się zryw.

Kim był Eleazar?

Archeolodzy i historycy zaczęli się zastanawiać, kim był Eleazar, którego imię widnieje na monecie. Wskazują na kilka możliwości. Być może był to rabin Eleazar Hamod'ai, rabin z czasów rabina Akiwy, uczeń rabina Yohanana ben Zakai.

Rabin Eleazar Hamod'ai odegrał znaczącą religijną rolę w czasie powstania Bar Kochby. Mieszkał w mieście Beitar – miejscu, w którym znajdowała się kwatera główna powstania. Talmud podaje, że zmarł w Bejtarze, prawdopodobnie podczas zrywu.

Eleazara z monety nie należy mylić z postacią biblijną o tym samym imieniu, występującą w Starym Testamencie. Był to arcykapłan, syn Aarona i Eliszeby, arcykapłan. Ten Eleazar zmarł w tym samym czasie, co Jozue. Pochowano go w mieście Gabata.

Monet było i jest więcej

Monetę Eleazara odkryto wraz z trzema innymi monetami z czasów rewolty. Na nich widniało imię „Symeon”. Być może jest to nawiązanie do imienia lidera powstania, Szymona Bar Kochby.

Izraelska Służba Starożytności intensyfikuje w ostatnim czasie badania jaskiń na Pustyni Judzkiej we współpracy z Ministerstwem Dziedzictwa i Biurem Archeologicznym Administracji Wojskowej Judei i Samarii. Robi to w obawie przed poszukiwaczami skarbów, którzy wyszukują cenne metalowe zabytki.

Od 2017 roku działa specjalna komórka w Izraelskiej Służbie Starożytności, której celem jest dotarcie do cennych zabytków przed rabusiami. Do tej pory udało się na przykład odkryć fragmenty zwoju Dwunastu Mniejszych Proroków, rzymskie żelazne miecze, z których jeden wciąż był w pochwie oraz najwcześniejszy kompletnie zachowany kosz na świecie.

Każdy może dołączyć do badań

W marcu rozpoczyna się kolejny sezon poszukiwań. – Zapraszamy społeczność do przyłączenia się do nas w siódmym sezonie wykopalisk na pustyni. Możecie pomóc ocalić znaleziska archeologiczne na Pustyni Judzkiej, zagrożone kradzieżą – mówi Eli Escusido, dyrektor Izraelskiej Służby Starożytności.

Tym razem celem są jaskinie Murabba'at wzdłuż Nahal Darga. – Wykopaliska na Pustyni Judzkiej nie przestają nas zadziwiać i mamy nadzieję, że w tym sezonie również będziemy mogli zgłosić ważne znaleziska – dodaje Escusido. Wykopaliska rozpoczną się 11 marca 2024 r. i potrwają dziesięć dni.

Źródło: Israel Antiquities Authority.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.