Rzadkie znalezisko z Izraela. Archeolodzy odkryli monetę z czasów powstania Żydów przeciwko Rzymianom
W jaskini na terenie Pustyni Judzkiej w Izraelu archeolodzy znaleźli rzadką monetę. Pochodzi z czasów ostatniego w starożytności zrywu narodowego Żydów – powstania Bar Kochby z II wieku naszej ery.
W tym artykule:
Zryw, który trwał od 132 do 135 roku n.e. skierowany był przeciwko zwierzchnictwu Cesarstwa Rzymskiego. Była to reakcja na zarządzenia cesarza Hadriana, między innymi budowy świątyni poświęconej rzymskiemu bogowi, Jowiszowi Kapitolińskiemu, w miejscu dawnej Świątyni Jerozolimskiej.
Na czele powstańców stanął Szymon bar Kochba. Na początku zrywu buntownikom udało się zdobyć Jerozolimę. Wówczas lider zrywu kazał wybić nową monetę, która upamiętniała to zdarzenie i jednocześnie wyznaczała rozpoczęcie nowej ery.
Powstanie zakończyło się porażką Żydów. Po upadku ostatniej twierdzy, Betar, Rzymianie rozpoczęli krwawe represje. W wyniku walk miało zginąć nawet kilkaset tysięcy Żydów.
Wykopaliska na Pustyni Judzkiej
Izraelska Służba Starożytności ogłosiła właśnie intrygujące znaleziska z tego okresu, dokonane w jaskini na obszarze Pustyni Judzkiej w rejonie rezerwatu przyrody Mazuq Ha-he'teqim. Najcenniejsza jest moneta, na której znajduje się wybite na awersie imię „Eleazar kapłan” w starożytnym hebrajskim alfabecie.
Na rewersie z kolei widoczna jest kiść winogron otoczona tekstem „Rok Pierwszy Odkupienia Izraela”, również zapisanym w starożytnym alfabecie hebrajskim. Oznacza to, że pieniądz pochodzi ze 132 roku naszej ery, bo wówczas rozpoczął się zryw.
Kim był Eleazar?
Archeolodzy i historycy zaczęli się zastanawiać, kim był Eleazar, którego imię widnieje na monecie. Wskazują na kilka możliwości. Być może był to rabin Eleazar Hamod'ai, rabin z czasów rabina Akiwy, uczeń rabina Yohanana ben Zakai.
Rabin Eleazar Hamod'ai odegrał znaczącą religijną rolę w czasie powstania Bar Kochby. Mieszkał w mieście Beitar – miejscu, w którym znajdowała się kwatera główna powstania. Talmud podaje, że zmarł w Bejtarze, prawdopodobnie podczas zrywu.
Eleazara z monety nie należy mylić z postacią biblijną o tym samym imieniu, występującą w Starym Testamencie. Był to arcykapłan, syn Aarona i Eliszeby, arcykapłan. Ten Eleazar zmarł w tym samym czasie, co Jozue. Pochowano go w mieście Gabata.
Monet było i jest więcej
Monetę Eleazara odkryto wraz z trzema innymi monetami z czasów rewolty. Na nich widniało imię „Symeon”. Być może jest to nawiązanie do imienia lidera powstania, Szymona Bar Kochby.
Izraelska Służba Starożytności intensyfikuje w ostatnim czasie badania jaskiń na Pustyni Judzkiej we współpracy z Ministerstwem Dziedzictwa i Biurem Archeologicznym Administracji Wojskowej Judei i Samarii. Robi to w obawie przed poszukiwaczami skarbów, którzy wyszukują cenne metalowe zabytki.
Od 2017 roku działa specjalna komórka w Izraelskiej Służbie Starożytności, której celem jest dotarcie do cennych zabytków przed rabusiami. Do tej pory udało się na przykład odkryć fragmenty zwoju Dwunastu Mniejszych Proroków, rzymskie żelazne miecze, z których jeden wciąż był w pochwie oraz najwcześniejszy kompletnie zachowany kosz na świecie.
Każdy może dołączyć do badań
W marcu rozpoczyna się kolejny sezon poszukiwań. – Zapraszamy społeczność do przyłączenia się do nas w siódmym sezonie wykopalisk na pustyni. Możecie pomóc ocalić znaleziska archeologiczne na Pustyni Judzkiej, zagrożone kradzieżą – mówi Eli Escusido, dyrektor Izraelskiej Służby Starożytności.
Tym razem celem są jaskinie Murabba'at wzdłuż Nahal Darga. – Wykopaliska na Pustyni Judzkiej nie przestają nas zadziwiać i mamy nadzieję, że w tym sezonie również będziemy mogli zgłosić ważne znaleziska – dodaje Escusido. Wykopaliska rozpoczną się 11 marca 2024 r. i potrwają dziesięć dni.
Źródło: Israel Antiquities Authority.
Nasz ekspert
Szymon Zdziebłowski
Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.