Saladyn zasłynął z tego, że odebrał Jerozolimę krzyżowcom. Wielkiego władcę pokonała jednak choroba

W tym artykule:

1. Kim był Saladyn?
2. Jak Saladyn został przywódcą?
3. Jakie były ambicje Saladyna?
4. Zdobycie Jerozolimy
5. Jak zginął Saladyn?

Mimo że od śmierci Saladyna minęło 830 lat, pamięć po nim jest wciąż żywa, nie tylko w świecie muzułmańskim. Już w XIX wieku do postaci bliskowschodniego przywódcy odwoływali się w swoich dziełach europejscy autorzy okresu romantyzmu. Po 1948 roku wyznawcy islamu zaczęli oczekiwać nadejścia następcy Saladyna, który odzyska dla nich Jerozolimę. Porównywał się z nim nawet Saddam Husajn, który chciał przewodzić całemu światu arabskiemu. Co sprawiło, że założyciel dynastii Ajjubidów tak mocno zapisał się w pamięci mieszkańców Bliskiego Wschodu i Zachodu?

Kim był Saladyn?

Saladyn, a dokładnie al-Malik an-Nasir Salah ad-Dunja wa-ad-Din Abu al-Muzaffar Jusuf ibn Ajjub ibn Szazi al-Kurdi, urodził się w 1138 roku, w Tikricie. Słowo „Saladyn” jest spolszczeniem francuskiego „Saladin”, zniekształcenia arabskiego tytułu Salah ad-Din, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „dobro wiary”.

Był synem Ajjuba ibn Szaziego, Kurda pełniącego funkcję namiestnika w imperium Seldżuków (później służył Zengidom). Wychowywał się w Damaszku, gdzie w wieku 27 lat objął urząd szihna, czyli szefa policji. Uczestniczył w trzech wyprawach do Egiptu, których inicjatorem był jego wuj Szirkuh, interweniujący z ramienia Zangidów. Wyprawy, w których młody Saladyn odznaczył się walecznością i strategicznymi zdolnościami, zakończyły się powodzeniem. Szirkuh objął funkcję wezyra ostatniego Fatymidy Al-Adida.

Po jego śmierci (23 marca 1169 roku) rozpoczęła się rywalizacja o urząd. Każdy wyższy przywódca ekspedycji chciał zostać kolejnym wezyrem. Saladyn dostrzegł dla siebie szansę i dzięki politycznemu talentowi zdobył nominację.

Jak Saladyn został przywódcą?

W 1171 roku zdołał obalić Al-Adida i w ten sposób zakończył rządy Fatymidów nad Nilem. Choć oficjalnie był tylko namiestnikiem Nur ad-Dina w Egipcie, w praktyce sprawował właściwie nieograniczoną władzę. Wiedział jednak, że jego pozycja nie jest niezagrożona.

Żeby utrzymać swoje wpływy, zaczął podbijać ziemie, które nie znajdowały się pod kontrolą Zengidów. Napięcie między władcą a namiestnikiem narastało. Otwarty konflikt wisiał w powietrzu i gdyby nie śmierć Nur ad-Dina (1174 r.), najprawdopodobniej doszłoby do starcia.

Nur ad-Dina zastąpił małoletni syn As-Salih Isma. Saladyn ubiegał się o opiekę nad młodym Zengidą, ale funkcję regenta objął eunuch Kumusztakin. Saladyn zaczął uniezależniać się od swojego władcy. W 1174 roku zajął Damaszek. Niebawem podbił Hims, Hamę i Baalbek. Wojska As-Saliha zostały pokonane. Zengida musiał uznać zwierzchnictwo Saladyna jako sułtana Egiptu i Syrii.

Jakie były ambicje Saladyna?

Jako jeden z najważniejszych przywódców muzułmańskiego świata, Saladyn postrzegał za swój obowiązek usunięcie innowierców z Bliskiego Wschodu. Należy jednak podkreślić, że zanim wyruszył na dżihad, przez długi czas toczył walki i zawierał nowe sojusze z muzułmanami. Jak twierdził, jego działania służyły zjednoczeniu sił do walki z chrześcijanami.

W 1180 roku wspomógł Nur ad-Din Muhammada, władcę Hisn Kajfy, w walce z sułtanem Rumu Kilidż Arslanem. Dzięki temu terytoria Artukidów znalazły się pod jego wpływami. Gdy po śmierci As-Saliha władzę w Aleppo objął Izz ad-Din Masud, Saladyn niemal natychmiast udał się na wojnę, ale zamiast otwartej walki, wybrał drogę pertraktacji. Przy okazji zawarł sojusz z przywódcami panującymi na przeciwległym brzegu Eufratu.

W 1183 roku zajął Amidę i przekazał ją Nur ad-Din Muhammadowi. W rezultacie, zyskał zwierzchnictwo nad Artukidami z Majjafarikinu i Mardinu. Dysponując już ogromną władzą i potężnymi siłami, w 1185 roku rozpoczął oblężenie Mosulu. Musiał jednak odstąpić od walki. Wycieńczony chorobą, nie był w stanie kontynuować działań. W 1186 roku Izz ad-Din Masud przyjął warunki pokoju, na mocy których uznał zwierzchnictwo Saladyna i zobowiązał się wesprzeć go militarnie w walce z chrześcijanami.

Niektórzy historycy wyrażają przekonanie, że to właśnie choroba, na którą Saladyn zapadł w grudniu 1185 roku, zainicjowała jego wewnętrzną przemianę. W styczniu i lutym sułtan miał znaleźć się na krawędzi śmierci, jednak na początku marca jego stan miał ulec znaczącej poprawie. Podobno to właśnie wtedy zadecydował, że całkowicie poświęci się dżihadowi.

Zdobycie Jerozolimy

Po powrocie do zdrowia, Saladyn znacząco zreorganizował swoje państwo. Niemal całą władzę nad podległymi mu terenami przekazał członkom swojego rodu, zachowując władzę zwierzchnią. Sam mógł skupić się na wojnie z Królestwem Jerozolimskim.

Do 1187 roku sułtan organizował kilka kampanii przeciwko Królestwu, ale nie miały one większego znaczenia, a pomiędzy nimi obowiązywało zawieszenie broni. W 1185 roku zawarto czteroletni rozejm. Jednak gdy rok później królem został Gwidon de Lusignan, warunki porozumienia przestały obowiązywać.

4 lipca 1187 roku siły Saladyna rozbiły oddziały oddziały krzyżowców w bitwie pod Hittin. Właśnie to wydarzenie przesądziło o łatwym zdobyciu Jerozolimy. W walkach uczestniczyli niemal wszyscy krzyżowcy. W twierdzach strzegących miast Królestwa pozostali tylko nieliczni obrońcy. Król został wzięty do niewoli, a wraz z nim kilku ważnych dostojników. Gdy armia Królestwa przestała istnieć, drzwi do Jerozolimy stanęły otworem przed Saladynem.

Po sukcesie pod Hittin, muzułmanie zdobywali twierdzę za twierdzą. Ich łupem padła Akra, następnie Nablus, Hajfa, Cezarea, Seforis i Nazaret. Równie łatwo poradzili sobie z zajęciem Sydonu. Bejrut stawił nieco silniejszy opór. Saladyn podporządkowywał sobie kolejne miasta, aż po ponad dwóch miesiącach po zwycięskiej bitwie pod Hittin dotarł do Jerozolimy.

20 września 1187 roku rozpoczęło się oblężenie Świętego Miasta. Jerozolima stawiała opór, ale klęska była tylko kwestią czasu. Rozpoczęły się pertraktacje. Jak wynika ze źródeł, Saladyn początkowo dążył do skąpania miasta w morzu krwi (w odwecie za rzeź, której dopuścili się krzyżowcy).W końcu zaproponował dość łagodne warunki kapitulacji. 2 października Jerozolima została przejęta z rąk chrześcijan.

Jak zginął Saladyn?

Saladyn był wielkim przywódcą i wybitnym wojownikiem, ale nie zginął na polu walki. Umarł 4 marca 1193 roku, ale nie powalony ostrzem miecza lub gradem strzał, a zmożony chorobą.

Ze źródeł historycznych wynika, że islamski przywódca cierpiał straszliwe męki przez kilkanaście dni. „Gorączka żółciowa” (tak wówczas określano gorączkę, której towarzyszyły wymioty i biegunka) odbierała mu siły, sułtan niemal nie jadł i nie pił. Zmarł po dwóch tygodniach od chwili wystąpienia pierwszych objawów.

Na temat dolegliwości, która doprowadziła do śmierci Saladyna, powstały różne teorie. Niektórzy wskazywali na malarię, inni na ospę. Obecnie badacze są zdania, że opisywane objawy najbardziej pasują do duru brzusznego.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.