Serce Chopina pokonało niełatwą drogę. Na lata trafiło do kościelnej rupieciarni

Spis treści:

1. Kim był Fryderyk Chopin?
2. Gdzie znajduje się grób Fryderyka Chopina?
3. Co stało się z sercem Fryderyka Chopina?
4. Kto uratował serce Chopina?
5. Gdzie jest serce Chopina?
6. Na co zmarł Chopin?
7. Film o sercu Chopina

– Gdzie skarb twój, tam serce twoje – brzmi fragment Ewangelii według św. Mateusza wyryty na tablicy upamiętniającej urnę z sercem Fryderyka Chopina. Słowa nieprzypadkowe, bo idealnie odzwierciedlają ostatnią wolę wirtuoza, by część jego samego wróciła do ukochanej ojczyzny. Jak się jednak przekonacie, nie była to droga usłana różami.

Kim był Fryderyk Chopin?

Mimo że postać Fryderyka Chopina jest powszechnie znana, warto przypomnieć, kim był i dlaczego zapisał się w historii. Jeden z najwybitniejszych kompozytorów wszech czasów przyszedł na świat w 1810 r. (dokładna data nie jest znana – źródła podają 22 lutego lub 1 marca) w Żelazowej Woli na Mazowszu.

Już od najmłodszych lat wykazywał się ogromnym talentem muzycznym. Jako ośmiolatek dał swój pierwszy koncert, co upamiętnia tablica umieszczona na fasadzie Pałacu Prezydenckiego na Krakowskim Przedmieściu.

Mimo że Chopin urodził się w Polsce, Paryż był miejscem, gdzie rozwinął swoją twórczość i spędził znaczną część życia. Tam też zmarł w 1849 r., pozostawiając po sobie muzyczne arcydzieła, które po dziś dzień inspirują kolejne pokolenia twórców. Najbardziej cenione to etiudy, mazurki, nokturny i polonezy.

Gdzie znajduje się grób Fryderyka Chopina?

Pogrzeb wirtuoza fortepianu odbył się 30 października 1849 r. Ciało pianisty spoczęło na największym i zarazem najsłynniejszym paryskim cmentarzu – Père-Lachaise. Grób Chopina autorstwa Auguste'a Clésingera został uroczyście odsłonięty w pierwszą rocznicę śmierci naszego wybitnego rodaka.

Znajdujący się w sekcji 11, między mogiłami François-Antoine’a Habenecka i Josepha Lakanala, nagrobek składa się z prostego cokołu, na którym umieszczona jest marmurowa figura muzy Euterpe, symbolicznie pochylonej nad złamaną lirą.

Co stało się z sercem Fryderyka Chopina?

Jedną z ostatnich próśb Chopina było, by po śmierci jego serce trafiło do Polski. I tak też się stało. Wolę zmarłego spełniła najstarsza siostra kompozytora, która w 1850 r. przewiozła relikwię z Paryża do Warszawy. Nie była to jednak prosta misja. Ludwika Jędrzejewiczowa, obawiając się problemów na granicy, ukryła serce Chopina w słoiku nasączonym alkoholem i przemyciła je do ojczyzny jako kontrabandę.

Początkowo organ przechowywała w domu na Podwalu. Dopiero po upływie kilku miesięcy przeniesiono je do parafialnego Kościoła Świętego Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu, choć pod uwagę brano także rodzinny grób na Powązkach. Ku zdziwieniu wielu, duchowni nie chcieli wyrazić zgody na to, by serce pianisty spoczęło w świątyni. Powód? Romans kompozytora z francuską pisarką George Sand, która – jak na tamte lata – była kobietą dość wyzwoloną, zmieniającą często partnerów i nie cieszącą się zbyt dobrą opinią.

Ostatecznie relikt trafił do kościelnych zbiorów. Aczkolwiek przez ponad dwie dekady nie był eksponowany i zalegał w rupieciarni, co, o dziwo, mogło okazać się jego ratunkiem. Podczas powstania styczniowego Rosjanie splądrowali wiele miejsc kultu, w tym kościół parafialny rodziny Chopinów. Urna z sercem Fryderyka Chopina została wmurowana w filar świątyni dopiero w 1880 r. Fundatorem tablicy upamiętniającej, na której widnieje napis „Fryderykowi Chopinowi, rodacy”, było Warszawskie Towarzystwo Muzyczne z Władysławem Żeleńskim na czele.

– Historia sprawiła, że to kościół jest kustoszem serca Chopina. Trafiło ono tu, ponieważ był to kościół parafialny rodziny Fryderyka Chopina i jego samego z czasów jego zamieszkiwania w Warszawie. Kto wie, czy okazyjnie nie grał tu jako organista, jak w kościele Wizytek – mówił w 2014 r. ks. Przemysław Śliwiński, rzecznik Archidiecezji Warszawskiej.

Kto uratował serce Chopina?

W czasie II wojny światowej serce Chopina ponownie znalazło się w niebezpieczeństwie. Ale w tym miejscu rodzi się wiele niewiadomych, bowiem do dziś nie wiadomo, kto ostatecznie przyczynił się do jego ocalenia. Jedne źródła sugerują, że to Niemcy zabezpieczyli relikwię. Inne z kolei wskazują na żołnierzy Armii Krajowej.

Pewne jest natomiast, że 9 września 1944 r. generał SS Erich von dem Bach-Zelewski osobiście przekazał serce kompozytora arcybiskupowi Antoniemu Szlagowskiemu. Duchowny, aby ochronić organ przed bombardowaniami, wywiózł go ze stolicy do podwarszawskiego Milanówka.

Gdzie jest serce Chopina?

Serce Fryderyka Chopina powróciło do Warszawy 17 października 1945 r., dokładnie w 96. rocznicę śmierci kompozytora. Ponownie zostało złożone w kościele Świętego Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie spoczywa do dziś.

W uroczystości sprowadzenia relikwii udział wzięli przedstawiciele najważniejszych władz PRL. Komuniści wykorzystali to wydarzenie do celów propagandowych, podkreślając swoją rzekomą troskę o narodowe dziedzictwo.

Na co zmarł Chopin?

W 2014 roku, po wielu latach starań, naukowcy uzyskali pozwolenie na badanie serca Fryderyka Chopina. Wyniki analizy potwierdziły, że przyczyną śmierci kompozytora była gruźlica, a nie mukowiscydoza, jak do tej pory sądzono. Co ciekawe, w trakcie przeprowadzania analizy nie otwarto słoja.

– Wiemy, że serce jest w doskonałym stanie, a nasza wiedza o Chopinie nieco się powiększyła. Ze względu na kolor płynu, nie wykluczamy, że serce znajduje się w koniaku. Najprawdopodobniej bezpośrednią przyczyną śmierci kompozytora była gruźlica – na sercu widoczne są pewne zmiany anatomiczne, które na to wskazują – podkreślał prof. Tadeusz Dobosz z Katedry Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu.

Kolejne badania planowane są na 2064 rok. – Po zakończeniu oględzin, protokół w kopercie został złożony do niszy. To tradycja, że po takich niestandardowych działaniach pozostawia się ślad historyczny. Tam zapisana jest prośba do przyszłych pokoleń o przeprowadzenie badań. Przyszli badacze będą mogli bezpośrednio, z pierwszej ręki dotrzeć do informacji o tym, co wydarzyło się 14 kwietnia 2014 r. – zaznaczyła ówczesna minister kultury prof. Małgorzata Omilanowska.

Film o sercu Chopina

Mogłoby się wydawać, że historia serca Chopina to gotowy scenariusz na film. I taki rzeczywiście powstał. Reżyser Piotr Szalsza w dokumencie z 1995 r. opowiada o drodze serca do Polski oraz jego losach w czasie powstania warszawskiego. Całość uzupełniają fragmenty listów oraz utworów kompozytora. W produkcji wystąpili Marta Klubowicz i Jan Englert.

Źródło: National Geographic Polska

Nasz ekspert

Igor Szulim

Od zawsze wiedziałem, co chcę robić w życiu. Dlatego z pasji i z wykształcenia jestem dziennikarzem. W National-Geographic.pl zajmuje się tematyką podróżniczą. Szczególnie bliskie są mi kraje niemieckojęzyczne. Po godzinach najchętniej spędzam czas na korcie tenisowym.