Starożytna Japonia przez wiele stuleci była odizolowana od świata. Do VI wieku nie znano tam pisma

W tym artykule:

1. Najstarsze cywilizacje Japonii
2. Kultura i religia starożytnej Japonii
3. Życie w starożytnej Japonii
4. Osiągnięcia starożytnej Japonii
5. Język w starożytnej Japonii
6. Ciekawostki o Japonii w starożytności

Dla przeciętnego Europejczyka, zderzenie z Japonią najczęściej okazuje się niemałym szokiem. Czynniki takie jak położenie geograficzne, tradycja i praktykowana polityka, która przez długi czas zamykała kraj na przybyszów z zewnątrz, doprowadziły do wykształcenia specyficznej kultury, całkowicie odmiennej od obyczajów panujących na Starym Kontynencie. Co niezwykłe, w historii Japonii, od starożytności aż po czasy współczesne, można zaobserwować ciągłość, która nie występuje w historii Starego Kontynentu. Dziejów Kraju Kwitnącej Wiśni nie przerywały najazdy i podboje, a porządek społeczny, mimo że na przestrzeni wieków podlegał pewnym zmianom, w praktyce nie uległ załamaniu.

Najstarsze cywilizacje Japonii

Mimo wytężonej pracy archeologów i historyków, starożytne cywilizacje nadal skrywają wiele tajemnic. Lud, który w najdawniejszych czasach zasiedlał dzisiejszą Japonię, należy do najbardziej tajemniczych.

Naukowcy do dziś nie mają pewności, kiedy na terenie Japonii pojawili się pierwsi ludzie. Najstarsze znaleziska archeologiczne pochodzą sprzed 200 tys. lat, jednak należy podkreślić, że najstarsze odkryte szczątki ludzkie liczą sobie ok. 30 tys. lat. W prehistorii Wyspy Japońskie zamieszkiwały koczownicze plemiona zbieraczy i łowców. Tworzyli oni grupy, liczące od 20 do 150 osób.

Celowa deformacja czaszek w Japonii. Archeolodzy odkryli ślady zagadkowej praktyki

Deformacja czaszek była praktykowana przez kilkaset lat od III do VII w. n.e. przez społeczność Hirota na obecnym obszarze Japonii. Zabieg ten dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Dlaczeg...

Pierwsza cywilizacja japońska ukształtowała się w okresie Jōmon (kultura wzoru sznurowego), który trwał w latach 13000–400 p.n.e. Właśnie z początkowej fazy tego okresu pochodzą najstarsze naczynia ceramiczne. Około 5000 r. p.n.e. ludność koczownicza zmieniła tryb życia na osiadły. Stale rozrastające się grupy zaczęły tworzyć plemiona. Mniej więcej w tym czasie na terenach zachodnich zaczęło upowszechniać się rolnictwo. Uprawiano głównie pachnotkę zwyczajną i chwastnicę jednostronną.

W 400 r. p.n.e., wraz z napływem ludności z kontynentu, rozpoczął się okres Yayoi, który trwał do ok. 250 r. n.e. Pierwsza pisemna wzmianka na temat Japonii jest zawarta w Księdze Hanów i pochodzi z I wieku n.e. Japonia była wówczas określana jako kraj Wa.

Za faktyczne początki japońskiej państwowości należy uznać okres Kofun, według różnych źródeł trwający od 250 do 538 albo od 300 do 562 roku n.e. W tym czasie w Yamato powstała pierwsza federacja plemienna. Z czasem jej zwierzchność nad poszczególnymi rodami rosła. W rezultacie, wykształcił się centralny ośrodek władzy, czyli dwór cesarski.

Kultura i religia starożytnej Japonii

Dawni mieszkańcy Japonii wyznawali politeizm. Silnie zarysowywał się wówczas kult animizmu i szamanizmu. Starożytni Japończycy dążyli do zachowania równowagi między światem bogów, naturą i człowiekiem. Czcili wiele bóstw. Jednym z nich była bogini Słońca.

W VI wieku ten kult zyskał nazwę shinto, co oznacza „droga bogów”. Pozwalało to odróżnić rdzenne wierzenia od buddyzmu, który do Japonii sprowadzili Chińczycy i częściowo także cywilizacja zamieszkująca starożytne Indie. Nowy nurt myślowy stał się niezwykle atrakcyjny dla dworu i szybko rozpowszechnił się wśród elit. Z czasem dotarł także do niższych warstw społecznych. Z czasem buddyzm i shintoizm spoiły się w jedną całość, tworząc w ten sposób system wierzeń właściwy dla Japonii.

Niebawem po pojawieniu się buddyzmu w Yamato zaczęto budować pierwsze świątynie. W 607 roku, na obszarze prefektury Nara, z rozkazu księcia Shotoku powstał kompleks świątynny Hōryū-ji, dziś uważany za pierwszy cud japońskiej architektury.

Życie w starożytnej Japonii

Z Chin do Japonii przywędrowała nie tylko religia. Na wzór chiński zaczęto organizować także system edukacji (ośrodkami nauczania stały się świątynie), struktury władzy i prawo. Na czele kraju stał cesarz. W 710 roku założona została pierwsza stolica kraju – Nara. 82 lata później siedzibą władcy stała się Haira (dziś Kioto). Miasto pozostawało ośrodkiem władzy przez niemal XI stuleci.

Należy jednak podkreślić, że władza cesarza nie miała wymiaru politycznego. Krajem rządziły potężne rody, których obowiązkiem było utrzymywanie cesarza. Finansowanie dworu poniekąd legitymizowało rządy danego rodu.

Już w IX wieku cesarze zaczęli znikać z życia publicznego. W XII wieku rozpoczął się 700-letni okres rządów feudalnych, w trakcie którego władza spoczywała w rękach szogunów. Dalej w hierarchii stali daimyo, czyli majętni właściciele ziemscy. Na ich usługach pozostawali samuraje – kasta zawodowych wojowników. Najniżej znajdowali się rolnicy i rzemieślnicy. Najniższą warstwę społeczną tworzyli kupcy i chłopi bezrolni.

Osiągnięcia starożytnej Japonii

Współczesna Japonia należy do najbardziej rozwiniętych krajów. To właśnie stamtąd wywodzi się wiele nowinek naukowych i technologicznych, które popchnęły do przodu przemysł na całym świecie. W tym kontekście może wydać się zaskakujące, że Japonia przez długi czas pozostawała krajem dość prymitywnym.

Wynikało to z prowadzonej polityki izolacji. Dwór japoński stosował restrykcyjną politykę wobec przybyszów, dokładnie kontrolując ich liczbę i poczynania, a w razie potrzeby – decydując o wydaleniu ich z kraju. Ta strategia zamknęła Japonię na napływ nowinek i rozwój, ale z drugiej strony pozwalała zachować unikatową kulturę. To właśnie w obszarze kulturalnym należy upatrywać największych osiągnięć Japonii, która od zawsze znajdowała się pod silnym wpływem shintoizmu i buddyzmu.

Japończykom zawdzięczamy niezwykłą architekturę sakralną i pałacową, będącą swoistym połączeniem lekkości formy, zdobnictwa i walorów praktycznych. W Kraju Kwitnącej Wiśni powstały gatunki poetyckie: hoku, tanka i haiku. Sztuka japońska była całkowicie odmienna od europejskiej. Wyraźnie zarysowywało się w niej przywiązanie do natury. Japońskie dzieła do dziś zachwycają szczegółowością, ekspresją i kompletnością. Japonii zawdzięczamy także niezwykłą sztukę ogrodową.

Język w starożytnej Japonii

Pochodzenie języka japońskiego nie jest znane. Niektórzy badacze wyrażają przekonanie, że wywodzi się z języków uralo-ałtajskich. Inni wskazują na wpływy polinezyjskie. W języku japońskim występują też pewne elementy wspólne z koreańskim.

Pewne jest, że do VI wieku Japończycy nie znali pisma. Do rozwoju ich mowy przyczyniła się adaptacja chińskich znaków. Pismo to kolejny prezent, który starożytne Chiny podarowały Japonii. Najstarsze znane teksty to pochodzące z VI wieku nazwy własne. Pierwsze odkryte kroniki pochodzą z VIII stulecia.

Forma języka, która w Kraju Kwitnącej Wiśni jest używana do dziś, powstała w okresie Edo, który rozpoczął się w 1603 roku.

Ciekawostki o Japonii w starożytności

Powyżej wymieniliśmy najważniejsze fakty o starożytnej Japonii. Na zakończenie zostawiliśmy kilka ciekawostek na temat tego niezwykłego kraju.

1. Zamieszkujący wyspę Hokkaido Ajnowie wykazują najwięcej cech pierwotnej ludności paleolitycznej, zamieszkujących Japonię w prehistorii.
2. Starożytni Chińczycy nazywali Japonię „Wakoku”, co najprawdopodobniej oznaczało „kraj karłów”. Współczesna nazwa pojawiła się dopiero w VII wieku, kiedy japoński dwór zażądał zaprzestania stosowania nazwy Wa.
3. Europejczycy dotarli do Japonii dopiero w XVI wieku, a dokładnie – w 1543 roku, kiedy do japońskiego wybrzeża dobił statek z portugalskimi kupcami i jezuickimi misjonarzami na pokładzie. Chrześcijaństwo zostało wówczas uznane za największe zagrożenie dla istnienia państwa.
4. Aż do XVI wieku drewno było dominującym materiałem budowlanym w Japonii.
5. Polityka izolacji przed napływem cudzoziemców wynikała z chęci ochrony wartości kulturowych i struktury społecznej.
6. Japończycy jako jedni z pierwszych używali stali węglowej do produkcji broni.
7. Test skuteczności japońskich mieczy polegał na ścinaniu głowy przestępcy.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.