Stefan Bryła był jednym z najwybitniejszych inżynierów. Spopularyzował rewolucyjną technikę

Spis treści:

1. Kim był Stefan Bryła?
2. Życiorys Stefana Bryły
3. Kariera zawodowa
4. Działalność patriotyczna
5. Jak zmarł Stefan Bryła?

W historii zapisało się wielu polskich naukowców, odkrywców, wynalazców i inżynierów. Swoją pracą i pionierskimi odkryciami realnie wpłynęli na losy świata. Stefan Banach, jeden z pionierów i klasyków analizy funkcjonalnej. Marian Smoluchowski, pionier fizyki statystycznej. Ernest Malinowski, projektant i budowniczy Centralnej Kolei Transandyjskiej, czyli jednego z najśmielszych przedsięwzięć inżynieryjnych XIX wieku. To zaledwie kilka nazwisk z długiej listy. Nie może zabraknąć na niej także Stefana Bryły, inżyniera budowlanego, który zrewolucjonizował swoją dziedzinę.

Kim był Stefan Bryła?

Stefan Bryła był jednym z najważniejszych i najbardziej zasłużonych inżynierów budownictwa okresu międzywojennego. Odznaczał się wielkim kunsztem konstruktorskim i śmiałością w poszukiwaniu nowych rozwiązań. W historii zapisał się przede wszystkim jako pionier zastosowania technik spawalniczych w budownictwie. Nie można nie wspomnieć, że Bryła angażował się także w działalność patriotyczną, polityczną i naukową.

Życiorys Stefana Bryły

Przyszły wybitny inżynier budownictwa urodził się 17 sierpnia 1886 roku w Krakowie. Był synem Pawła, nauczyciela gimnazjalnego, i Eligii Marii z Chrzanowskich, działaczki społecznej i publicystki.

Edukacja

W 1903 roku Stefan Bryła ukończył z odznaczeniem szkołę realną w Stanisławowie. Dalej kształcił się w Szkole Politechnicznej we Lwowie, na Wydziale Inżynierii Wodnej i Lądowej. Na tle swoich kolegów wyróżniał się wiedzą, zaangażowaniem i osiągnięciami, czego dobitnym potwierdzeniem jest fakt, że jeszcze jako student piastował stanowisko asystenta na uczelni (od 1907 roku).

W 1909 roku obronił doktorat, co w tamtych czasach było rzadkością w naukach technicznych. W czerwcu 1910 roku zaczął wykładać rysunek techniczny i encyklopedię nauk inżynierskich jako docent prywatny. Od lipca nauczał statyki budowlanej, już jako docent etatowy, jednak należy podkreślić, że jego kształcenie jeszcze się nie zakończyło.

Studia za granicą

Jesienią 1910 roku, dzięki wsparciu krakowskiej Akademii Umiejętności, wyjechał na studia uzupełniające. Swoją wiedzę pogłębiał między innymi w Königliche Technische Hochschule w Berlinie-Charlottenburgu, École des Ponts et Chaussées w Paryżu i na Uniwersytecie Londyńskim.

Kariera zawodowa

Już w czasie zagranicznych studiów uzupełniających Bryła zajmował się praktyką inżynierską w dziedzinie konstrukcji stalowych. W 1912 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, gdzie uczestniczył w kilku ważnych przedsięwzięciach budowlanych. Brał udział między innymi w budowie 250-metrowego wieżowca Woolworth Building w Nowym Jorku, wówczas najwyższego budynku na świecie. Do USA powrócił w 1923 roku, by zapoznać się ze stanem standaryzacji obowiązującym wówczas w amerykańskim budownictwie.

W 1913 roku podjął pracę w lwowskiej Szkole Politechnicznej. W następnym roku wraz z żoną wyruszył w podróż poślubną przez Turcję, Persję, Kaukaz i Armenię. Tam zastała go I wojna światowa. Został internowany w Tyflisie (od 1936 roku Tbilisi), a następnie w Kijowie, jako poddany austrowęgierski.

W latach 1915–1918 pracował w biurze mostowym, a do 1917 roku prowadził wykłady z dziedziny budownictwa ogólnego w Polskim Kolegium Uniwersyteckim. Poza tym podejmował działalność społeczną w kilku polskich organizacjach, między innymi w Związku Inżynierów i Techników Polskich na Rusi, w którym pełnił funkcję prezesa.

Praca na Politechnice Lwowskiej

W 1919 roku podjął pracę w Ministerstwie Robót Publicznych w Warszawie, jako naczelnik wydziału mostowego. Dwa lata później objął kierownictwo II Katedry Budowy Mostów Politechniki Lwowskiej, jako profesor zwyczajny. Można stwierdzić, że swoją pracą Bryła zrewolucjonizował program wykładów, zwłaszcza w zakresie żelbetnictwa i kratownic przestrzennych. Z czasem poszerzył program nauczania o zagadnienia z zakresu spawania konstrukcji stalowych.

Praca w Warszawie

Od 1932 roku Stefan Bryła był członkiem Akademii Nauk Technicznych w Warszawie. Należy podkreślić, że ten zaszczyt był zarezerwowany wyłącznie dla najwybitniejszych specjalistów. 18 października 1934 roku powołano go na Katedrę Budownictwa Konstrukcyjnego na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Tam stworzył Zakład Badawczy Budownictwa, w którym prowadzone były badania laboratoryjne z dziedziny akustyki budowlanej, mechaniki gruntów i ognioodporności materiałów budowlanych. Od 1938 roku pełnił funkcję dziekana.

Przełomowy projekt

Pomimo zaangażowania w działalność akademicką, Bryła nie porzucił praktyki inżynierskiej. Zaprojektował kilka ważnych konstrukcji. Jego największym, bo wykraczającym poza granice kraju, osiągnięciem był stalowy most drogowy na Słudwi w Maurzycach (koło Łowicza). Obiekt nie był zbyt duży – miał 27 metrów rozpiętości.

Gdzie tu ponadkrajowy przełom? Most oddany do użytku 12 sierpnia 1929 roku był pierwszą na świecie konstrukcją spawaną. Nikt wcześniej nie zastosował tej techniki w budownictwie. W tamtym czasie standardem było łączenie elementów za pomocą nitów. Projekt Bryły pozwolił ograniczyć koszty inwestycji i zużycie materiału oraz obniżyć finalną masę mostu (z 70 do 56 ton). O wytrzymałości tej konstrukcji niech świadczy fakt, że istnieje do dziś (jako pomnik techniki).

Jeszcze w 1928 roku wybitny inżynier opracował dla Ministerstwa Robót Publicznych zbiór przepisów w zakresie stosowania technik spawalniczych w budownictwie. Było to o tyle ważne, że w tamtym czasie nie istniały jeszcze zaawansowane metody kontroli jakości spoin. Opracowane przez Bryłę przepisy z czasem stały się wzorem w innych krajach.

Inne ważne konstrukcje

Metoda spawania elektrycznego znalazła zastosowanie nie tylko w dziedzinie budowy mostów. Bryła zaprojektował wiele ważnych obiektów, których rdzeniem był spawany szkielet stalowy.

W tym miejscu należy wskazać przede wszystkim na wieżowiec Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Prudential”, który w 1932 roku stanął na placu Napoleona w Warszawie (obecnie plac Powstańców Warszawy). Wytrzymałość tej konstrukcji została potwierdzona w 1944 roku. Podczas powstania warszawskiego najwyższy wówczas wieżowiec w stolicy (66 metrów) został trafiony stu dwudziestoma pociskami artyleryjskimi. Przetrwał ostrzał i pozostaje w użytku do dziś, jako Hotel Warszawa.

Mówiąc o innych spawanych konstrukcjach autorstwa Stefana Bryły, warto wymienić choćby gmach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie i Halę Targową w Katowicach. Z zastosowaniem tej techniki powstało także kilka budynków wojskowych w Warszawie, w tym gmach Dowództwa Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej na ulicy Żwirki i Wigury.

Praca naukowa

Bryle zależało, żeby nowoczesne ustalenia naukowe znalazły praktyczne zastosowanie w inżynierii. Celem ich upowszechnienia opublikował ponad 250 prac naukowych. Był między innymi głównym redaktorem i autorem siedmiu rozdziałów „Podręcznika inżynierskiego” – pierwszej polskiej encyklopedii budownictwa.

Działalność patriotyczna

Bryła wykazywał się śmiałością i odwagą nie tylko w pracy inżynierskiej. W 1918 roku wziął udział w obronie Lwowa, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych. W 1920 roku jako ochotnik przystąpił do walk w wojnie polsko-bolszewickiej.

Konspiracja

Podczas II wojny światowej aktywnie działał w konspiracji. Uczestniczył w podziemnym kształceniu politechnicznym. W strukturach Polskiego Państwa Podziemnego kierował wywiadem techniczno-przemysłowym. Wspólnie z Witoldem Gokielim opracował dziesięcioletni plan, wskazujący kierunek odbudowy kraju po wojnie i jego przyszłego rozwoju.

Udział w życiu politycznym

Stefan Bryła był trzykrotnie wybierany do Sejmu RP w okręgu samborskim (z listy Chrześcijańskiej Demokracji). W 1934 roku zaczął pełnić funkcję prezesa w Radzie Głównej Chrześcijańskiego Związku Zawodowego. W tym samym roku współzakładał Polski Związek Inżynierów Budowlanych. Rok później został mianowany prezesem Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich.

Jak zmarł Stefan Bryła?

10 listopada 1942 roku został aresztowany i osadzony w Pawiaku. Więzienne mury opuścił po miesiącu (został wykupiony). Po wyjściu na wolność nie zaprzestał działalności konspiracyjnej. Dalej działał w podziemiu.

Za organizowanie tajnego nauczania 16 listopada 1943 r. został ponownie aresztowany, tym razem wraz z całą rodziną. 3 grudnia okupant wykonał na nim egzekucję. Stefan Bryła został rozstrzelany w rejonie zajezdni tramwajowej na ul. Pułaskiej 13 w Warszawie. Nie wiadomo, co się stało z jego ciałem. Symboliczny grób wielkiego inżyniera znajduje się na Starych Powązkach.

Upamiętnienia Stefana Bryły

Stefan Bryła patronuje jednej z warszawskich ulic (na Mokotowie). Od 1994 roku jego imię nosi także audytorium w gmachu Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Patronuje też zespołom szkół w Warszawie i Białymstoku. Od 1964 roku Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa przyznaje nagrodę im. Stefana Bryły.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.