Strefy czasowe na świecie – dlaczego ich potrzebujemy i ile ich jest?

W tym artykule:

1. Kiedy wprowadzono podział na strefy czasowe?
2. Czym są strefy czasowe i dlaczego ich potrzebujemy?
3. Ile jest stref czasowych?
4. Jakie strefy czasowe wyróżniamy?
5. Gdzie jest najwcześniejsza strefa czasowa?
6. Gdzie jest największa różnica czasowa?
7. Czy w Polsce są dwie strefy czasowe?
8. Jak obliczyć czas w różnych częściach świata?
9. Ciekawostki o strefach czasowych

Dlaczego strefy czasowe na świecie wprowadzono tak późno? To proste – w czasach, w których ludzie podróżowali niezbyt często, a gdy już to robili, najczęściej pokonywali jedynie małe odległości i w wolnym tempie, różnice w czasie lokalnym nie stanowiły dużego problemu. Gdy jednak zaczęliśmy przemieszczać się szybciej i dalej, zmiana lokalnego czasu, wynikająca ze zmiany długości geograficznej, stała się ogromną niedogodnością.

Kiedy wprowadzono podział na strefy czasowe?

Żeby zniwelować te mankamenty, konieczne stało się wprowadzenie czasu uniwersalnego i stref czasowych, zmieniających się wraz ze zmianą długości geograficznej. W 1878 roku zaproponował to Sandford Fleming, kanadyjski inżynier i wynalazca szkockiego pochodzenia. 6 lat później jego pomysł został wdrożony.

Czym są strefy czasowe i dlaczego ich potrzebujemy?

Czym właściwie są strefy czasowe? Pod tym pojęciem należy rozumieć umowny obszar powierzchni Ziemi, który rozciąga się południkowo pomiędzy biegunami. W takim obszarze urzędowo obowiązuje czas wspólny dla całej strefy, czyli tzw. czas strefowy. Najczęściej jest to średni czas słoneczny środkowego południka danej strefy, który od czasu uniwersalnego, czyli średniego czasu słonecznego na południku zerowym, różni się o całkowitą godzinę.

Księżyc potrzebuje własnej strefy czasowej, internetu i własnego GPS-a. Jak je stworzyć?

Jeśli chcemy eksplorować Księżyc i założyć na nim kolonię, musimy ustanowić nową, księżycową strefę czasową. Taką, która będzie akceptowalna dla wszystkich państw planujących ek...

Po co właściwie wprowadzono strefy czasowe? Odpowiedź na to pytanie jest prosta – ze względów czysto praktycznych. Takie rozwiązanie umożliwia choćby dokładne skoordynowanie transportu, zarówno pasażerskiego, jak i towarowego.

Ile jest stref czasowych?

Od 1884 roku, Ziemia jest podzielona na 24 strefy czasowe, z których każda ma szerokość 15 stopni długości geograficznej. Oznacza to, że różnica rzędu jednego stopnia powoduje zmianę czasu słonecznego o 4 minuty.

Należy jednak podkreślić, że ścisła szerokość stref czasowych, których granice wyznaczają poszczególne południki, ma praktyczne zastosowanie jedynie na morzach i oceanach. Na kontynentach kształt umownych linii granicznych najczęściej podlega pewnym modyfikacjom. Dlaczego? Wynika to ze względów czysto praktycznych. Dzięki temu w małych i średnich państwach może obowiązywać jedna strefa czasowa.

Standardowo różnice w czasie pomiędzy poszczególnymi strefami są mierzone pełnymi godzinami. Należy jednak wspomnieć, że istnieją też strefy nieregularne, w których różnica czasu to 30 minut lub kwadrans.

Jakie strefy czasowe wyróżniamy?

Na całym świecie mamy 24 strefy czasowe. Jednak warto wiedzieć, że w różnych miejscach mogą obowiązywać różne standardy czasowe.

GMT, czyli Greenwich Mean Time, to średni czas słoneczny na południku zerowym, czyli przecinającym obserwatorium astronomiczne w londyńskiej dzielnicy Greenwich. Mówimy tu zatem o czasie strefowym pierwszej strefy czasowej, który stanowi punkt wyjścia do obliczenia czasu w pozostałych strefach.

W odróżnieniu od GMT, UTC, czyli Coordinated Universal Time (czas uniwersalny koordynowany), jest standardem opartym nie o obserwacje astronomiczne, a o dokładne atomowe wzorce czasu. Uwzględnia nieregularność ruchu obrotowego naszej planety, więc żeby uzyskać dokładny czas, zakłada możliwość dodania lub odjęcia tzw. sekundy przestępnej. Taki zabieg pozwala na dokładne zsynchronizowanie czasu uniwersalnego koordynowanego ze średnim czasem słonecznym.

Środkowa Europa jest położona w strefie CET, czyli Central European Time. Odpowiada czasowi południka 15°E, więc od uniwersalnego czasu koordynowanego różni się o godzinę (lub dwie, zależnie od sezonowych zmian czasu).

Mówiąc o strefach czasowych, warto wymienić także czas wschodnioeuropejski, czyli Eastern European Time, i zachodnioeuropejski, czyli Western European Time. EET odpowiada czasowi słonecznemu południka 30°E, co oznacza, że od uniwersalnego czasu koordynowanego różni się o 2 godz. Z kolei WET odpowiada czasowi słonecznemu południka 0, więc jest równy uniwersalnemu czasowi koordynowanemu.

Gdzie jest najwcześniejsza strefa czasowa?

Strefą skrajną, w której w pierwszej kolejności dokonuje się zmiana daty, jest UTC+14. Obszar ten odpowiada czasowi słonecznemu południka 150°W. W tej strefie leża Samoa, Kiribati i Tokelau.

Gdzie jest największa różnica czasowa?

Strefa UTC+14 graniczy ze strefą UTC-12, ale oddziela ją od niej różnica czasu równa 26 godzinom. Nigdzie na Ziemi nie występuje tak duża różnica czasowa.

Czy w Polsce są dwie strefy czasowe?

Polska w całości jest położona w strefie UTC+1. Warto jednak wiedzieć, że wynika to z zastosowania „elastycznych granic” stref czasowych. W kontekście geograficznym, wschodnie krańce naszego kraju powinny znajdować się w strefie UTC+2.

Jak obliczyć czas w różnych częściach świata?

Żeby obliczyć aktualny czas w różnych częściach świata, wystarczy zapamiętać, że podróżując na zachód wskazówki zegara należy cofnąć. Podróżując na wschód, postępujemy odwrotnie. Potrzebna jest też wiedza na temat strefy czasowej, w której położony jest dany kraj. Punktem odniesienia zawsze jest czas uniwersalny.

Norweska wyspa chce zrezygnować z czasu. "W strefie bezczasowej każdy będzie mógł przeżywać życie w pełni"

Mieszkańcy chcą odrzucić powszechnie przyjęte pojęcie czasu. Odpowiedzią na pytanie „kiedy?” będzie „kiedy chcemy”. O co chodzi?

Przykładowo, jeżeli w Warszawie jest godzina 12:00 (strefa czasowa UTC+1), to w Londynie będzie godzina 11:00. Jaki zatem będzie czas w Pekinie? Państwo Środka w całości leży w strefie UTC+8, co w praktyce oznacza, że w celu obliczenia czasu w stolicy Chińskiej Republiki Ludowej, wystarczy dodać 8 godzin do czasu uniwersalnego lub 7 godzin do czasu lokalnego właściwego dla naszej strefy czasowej. Zatem, gdy w Polsce wskazówki zegara wskazują 12:00, w Chinach jest godzina 19:00.

Ciekawostki o strefach czasowych

Wiemy już, czym są strefy czasowe, ile ich jest i w której strefie położona jest Polska. Na zakończenie mamy dla was kilka interesujących ciekawostek dotyczących stref czasowych.

1. Niektóre kraje leżą w niepełnych strefach czasowych. W tym miejscu należy wskazać choćby na Nepal, który jest przypisany do strefy UTC+5:45.
2. W przeszłości istniały jeszcze bardziej nieregularne strefy czasowe. Przed II wojną światową w Holandii obowiązywała strefa UTC+0:20.
3. Nie wszystkie wielkie kraje są podzielone na kilka stref czasowych. „Geograficznym gigantem”, w którym obowiązuje tylko jedna strefa, są choćby Chiny. Trzeci największy kraj świata jest w całości położony w strefie UTC+8, mimo że najdalej wysunięte punkty Chińskiej Republiki Ludowej na wschodzie i zachodzie dzieli ponad 60 stopni długości geograficznej.
4. Południk zerowy, wyznaczający czas uniwersalny, przebiega nie tylko przez Londyn, ale także m.in. przez obszar Francji, Hiszpanii, Maili, Burkina Faso, Togo i Ghana.
5. Znaczna część europejskich krajów leży w tej samej strefie czasowej, mimo że ich położenie geograficzne każe umiejscawiać je w innej. Przykład? Hiszpania i Francja. Oba państwa są przypisane do strefy UTC+1, mimo że de facto leżą w strefie UTC+0.
6. Zmiana hiszpańskiej strefy czasowej z UTC+0 na UTC+1 nastąpiła, gdy do władzy doszedł Francisco Franco. Takie działanie miało wymiar symboliczny, nie praktyczny. Zmiana strefy czasowej służyła zbliżeniu Hiszpanii do nazistowskich Niemiec.
7. Sandford Fleming, pomysłodawca wprowadzenia podziału Ziemi na strefy czasowe, już od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie nauką i wynalazkami. Nie każdy o tym wie, ale to właśnie on wymyślił pierwsze wrotki, dodając rolki do łyżew.
8. Skąd w głowie Fleminga wzięła się myśl wprowadzenia czasu uniwersalnego i podziału Ziemi na strefy czasowe? Szkocko-kanadyjski inżynier podobno wpadł na ten pomysł, gdy pewnego dnia spóźnił się na pociąg.
9. O ile podróż z północy na południe i odwrotnie nie wymaga zbyt długiej aklimatyzacji, to ludzki organizm wyraźnie gorzej znosi podróż w kierunku wschodnim lub zachodnim. Nieprzyjemne objawy w postaci desynchronizacji snu i czuwania, które pojawiają się przy nagłym przekroczeniu przynajmniej trzech stref czasowych, to tzw. jet lag, czyli zespół nagłej zmiany strefy czasowej.
10. Rosja jest krajem, na terenie którego występuje najwięcej stref czasowych. Do niedawna było ich aż 11. W 2010 roku ich liczbę zredukowano do dziewięciu. Dla porównania, terytorium Stanów Zjednoczonych jest podzielona na „zaledwie” sześć stref czasowych.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.