Święte miasto wyglądało inaczej niż sądziliśmy. Nowe odkrycie archeologiczne w Jerozolimie

W tym artykule:

1. Wielka dziura. Wielkie odkrycie w Jerozolimie
2. „Wielkie przedsięwzięcie”. Nieznane umocnienia Jerozolimy
3. Zagadka fortyfikacji Jerozolimy
4. Kto wykonał fortyfikacje? Zagadka pozostaje

Archeolodzy nie przestają pracować na terenie Jerozolimy. Jest to święte miasto dla wyznawców trzech religii monoteistycznych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Dlatego każde znalezisko elektryzuje wiele osób, bo może odnosić się do wydarzeń znanych ze świętych ksiąg.

Wielka dziura. Wielkie odkrycie w Jerozolimie

Eksperci z Izraelskiego Urzędu Starożytności i Uniwersytetu w Tel Awiwie poinformowali właśnie o odkryciu potężnej fosy o głębokości co najmniej dziewięciu metrów i szerokości przynajmniej 30 metrów. Dokonano go w Parku Narodowym Murów Jerozolimskich. Naukowcy zdawali sobie sprawę, że rów obronny był częścią umocnień Jerozolimy. Ale nie było jasne, gdzie się znajdował. Poszukiwania fosy starożytnego miasta trwały 150 lat.

Fosa została częściowo wykuta specjalnie w tym celu. Jednak jej fragmenty są pozostałością po kamieniołomach. W ten sposób ekonomicznie uzyskano bardzo istotny element fortyfikacji. Fosa oddzielała górne miasto, w którym znajdowały się Wzgórze Świątynne i pałac od dolnego miasta (obecnie to obszar Ofel), gdzie żyli zwykli ludzie. Jest to współczesny parking Givati.

„Wielkie przedsięwzięcie”. Nieznane umocnienia Jerozolimy

– Nie wiadomo, kiedy fosa została wykopana. Dowody sugerują, że była używana przez wieki, kiedy Jerozolima była stolicą Królestwa Judy, prawie 3000 lat temu w czasach króla Jozjasza. W tamtych latach fosa oddzielała południową część mieszkalną miasta od Akropolu na północy – komentują odkrycie kierownicy wykopalisk prof. Yuval Gadot z Wydziału Archeologii i Starożytnych Kultur Bliskiego Wschodu na Uniwersytecie w Tel Awiwie i dr Yiftah Shalev z Izraelskiego Urzędu Starożytności.

Naukowcy nie mają wątpliwości: stworzenie fosy było wielką operacją. Na dużą skalę zmodyfikowała ona naturalną topografię miasta. Celem było zademonstrowanie przez ówczesnych władców swojej siły i możliwości tym, którzy przybywają do bram Jerozolimy. Według badaczy, wykonanie fosy wymagało znacznych umiejętności inżynieryjnych i zasobów. Taka inwestycja podkreślała siłę i możliwości ówczesnych władców miasta.

Zagadka fortyfikacji Jerozolimy

Przez ostatnie 150 lat badacze i archeolodzy podejmowali liczne próby prześledzenia trasy północnych fortyfikacji Jerozolimy. Na ich tropie była również brytyjska archeolożka Kathleen Kenyon (1906–1978), która prowadziła wykopaliska w Jerozolimie w latach sześćdziesiątych XX wieku, na obszarze położonym nieco na wschód od dzisiejszego parkingu Givati. Kenyon zasłynęła też z wykopalisk w jednym z najstarszych miast świata – Jerychu.

Badaczka uważała, że odkryta przez nią rozpadlina skalna jest naturalnego pochodzenia. Nowe badania przyniosły dowód na ingerencję ludzi. Odsłonięty fragment fosy liczy około 70 m długości i rozciąga się z zachodu na wschód. Zdaniem prof. Gadota znalezisko otwiera nową dyskusję na temat terminów z literatury biblijnej, które odnoszą się do topografii Jerozolimy, takich jak wzgórze Ofel i Millo (rodzaj ufortyfikowanego tarasu).

Tego nikt się nie spodziewał. W grobie Jezusa Chrystusa dokonano zadziwiającego odkrycia

W Bazylice Grobu Świętego w Jerozolimie archeolodzy odnaleźli średniowieczny ołtarz, który przez lata uważany był za zaginiony. Pochodzi z 1149 roku i został postawiony tu przez krzyżowców.

Kto wykonał fortyfikacje? Zagadka pozostaje

Określenie wieku wielkiej dziury – a nią była fosa – jest niezmiernie trudne. Dyrektor wykopalisk z ramienia Izraelskiego Urzędy Starożytności dr Yiftah Shalev podkreśla, że data jej wykopania nie jest znana.

– Tak znaczące inwestycje i kamieniołomy w Jerozolimie są zwykle datowane na środkową epokę brązu, czyli około 3800 lat temu. Jeśli fosa została wykopana w tym okresie, to miała chronić miasto od północy – jedynego słabego punktu zbocza Miasta Dawida. Tak czy inaczej, jesteśmy pewni, że była używana w czasach Pierwszej Świątyni i Królestwa Judy (IX wiek p.n.e.), tworząc wyraźny bufor między częścią mieszkalną miasta na południu a górnym miastem na północy – wyjaśnia badacz.

Starożytną Jerozolimę zbudowano na szczycie wąskiego i stromego grzbietu, rozciągającego się nad wzgórzami i dolinami, które dzieliły ją na odrębne części. Powodowało to problemy w komunikacji w ramach miasta. Dlatego przeprowadzano inwestycje, mające na celu zmianę ukształtowania terenu. Na przykład w Pierwszej Księdze Królewskiej w Biblii (11:27) wspomniane jest działanie tego typu, które wykonał król Salomon: „Salomon budował twierdzę Millo, aby wypełnić wyłom w murze wokoło Miasta Dawida, swego ojca”.

Źródło: Izraelski Urząd Starożytności.

Nasz ekspert

Szymon Zdziebłowski

Dziennikarz naukowy, z wykształcenia archeolog śródziemnomorski. Przez wiele lat był związany z Serwisem Nauka w Polsce PAP. Opublikował m.in. dwa przewodniki turystyczne po Egipcie, a ostatnio – popularnonaukową książkę „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności” o największej egipskiej piramidzie.